زوم اپتیکال و زوم دیجیتال در عکاسی چه معنایی دارند؟

تولیدکنندگان دوربین از انواع اصطلاحات استفاده می‌کنند تا توجه شما را برای خرید محصولات خود جلب کنند؛ اما اصول مهم نسبتا ساده هستند. امیدوارم بعد از خواندن این مقاله درباره تمام مسائل مربوط به زوم اطلاعات بهتری داشته باشید.

زوم چیست؟

در اصطلاحات عکاسی بزرگنمایی (zoom in) به معنای بزرگ‌تر کردن سوژه درون قاب بدون نزدیک شدن به آن (با استفاده لنز) است. در مقابل کوچک‌نمایی (zoom out) به معنای کوچک‌تر کردن سوژه درون قاب است. لنزهای زوم به شما امکان انجام این کار را می‌دهند و بسیار مناسب هستند؛ همچنین امکان تغییر فاصله‌ی کانونی بدون تعویض لنز را فراهم می‌کنند.

در یک دوربین DSLR یا دوربین بدون آینه، زوم کردن معمولا با چرخاندن حلقه‌ی روی لنز و یا فشار آوردن یا کشیدن لوله‌ی لنز انجام می‌گیرد. در اکثر دوربین‌های کامپکت، زوم کردن با چرخاندن صفحه‌ی مدرج بالای دوربین انجام می‌گیرد. این حرکات فاصله‌ی کانونی لنز را تنظیم می‌کند و به شما اجازه می‌دهد صحنه را بزرگ کنید.

البته زوم‌ها با یکدیگر برابر نیستند!

در اینجا دوربین پاناسونیک لومیکس DMC-FZ2500 را می‌بینید. زوم در این دوربین با استفاده از صفحه‌ی مدرج بالای دوربین انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: بررسی لنز های سری L کانن

زوم اپتیکال

در زوم اپتیکال عناصر شیشه‌ای داخل لنز حرکت می‌کنند تا فاصله‌ی کانونی لنز را افزایش یا کاهش دهند. هر بار که اصطلاح «لنز زوم» را شنیدید، بدانید به لنزی اشاره دارد که قابلیت تغییر فاصله‌ی کانونی با استفاده از حرکت عناصر شیشه‌ای را دارا است.

زوم اپتیکال بهترین راه برای بزرگنمایی و در عین حال حفظ کیفیت تصویر تا جای ممکن است.

هر چند برخی دوربین‌ها چیزی به اسم «زوم دیجیتال» هم دارند. زوم دیجیتال و زوم اپتیکال را با هم اشتباه نگیرید. دو اصطلاح متفاوت هستند؛ همانطور که در ادامه با هم می‌بینیم.

مثالی از یک لنز با قابلیت زوم اپتیکال لنز فوجی Fujifilm XF 100-400mm f/4.5-5.6 R LM OIS WR است. این لنز از ۱۰۰ میلی‌متر (تله‌فوتوی متوسط) تا ۴۰۰ میلی‌متر (تله‌فوتوی قوی) زوم می‌کند. توجه داشته باشید چگونه طول لوله‌ی لنز فوجی به هنگام بزرگنمایی افزایش می‌یابد. برخی از لنزهای زوم این کار را داخلی انجام می‌دهند و به همین دلیل افزایش طول لوله را نمی‌بینید؛ مثل لنزهای 70-200mm f/2.8 نیکون و کانن.

لنز فوجی Fujifilm 100-400mm f/4.5-5.6 در طول ۱۰۰ میلی‌متری و سپس در طول ۴۰۰ میلی‌متری

زوم دیجیتال

زوم دیجیتال بدون استفاده از اپتیک‌های لنز است و در درون دوربین انجام می‌شود. برای این کار دوربین عکس را می‌بُرد تا مرکز عکس باقی بماند. سپس مرکز عکس که باقی مانده است با اضافه کردن پیکسل به آن بزرگ می‌شود تا کل قاب را پر کند. در حین این روند کیفیت عکس ممکن است به‌شدت کاهش یابد.

آیفون ۸ پلاس من دو لنز دارد. یکی از آن‌ها فاصله‌ی کانونی ۲۸ میلی‌متری (معادل لنز ۳۵ میلی‌متری) و دیگری فاصله‌ی کانونی ۵۶ میلی‌متری دارد. همچنین زوم دیجیتال با ضریب 10X دارد. اینجا سه عکس داریم. یکی با لنز در فاصله‌ی ۲۸ میلی‌متری، دیگری در ۵۶ میلی‌متری (زوم اپتیکال با ضریب 2X) و آخری در ۲۸۰ میلی‌متری (زوم دیجتال با ضریب 10X) گرفته شده است. دقت کنید که چگونه کیفیت عکس با استفاده از زوم دیجیتال پایین آمده است.

آیفون ۸ پلاس + دوربین دوگانه‌ی آیفون ۸ پلاس در ۳.۹۹ میلی‌متری با ضریب f ۱.۸ (معادل ۲۸ میلی‌متر در دوربین‌های فول‌فریم)، ایزو ۲۰، سرعت شاتر ۲۰۰۰/۱، ضریب f ۱.۸

آیفون ۸ پلاس + دوربین دوگانه‌ی آیفون ۸ پلاس در ۶.۶ میلی‌متری با ضریب f ۲.۸ (معادل ۵۶ میلی‌متر در دوربین‌های فول‌فریم)، ایزو ۲۰، سرعت شاتر ۱۰۰۰/۱، ضریب f ۲.۸

آیفون ۸ پلاس + دوربین دوگانه‌ی آیفون ۸ پلاس در ۳.۹۹ میلی‌متری با ضریب f ۱.۸ (معادل ۲۸۰ میلی‌متر در دوربین‌های فول‌فریم)، ایزو ۲۵، سرعت شاتر ۴۴۰۰/۱، ضریب f ۱.۸

کم‌تر پیش می‌آید به توانایی‌های بیشتری از اپتیک لنز نیاز داشته باشید و مجبور شوید از زوم دیجیتال دوربین استفاده کنید. به جای آن که به دوربین اجازه دهید عکس شما بِبُرد، خودتان با کامپیوتر این کار را انجام دهید. حتی اگر نصف عکس را بِبُرید، برای پرینت عکس‌های ۴*۳ وضوح کافی دارید؛ و حتی برای پست کردن عکس‌ها در شبکه‌های اجتماعی هم اندازه‌ی کافی را دارید.

در مواقعی که می‌خواهید در اندازه‌های بزرگ‌تر اقدام به چاپ عکس  کنید، برنامه‌های نرم‌افزاری بسیار بهتر از زوم دیجیتال عکس شما را بزرگ می‌کنند. برنامه‌هایی مانندOn1 Resize ، Alien Skin’s Blow Up و برنامه‌های رایگانی مثل Gimp و Irfan View بزرگ کردن عکس‌ها را خوب انجام می‌دهند.

نکته‌ی کلیدی این است که ادعاهای تولیدکنندگان دوربین را درباره زوم دیجیتال نادیده بگیرید. اگر کیفیت عکس برای شما ضروری است، فقط روی زوم اپتیکال تمرکز کنید.

بیشتر بخوانید: چرایی و چگونگی کار با ایزوی اتوماتیک

قدرت زوم

دو راه برای دیدن قدرت زوم لنز وجود دارد. یک راه از طریق فاصله‌ی کانونی لنز و دیگری از طریق نسبت زوم می‌باشد. فاصله‌ی کانونی منحصر به دنیای DSLR و دوربین‌های بدون آینه است اما نسبت زوم بین دوربین‌ها مرسوم‌تر است. با وجود این فاصله‌ی کانونی و نسبت زوم برای هر دو نوع لنز بکار می‌روند.

فاصله‌ی کانونی به زاویه‌ی دید لنز اشاره دارد. هر چه فاصله‌ی کانونی بیشتر باشد، زاویه دید باریک‌تر می‌شود و بزرگنمایی بیشتر می‌شود. برای مثال لنز نیکون 200-500mm f/5.6E ED VR لنز بسیار خوبی برای عکاسان حیات وحش است؛ چرا که با زوم ۵۰۰ میلی‌متری، به سوژه‌ی خود بسیار نزدیک می‌شوید.

نیکون D7100 + ۵۰۰-۲۰۰ میلی‌متری با ضریب f ۵.۶ در ۵۰۰ میلی‌متری، ایزو ۴۰۰، سرعت شاتر ۱۲۵۰/۱، ضریب f ۶.۳

در دوربین‌های کامپکت نسبت زوم برای نشان دادن قدرت لنز است؛ نه فاصله‌ی کانونی. نسبت زوم در تبلیغات با X نشان داده می‌شود؛ مثلا 3X یا 10X. نسبت زوم میزان طولانی‌ترین فاصله‌ی کانونی تقسیم بر کوتاه‌ترین فاصله‌ی کانونی است. پس نسبت زوم برای لنز نیکون ۵۰۰-۲۰۰ میلی‌متری که در بالا نشان داده شده است، ۵۰۰ میلی‌متر تقسیم بر ۲۰۰ میلی‌متر یا همان 2.5X است.

مطلب مرتبط: چرا کیفیت عکس‌ها در زوم ۱۰۰% خوب نیست؟

فاکتور X

بیایید نگاه دقیق‌تری به فاکتور زوم (فاکتور X) داشته باشیم چرا که می‌تواند کمی گیج‌کننده به‌نظر برسد. برای مثال، لنز نیکون 28-300mm f/3.5-5.6G ED VR را در نظر بگیرید. با این که به اندازه‌ی لنز ۵۰۰-۲۰۰ میلی‌متری بُرد ندارد، نسبت زوم بسیار بزرگتری دارد. لنز ۳۰۰-۲۸ میلی‌متری نسبت زوم ۳۰۰ تقسیم بر ۲۸ یعنی 10.7X دارد!

پس نسبت زوم نشان‌دهنده‌ی میزان نزدیک شدن به سوژه نیست. عدد بالاتر نشان‌دهنده‌ی بازه‌ی بزرگتر بین لنز واید و تله‌فوتو می‌باشد.

دوربین‌هایی که نسبت‌های زوم برابر دارند، لزوما فاصله‌ی کانونی یکسان ندارند! بیایید به دو مثال دیگر نگاهی بیندازیم. هر دو دوربین کانن PowerShot SX740 و نیکون Coolpix B500 زوم اپتیکال 40X دارند؛ اما اگر نگاه دقیق‌تری به مشخصات آن‌ها بیندازید، درمی‌یابید که فاصله‌ی کانونی (در اصطلاح دوربین‌های فول فریم) در دوربین PowerShot ۲۴-۹۶۰ میلی‌متر در دوربین Coolpix ۲۲.۵-۹۰۰ میلی‌متر است. به بیان دیگر، اگر بُرد برای شما مهم است، دوربین کنون PowerShot جذاب‌تر خواهد بود. از طرف دیگر اگر عکاس منظره هستید و می‌خواهید با زوایای بازتر کار کنید، Coolpix برای سبک عکاسی شما مناسب‌تر است.

نتیجه‌گیری

استفاده از یک لنز زوم راه خوبی برای نزدیک شدن به سوژه است؛ مخصوصا زمانی که نزدیک شدن به سوژه غیرممکن است. ولی یادتان باشد که زوم اپتیکال و زوم دیجیتال برابر نیستند. اگر می‌خواهید دقیق زوم کنید، از زوم اپتیکال استفاده کنید؛ با این که بزرگنمایی ممکن است وسوسه‌انگیز باشد، نتایج به‌دست‌آمده با زوم دیجیتال اغلب ناامیدکننده هستند و بهتر است به جای آن از بُریدن استفاده کنید.

اگر می‌خواهید دوربین کامپکت جدید بخرید، از زوم دیجیتال برای مقایسه‌ی مدل‌های مختلف استفاده نکنید. به جای آن روی مشخصه‌های زوم اپتیکال و فاصله‌ی کانونی لنزها تمرکز کنید. وقتی دوربین جدید خود را خریدید، برای این که از زوم کردن بیش از اندازه جلوگیری کنید، از داخل منو زوم دیجیتال را خاموش کنید.