عکاسی پرتره چیست؟
سؤال اول اینجاست که ما اصولاً چه چیزی را عکاسی پرتره می‌نامیم؟ اگرچه در فرهنگ عامیانه عکاسان، عکس پرتره به عکس‌های صورت و چهره و نیم‌تنه بالای افراد اطلاق می‌شود، اما به طور کلی هر عکس، تصویرگری یا نقاشی که تمرکز اصلی آن بر یک شخص باشد را یک پرتره می‌نامند. یعنی نیازی نیست که پرتره، صرفاً مربوط به صورت و چهره یک شخص باشد و عکس پرتره می‌تواند شامل تصویری از اندام کامل یک انسان نیز باشد. طبیعتاً لنز‌های واید در عکس‌هایی که پرتره‌های بسته از صورت و چهره هستند بیشتر اعوجاج ایجاد می‌کنند و تأثیر آن‌ها بیشتر به چشم می‌آید.
بیشتر بخوانید: بهترین تنظیمات دوربین برای عکاسی پرتره
لنز‌های واید، عکس‌های پرتره را کج و معوج می‌کنند
این دقیقاً همان جایی است که تعریف مشخص و درستی ندارد. به صورت تئوری می‌دانیم که لنز‌های واید می‌توانند فضای بیشتری از کادر مقابل دوربین را در داخل یک عکس بگنجانند. این زاویه دید باز‌تر می‌تواند نمای بزرگ‌تری از آنچه که لنز‌های تله‌فوتو ثبت می‌کنند را به بیننده نمایش دهند و طبیعتاً تصویری نزدیک‌تر نسبت به زاویه دید چشم عکاس را برای بیننده شبیه‌سازی می‌کنند. ضمن اینکه بعد تصویر، در عکس‌هایی که با لنز واید گرفته می‌شوند بیشتر مشخص است. زیرا هرچقدر سوژه‌ها به دوربین نزدیک‌تر باشد، به شکل اغراق آمیزی بزرگ‌تر ثبت می‌شوند و اجسام دورتر از لنز هم گاهی اوقات بسیار کوچک‌تر از آنچه واقعاً هستند ثبت می‌گردند. این دقیقاً همان رفتاری است که چشم انسان با سوژه‌های مختلف می‌کند.
از سوی دیگر لنز‌های واید، رفتار متفاوتی درباره عمق میدان از خود نشان می‌دهند. اگرچه از قبل می‌دانیم که یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مؤثر بر عمق میدان، حداکثر باز شدگی دهانه دیافراگم و بزرگی حسگر دوربین است، اما لنز‌های واید به شدت بر محدوده عمق میدان موثرند و آن را کاهش می‌دهند. یعنی وقتی از یک لنز واید استفاده می‌کنیم، حتی اگر از دیافراگم‌های باز مانند f/2.8 هم استفاده کنیم، باز هم عمق میدان آن‌قدر زیاد می‌شود که عملاً همه پس زمینه به وضوح در تصویر مشخص هستند و نمی‌توانیم لنز وایدی را پیدا کنیم که در زوایای باز، بتواند در پشت سوژه بوکه ایجاد کند.
شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی که عکاسان حرفه‌ای از عکس‌های تله‌فوتو برای عکاسی پرتره استفاده می‌کنند، نه مشکل اعوجاج، بلکه همین محوشدگی پس زمینه عکس‌ها باشد. زیرا به این شکل می‌توانند تمرکز بیشتری را بر روی سوژه قرار دهند و چشم بیننده ناخودآگاه، به جایی که سوژه است کشیده می‌شود.
“بسیار خوب. حالا که فهمیدیم لنز‌های واید موجب وضوح بیشتر پس زمینه می‌شوند، باز هم می‌توانیم این مشکل را نادیده بگیریم. اما نمی‌توان این مشکل را نادیده گرفت که لنز‌های واید عکس‌های پرتره را زشت‌تر ثبت می‌کنند. گوشه‌های عکس کشیده می‌شود و حتی اگر بخواهیم تصویر پس زمینه را با وضوح ثبت کنیم، باز هم عکس‌های خوبی نمی‌شوند!”
این یک انتقاد عمومی برای لنز‌های واید است. اما چرا با این حال، بسیاری از عکاسان از این لنز‌ها برای عکاسی پرتره استفاده می‌کنند؟
مطلب مرتبط: ترفندهایی برای عکاسی پرتره با لنز‌های کیت
اصلاً چرا لنز‌های واید تصویر را زشت می‌کنند؟ اعوجاج تصاویر از کجا می‌آید؟
اگر فقط یکبار با لنز‌های واید سینمایی، عکاسی کنید، به طور کلی نظرتان درباره آنچه که اعوجاج یا Distortion می‌نامیم تغییر می‌کند. در واقع اعوجاجی که باعث می‌شود تا اغلب عکاسان از عکاسی با لنز‌های واید پرهیز کنند، نوعی اعوجاج دایره‌ای شکل در کناره‌ها است که آن را اعوجاج شعاعی بالشتکی نیز می‌نامند. این اعوجاج تنها باعث دوری یا نزدیکی سوژه به تصویر نمی‌شود و در کناره‌ها نوعی انحنا را بوجود می‌آورد که در اغلب موارد از یک شکل انحنای خاص هم پیروی نمی‌کند و معمولاً درباره هر لنز، شکل و تأثیر خاص خود را دارد. به این شکل که هرچقدر به کناره‌ها نزدیک‌تر می‌شویم، میزان این انحنا بیشتر می‌شود و شیب آن به صورت یک منحنی (و نه یک خط راست) می‌باشد.
برای بتوانیم این نوع انحنا را راحت‌تر درک کنیم، از یک تصویرسازی استفاده می‌کنیم. فرض کنیم در حال عکاسی از یک دیوار هستیم. در اینجا ما در حال استفاده از یک لنز 50mm روی یک دوربین فول‌فریم هستیم و به جای اینکه روبروی آن بایستیم، در انتهای دیوار ایستاده‌ایم و دوربین را رو به انتهای دیگر گرفتیم. به این ترتیب، ارتفاع دیوار، در نزدیکی دوربین، بیشتر از سمت دیگر به نظر می‌رسد. به طوری که در داخل تصویر این‌طور به نظر می‌رسد که بلندی دیوار در نزدیکی ما بیشتر از فاصله دورتر است.
حالا اگر از یک لنز واید بدون اعوجاج و با کیفیت استفاده کنیم، تصویری که می‌بینیم شبیه به تصویر شماره 2 خواهد بود. یعنی اگرچه واید بودن لنز باعث اغراق در بزرگی سوژه (در نزدیکی ما) می‌شود، اما باز هم خطوط را به صورت صاف و مستقیم می‌بینیم. در حالی که در مورد لنزهایی که دارای اعوجاج شعاعی هستند، علاوه بر اغراق در بزرگی سوژه‌های نزدیک و دور، یک انحنای شدید هم در تصویر می‌بینیم که هر چقدر از مرکز دورتر شده و به لبه‌ها نزدیک‌تر می‌شویم، بیشتر نمایش داده شده و به چشم می‌آید. در واقع در این لنز‌ها، اگر خطوط صاف در کناره‌های تصویر داشته باشیم، آن‌ها را خمیده و به صورت منحنی شکل مشاهده می‌کنیم.
در اینجا منظور ما این نیست که همه لنز‌های واید مشکل اعوجاج دارند. در واقع این اعوجاج را ما حتی در لنز‌های تله‌فوتو و بلند‌تر هم می‌بینیم. اما چون مقدار آن بسیار ناچیز است؛ چندان به چشم نمی‌آیند. اما آنچه باعث می‌شود تا یک لنز واید، بدون اعوجاج باشد، عدسی‌های بسیار پیشرفته و گران‌قیمتی است که باید در ساختار لنز به کار روند تا تأثیر این اعوجاج را تا حد زیادی خنثی سازند. این یکی از مهم‌ترین دلایل برای خرید لنز‌های واید گران‌قیمت است. در واقع بسیاری از عکاسان حرفه‌ای به جای لنز‌های واید عمومی عکاسی، از لنز‌های سینمایی استفاده می‌کنند تا همین اعوجاج را در عکس‌هایشان نداشته باشند. وقتی با لنز‌های پیشرفته‌ای عکس می‌گیرید که اعوجاج در آن‌ها وجود ندارید یا بسیار ناچیز است، می‌توانید از تغییر زاویه دید و کادر‌های متفاوت و غیر معمول آن‌ها لذت ببرید و در عین حال، ذهن خودتان را درگیر انحنای کناره‌های تصویر نکنید.
در ویدئویی که در اینجا می‌بینید، کارشناس برنامه، درباره چندین لنز واید مختلف و نحوه اعوجاج شعاعی آن‌ها توضیح می‌دهد و آن‌ها را با هم مقایسه می‌کند. جالب اینجاست که همه این لنز‌ها دارای فاصله کانونی 14mm هستند و همگی از یک صحنه خاص عکس گرفته‌اند. احتمالاً برایتان بسیار عجیب است که ببینید چقدر انتخاب یک لنز خوب می‌تواند بر تصویری که گرفته‌اید تفاوت ایجاد کند.
مطالعه بیشتر: چگونه به هدفمان در عکاسی پرتره برسیم؟
اگر امکان تهیه لنز‌های واید حرفه‌ای سینمایی را نداشتیم چه کنیم؟
لنز‌های سینمایی بسیار گران‌قیمت هستند. طبیعی است که هرچقدر لنز‌های واید بهتری بخریم، دردسر کمتری برای عکس‌های واید خواهیم داشت. اما اگر نمی‌توانید چنین لنزهایی خریداری کنید و دوست دارید از زاویه باز لنز‌های واید عمومی برای ثبت عکس‌های پرتره استفاده کنید احتمالاً نکات زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا عکس‌های بهتر با اعوجاج کمتری بگیرید. در اینجا دو روش برای کاهش اعوجاج داریم. اول اینکه در هنگام عکاسی تا جایی که می‌توانید در ترکیب‌بندی عکس‌ها دقت کنید و دوم اینکه عکس‌هایی که گرفته‌اید را به صورت نرم‌افزاری ویرایش کنید.
سوژه‌های مهم را دور از کناره‌های تصویر قرار دهید
به طور معمول، اعوجاج لنز‌های واید در کناره‌های تصویر بیشتر از بخش‌های میانی دیده می‌شوند. اگر از سوژه انسانی عکس می‌گیرید (به واقع منظور همان عکاسی پرتره است)، بخش‌های مهم اندام شخص را در کناره‌های کادر نگذارید. صورت یا بدن سوژه در کناره‌ها کشیده می‌شوند و این کشیدگی غیر طبیعی، گاهش اوقات جلوه زشتی به عکس می‌دهند. در عکس‌های پرتره که این روز‌ها در مناظر و چشم‌انداز‌های زیبا عکس‌برداری می‌شوند، اغلب می‌بینیم که سوژه‌ها در مرکز کادر قرار دارند. به این ترتیب، کشیدگی گوشه‌های تصویر تنها روی پس زمینه اعمال می‌شود و بیننده به ندرت ممکن است متوجه آن‌ها شود.
اعوجاج را به صورت نرم‌افزاری برطرف کنید
برخی از دوربین‌ها این قابلیت را دارند که به صورت نرم‌افزاری، اعوجاج حاصل از لنز‌های مخصوص خودشان را برطرف کنند. از آنجا که رفتار لنز‌های واید به دلیل ساختار اپتیکی یکسانی که دارند، قابل پیش‌بینی و اندازه‌گیری است، نرم‌افزار خود دوربین احتمالاً می‌تواند استفاده از آن لنز و میزان اعوجاج را در فواصل کانونی مختلف بررسی و خنثی کند. همچنین نرم‌افزارهای پیشرفته ویرایش عکس مانند فتوشاپ (نسخه‌های جدید) امکانات خوبی برای برطرف کردن مشکلات لنز مانند اعوجاج و … هستند. این گزینه خصوصاً زمانی که از ویرایشگر فایل خام ادوبی استفاده می‌کنید، بسیار قوی عمل می‌کند و در اغلب موارد اعوجاج را به طور کامل حذف می‌کند.
از دوربین‌هایی با رزولوشن بالا استفاده کنید
نه به این خاطر که در این دوربین‌ها اعوجاج کمتر دیده می‌شود. برای اینکه بتوانید بعداً کناره‌های تصویر را برش بزنید و همچنان تصویری با کیفیت و رزولوشن بالا در اختیار داشته باشید. طبیعتاً وقتی با دوربین‌هایی مانند Nikon Z7 یا Sony a7R III عکاسی می‌کنید، همواره می‌توانید علی‌رغم برش کناره‌های تصویر، همچنان تصویری با رزولوشن بالاتر از 30 مگاپیکسل هم در اختیار داشته باشید که برای چاپ در اندازه بزرگ کاملاً مناسب و کافی هستند. البته در این روش، باز هم باید روش اول یعنی دور نگه داشتن سوژه‌های مهم از کناره‌های کادر را در نظر داشته باشید.
خلاصه
پرهیز از عکاسی با لنز‌های واید، طبیعتاً شما را از اشکالات و دردسر‌های این لنز‌ها نیز دور نگه می‌دارد. اما برای عکاسی از سوژه‌های انسانی مانند عکاسی پرتره و عروسی، استفاده از این لنز‌ها باعث می‌شود تا تنوع بیشتری در آلبوم‌هایی که طراحی می‌کنید داشته باشید. خصوصاً اگر در فضای باز و خارج از محیط آتلیه عکاسی می‌کنید، این لنز‌ها به شما امکان می‌دهند تا زیبایی مناظری که در آن‌ها عکاسی می‌کنید را بهتر به تصویر بکشید. بنابراین با رعایت نکات بالا می‌توانید بیشترین بهره را از لنز‌های واید ارزان قیمت ببرید و این بخش از تجهیزات را به روند کاری عکاسی پرتره‌تان اضافه کنید.
مترجم : امیر یاری
