تنفس فوکوس چیست و چطور می‌توان آن را حذف کرد؟

تنفس فوکوس چیست؟

تنفس فوکوس اصطلاحی است به تغییر فاصله کانونی در نتیجه‌ی تنظیم فاصله فوکوس لنز اطلاق می‌شود. این مساله در بسیاری از لنزهای عکاسی وجود دارد. از آنجایی که فوکوس از فوکوس نزدیک به بی‌نهایت است، تنفس فوکوس باعث ایجاد تغییرات قابل توجهی هم در زاویه دید و هم بزرگ‌نمایی می‌شود.

این تغییرات معمولا در طی فرآیند فوکوس، با لنزهای مختلفی که سطوح مختلف تغییرات فاصله کانونی را نشان می‌دهد، برای عکاس به وضوح قابل رویت است. تنفس فوکوس امری است که می‌تواند هم در لنزهای پرایم اتفاق بیفتد و هم لنزهای زوم.

معمولا در دو موقعیت عکاسان متوجه تنفس فوکوس می‌شوند. مورد اول بسیار متداول است، چون در فواصل نزدیک برای بزرگنمایی اتفاق می‌افتد. برخی از لنزها مثل لنز Nikon 70-200mm f/2.8G VR II ، به قدری تنفس فوکوس را نشان می‌دهند که در  200 میلیمتر و فوکوس روی سوژه نزدیک، باعث شده لنز بیشتر شبیه لنز 120 میلیمتر باشد.  این امر تعجب بسیاری از عکاسان را برمی‌انگیزد، چون انتظار ندارند چنین چیز عجیبی از این لنز ببینند؛ آن‌ها انتظار دارند لنزشان سوژه را در هر فاصله‌ای که هست، به اندازه «واقعی» لنزهای 200 میلیمتر بزرگنمایی کند.

به دو عکس بالا نگاه کنید. عکس اول در بالای تصویر با دوربین نیکون 50mm f/1.4G از نزدیک‌ترین فاصله کانونی گرفته شده است، در حالی که عکس دوم در قسمت پائین تصویر با همان لنز فوکوس‌شده با پس‌زمینه سفید گرفته شده است. ببینید تغییر در کادربندی چقدر در این دو عکس تفاوت ایجاد کرده است؛ عکس «بعد» انگار از زوم خارج شده و عکس با لنزهایی با فاصله کانونی کوتاه‌تر گرفته شده است. این تاثیر تنفس فوکوس روی لنز 50mm f/1.4G است. لنز Nikon 70-200mm f/2.8G VR II که در بالا به آن اشاره شد، حتی در ۲۰۰ میلی‌متر هم سطوح قابل توجهی را نشان می‌دهد.

مورد دوم شامل تکنیک انباشت فوکوس (focus stacking) می‌شود که در عکاسی ماکرو، عکاسی منظره یا عکاسی معماری کاربرد دارد. عکاسان متوجه تغییرات قابل توجهی در زاویه دید در فاصله نزدیک در مقایسه با فاصله کانونی دورتر می‌شوند که می‌تواند کار را در طول پردازش تصویر، ترکیب همه عکس‌ها را در یک عکس دشوار کند.

[relatedpost post=”124425″]

متاسفانه به غیر از لنزهای سینمایی بسیار گران‌قیمت و نفیس، اکثر لنزهای مدرن برخی از فرم‌های تنفس فوکوس را نشان می‌دهند. چرا این اتفاق می‌افتد و آیا این مشکل بزرگی است؟

چرا لنزها دچار تنفس فوکوس می‌شوند؟

امروزه اکثر لنزهای مدرن، دارای طراحی «فوکوس داخلی» هستند که اساسا هنگام تنظیم فوکوس، به جای اینکه تمام لنز حرکت کند، تعدادی از عناصر لنز داخلی حرکت می‌کند. این مساله باعث می‌شود استفاده از فیلترها روی لنز آسان‌تر باشد، چون هنگام فوکوس کردن عناصر جلویی نمی‌چرخد. از دیگر مزایای فوکوس داخلی می‌توان به این مساله اشاره کرد که بر اندازه کلی لنز تاثیری ندارد؛ اندازه لنز در هر فاصله کانونی، یکسان است.

نکته آخر هم اینکه هنگام فوکوس کردن، حرکت گروه کوچک و سبکی از لنزها، در مقایسه با حرکت کل لنز سریع‌تر اتفاق می‌افتد؛ این امر باعث افزایش سرعت فوکوس خودکار و کاهش سر و صدای موتور فوکوس خودکار می‌شود. به این دلایل و مزایای دیگر، سازندگان لنزها اکثرا لنزهایی با طراحی فوکوس داخلی تولید می‌کنند.

متاسفانه چنین لنزهایی، یک نقطه ضعف بسیار بزرگی هم دارند: این لنزها اغلب تنفس فوکوس دارند. زمانی که گروه عناصر لنز فوکوس داخلی هنگام تنظیم فوکوس حرکت می‌کنند، سایر عناصر سر جای خود باقی می‌مانند که این امر می‌تواند بر ویژگی‌های بصری و نوری لنز از جمله فاصله کانونی، تاثیر بگذارد. تغییر در فاصله کانونی بسته به اندازه گروه فوکوس داخلی و طراحی اپتیکال کلی می‌تواند متغیر باشد، از کوچک تا بزرگ.

پس چرا تولیدکنندگان این امر را در مشخصات لنزهایشان اعمال نمی‌کنند؟ چرا لنز Nikon 70-200 f/2.8 که زاویه دیدی مشابه به لنز 120 میلیمتر در فاصله کانونی 200 میلیمتر دارد، هنوز به‌عنوان لنز 70-200 میلیمتر نامیده می‌شود؟ چون تنفس فوکوس فقط در فاصله‌های فوکوس نزدیک اتفاق می‌افتد.

از آنجایی که فاصله کانونی یک لنز در بی‌نهایت اندازه‌گیری می‌شود، یک لنز 70-200 میلیمتر هنگام فوکوس روی بی‌نهایت، در هر دو انتهای دامنه زوم فاصله کانونی مناسب ۷۰ و ۲۰۰ میلی‌متر دارد. تولیدکنندگان معمولا اطلاعات را در مشخصات خود فراهم می‌کنند تا بتوانند لنزهایی با تنفس فوکوس شناسایی کنند که در ادامه مقاله بیشتر به این مقوله خواهیم پرداخت.

نکته: باید توجه داشته باشید که تنفس فوکوس در لنزها باعث کاهش فاصله کانونی می‌شود، نه افزایش آن.

طراحان لنز گاهی با طراحی لنزهای خاصی که حداقل تنفس فوکوس را دارند، این مساله را در تولیدشان مد نظر می‌گیرند. مهندسان نیکون پس از دریافت شکایت‌های متعدد از عکاسان، لنز 70-200mm f/2.8G VR II را با یک فرمول اپتیکال و نوری کاملا جدید که تنفس فوکوس را به حداقل می‌رساند، به‌روز کرده‌اند. نتیجه این تلاش، لنز AF-S NIKKOR 70-200mm f/2.8E FL ED VR Nikon بود که در مقایسه با محصولات پیشین، پیشرفت و بهبود چشمگیری در تنفس فوکوس داشت.

با ورود لنزهای جدید سری S نیکون برای زد مانت (Z mount) به بازار، مهندسان نیکون در حال حاضر تلاش می‌کنند لنزها حداقل میزان تنفس فوکوس را داشته باشند.

[relatedpost post=”129195″]

این دو تصویر را که با Nikon Z 50mm f/1.8 S گرفته شده است را با آن‌هایی که با  Nikon 50mm f/1.4G گرفته شده، مقایسه کنید. باید توجه داشته باشید که زد مانت جدید 50mm f/1.8 S در مقایسه با همتای f/1.4G، تنفس فوکوس کمتری نشان می‌دهد.

سایر تولیدکنندگان هم از این قاعده پیروی می‌کنند، چون می‌دانند که مواجه شدن با چنین لنزهایی، چقدر می‌تواند برای عکاسان ناامیدکننده باشد.

از کجا بدانیم که یک لنز مشکل دارد؟

راحت‌ترین راه برای اینکه بفهمید یک لنز مشکل تنفس فوکوس دارد، این است که نگاهی به مشخصات آن بیندازید، به‌خصوص به بزرگنمایی حداکثری آن که با عنوان «نسبت بازفرآوری ماکسیمم» (maximum reproduction ratio) یا فقط «نسبت بازفرآوری» شناخته می‌شود.

به بیان ساده‌تر، حداکثر بزرگ‌نمایی، نسبت اندازه تصویر روی سنسور تصویر مربوط به اندازه واقعی سوژه است. این اطلاعات می‌تواند به آسانی مورد استفاده قرار گیرد تا مشخص شود یک لنز در مقایسه با سایر لنزهای مشابه چه میزان تنفس فوکوس نشان می‌دهد.

بیایید به سه لنز اخیر  70-200mm f/2.8 تولید نیکون نگاهی بیندازیم و آن‌ها را با هم و همچنین با  70-200mm f/4G  مقایسه کنیم.

همان‌طور که می‌بینید، نیکون 70-200mm f/2.8G ED VR II کم‌ترین نسبت بزرگنمایی /  نسبت بازفرآوری 0.12x در گروه را دارد، بنابراین جای تعجب ندارد که از نظر تنفس فوکوس، بدترین گزینه محسوب می‌شود. اولین 70-200mm بزرگنمایی حداکثری قابل توجهی دارد (0.25x)؛ به همین دلیل عکاسان خیلی زود متوجه شدند که تنفس فوکوس در جدیدترین ورژن VR II در مقایسه با ورژن‌های قبلی آن چقدر بد است. جدیدترین 70-200mm f/2.8E FL VR Nikon بسیار بهتر است (0.21x)، اما بهترین گزینه موجود در این جدول Nikon 70-200mm f/4G VR است که دارای حداکثر بزرگنمایی 0.274x است.

بنابراین اگر به دنبال لنزهایی هستید که در بین لنزهای 70-200mm Nikon کمترین میزان تنفس فوکوس را نشان می‌دهد، ما به شما ورژن f/4 را پیشنهاد می‌کنیم. این لنز ارزان‌تر و سبک‌تر از سایر گزینه‌ها است و یک لنز عالی برای انباشت فوکوس محسوب می‌شود.

با این حال، این دلیل ما برای خرید لنزهای 70-200mm f/2.8 نیست. عکاسان پرتره به‌خاطر ویژگی‌های بصری و نوری لنزهای 70-200mm f/2.8 را ترجیح می‌دهند و به ندرت به تنفس فوکوس توجه می‌کنند.

اگر در حال حاضر به مشخصات لنز دسترسی دارید، می‌توانید تست سریعی روی لنزتان انجام دهید تا ببینید آیا مشکل تنفس فوکوس دارد یا خیر. این تست بسیار ساده است؛ دوربین خود را روی سه پایه تنظیم کنید، سپس حلقه فوکوس را از فوکوس نزدیک به بی‌نهایت بچرخانید و ببینید آیا هنگام فوکوس، تصویر از حالت زوم خارج می‌شود یا خیر. اگر جواب مثبت بود (که به احتمال زیاد هست)، لنز شما تنفس فوکوس دارد. اگر هنگام فوکوس تغییرات زیادی در زاویه دید مشاهده کردید، به این معنی است که لنز شما تنفس فوکوس زیادی دارد.

چگونه تنفس فوکوس را حذف کنیم؟

از آنجایی که می‌دانیم تنفس فوکوس تنها مشکل بزرگ در فاصله‌های کانونی نزدیک است و هرگز در فوکوس بی‌نهایت پیش نمی‌آید، راه حل این است که لنز را مجبور به فوکوس به بی‌نهایت کنید، حتی هنگام فوکوس روی سوژه‌ای نزدیک. تنها راه دستیابی به این امر، استفاده از اکستنشن تیوب‌ها است.

با استفاده از یک یا چند اکستنشن تیوب می‌توانید لنز را از دوربین دورتر کنید  و در فاصله نزدیک‌تر، روی بی‌نهایت فوکوس کنید که باعث کاهش یا حتی حذف تنفس فوکوس می‌شود.

در حالی که از یک طرف استفاده از اکستنشن تیوب‌ها ایده بسیار خوبی است، اما متاسفانه مشکلاتی هم به همراه دارد. اول از همه، در صورت استفاده از اکستنشن تیوب‌ها قابلیت فوکوس خودکار لنز از کار می‌افتد. مورد دوم این است که بخشی از نوری را که برای استفاده سرعت شاتر سریع‌تر / افزایش ISO نیاز است، از دست می‌دهید. ایراد سومی که بر استفاده از اکستنشن تیوب وارد است، این است که شما توانایی فوکوس روی سوژه‌های دورتر را از دست خواهید داد. و مورد آخرهم اینکه استفاده از اکستنشن تیوب می‌تواند کیفیت عکس را خراب کند و باعث افزودن اعوجاج لنز بیشتر به عکس شما شود.

اگر بخواهیم صادقانه بگوییم، با توجه به همه معایبی که ذکر شد، برای اکثر عکاسان استفاده از اکستنشن تیوب برای خلاصی از شر تنفس فوکوس ایده بدی است.

آیا تنفس فوکوس مشکل بزرگی است؟

آیا تنفس فوکوس مشکل بزرگی است که هر عکاسی باید از آن آگاه باشد؟ نه واقعا. اکثر عکاسان هنگام استفاده از اکثر لنزها در فواصل نزدیک حتی متوجه هیچ تغییری در زاویه دید و بزرگنمایی نمی‌شوند. کسانی که متوجه این تغییرات می‌شوند، احتمالا لنزهای مختلف را باهم مقایسه می‌کنند و فقط می‌خواهند بفهمند چرا چنین تفاوت‌هایی را مشاهده می‌کنند. بنابراین اگر عکاس صحنه هستید، احتمالا باید مساله تنفس فوکوس را به کلی نادیده بگیرید.

من به شخصه علی‌رغم مشکلات زیاد مربوط به تنفس فوکوس، سال‌ها 70-200mm f/2.8G VR II  Nikon داشتم. من با آن لنز از رویدادها، پرتره‌ها و عروسی‌های زیادی عکاسی کردم. آن لنز تنفس فوکوس زیادی داشت، اما من اهمیتی نمی‌دادم، چون روی عکس‌های من تاثیری نداشت.

با این وجود، اگر عکاس منظره، معماری یا ماکرو هستید که می‌خواهید عکس‌هایی با فوکوس انباشته بگیرید (به‌خصوص هنگامی که می‌خواهید عکس سوژه را از فوکوس نزدیک به بی‌نهایت بگیرید)، باید به نوع لنزی که انتخاب می‌کنید، دقت کنید. شما باید لنزهایی را انتخاب کنید که دارای کمترین میزان تنفس فوکوس باشند، به‌طوری که هنگام تنظیم فوکوس، زاویه دید کمترین اختلاف را داشته باشد.

تنفس فوکوس همچنین برای عکاسان و فیلمبرداران سینما مشکل بزرگی است، چون آن‌ها نمی‌خواهند هنگام حرکت فوکوس از یک سوژه به سوژه دیگر، زاویه دید تغییر کند. عکاسان و فیلمبرداران سینما لنزهای سینمایی گران‌قیمت را برای کار انتخاب می‌کنند، چون تنفس فوکوس کمتری دارد و دارای ویژگی‌های مهم دیگری است که برای فیلمبرداری بسیار مهم هستند.

به‌‌طور خلاصه، اگر شرایط عکاسی خاص و ویژه‌ای ندارید، نگران تنفس فوکوس نباشید؛ چون به احتمال زیاد تاثیری روی نتیجه عکاسی شما نخواهد داشت.