آموزش فوکوس صحیح در عکاسی منظره؛ نکات ضروری

اولین قدم برای فوکوس مناسب در عکاسی منظره این است که اطلاع داشته باشید دقیقا باید روی چه جایی فوکوس کنید. در صورتی که روی نقطه‌ی درست فوکوس نکنید، حتی بهترین دوربین‌ها و تکنیک‌های دنیا هم نمی‌توانند برای گرفتن عکس‌های واضح به شما کمکی بکنند.

روش دوبل فاصله

خوشبختانه در عکاسی منظره یک «نقطه‌ی درست» برای فوکوس وجود دارد که در صورت فوکوس روی این نقطه از ابتدا تا انتهای تصویر شما واضح خواهد بود و پس‌زمینه‌ و پیش‌زمینه به یک اندازه واضح خواهند بود.

تنها کاری که باید انجام دهید این است که روی یک نقطه با فاصله‌ی دوبرابر فاصله‌ی دوربین تا نزدیک‌ترین شئ به آن فوکوس کنید. در صورتی که نزدیک‌ترین شئ به دوربین یک دسته گیاه است که در فاصله یک متری در پائین کادر تصویر قرار گرفته است، چیزی پیدا کنید که 2 متر با شما فاصله دارد و روی آن فوکوس کنید.

با استفاده از این متد هم پس زمینه و هم پیش‌زمینه‌ی تصویر به یک اندازه واضح هستند و دقیقا چیزی است که خیلی از عکاس‌ها به دنبال آن هستند. استفاده از این تکنیک در زمان عکاسی هم خیلی ساده است؛ چه چیزی آسان‌تر از ضرب کردن یک عدد در 2؟

فوکوس دستی یا فوکوس خودکار؟

پس از اینکه متوجه شدید باید روی چه قسمتی از تصویر فوکوس کنید، زمان آن رسیده است که انتخاب کنید از فوکوس دستی استفاده کنید یا فوکوس خودکار؟ هر دو روش عملکرد خیلی خوبی برای عکاسی منظره دارند اما هرکدام از آن‌ها برای سوژه‌هایی تقریبا متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

عموما توصیه می‌شود به صورت پیشفرض از فوکوس خودکار استفاده کنید مگر اینکه عملکرد خوبی برای شما نداشته باشد. برخی از عکاس‌ها تصور می‌کنند که عکاسی پیشرفته یعنی اینکه تمامی کارها از جمله فوکوس را به صورت کاملا دستی انجام دهند اما این تصور کاملا درست نیست!

دلیل این موضوع هم ساده است: برای تمامی عکس‌ها فقط یک نقطه‌ی دقیق برای فوکوس وجود دارد و به همین خاطر تا زمانی که بتوانید به صورت دقیق روی این نقطه فوکوس کنید، تفاوتی ندارد که فوکوس را به صورت دستی انجام می‌دهید یا خودکار! به هر شکل تصویر نهایی شما تفاوتی نخواهد کرد.

بنابراین فوکوس دستی دقیق و فوکوس خودکار دقیق هر دو نتایج یکسانی را در اختیار شما قرار می‌دهند. در اینجا چیزی که از اهمیت بالایی برخوردار است سرعت فوکوس (و دقت آن) است. یکی از دلایلی که خیلی از افراد دوست دارند از فوکوس خودکار در عکاسی منظره استفاده کنند سرعت بالای آن و همچنین دقت آن است.

با این وجود در صورتی که در شرایطی هستید که سیستم اتوفوکوس، عمل فوکوس را به صورت دقیق انجام نمی‌دهد و یا به اتوفوکوس یک لنز و دوربین خاص اعتماد ندارید می‌توانید از فوکوس دستی استفاده کنید.

برای عکاسی در شب و یا عکاسی در مناظری که کنتراست کمی دارند بهتر است از فوکوس دستی استفاده کنید. در صورتی که چیزی داخل صحنه وجود نداشته باشد که اتوفوکوس بتواند از آن برای فوکوس کردن استفاده کنید، تنها راه حل باقیمانده فوکوس دستی است.

منظره‌یاب اپتیکال یا Live View

در دوربین‌های DSLR معمولا شما می‌توانید با دو روش متفاوت عمل فوکوس را انجام دهید: با استفاده از منظره‌یاب اپتیکال و یا Live View صفحه نمایش پشتی. ممکن است بپرسید که کدام یک از این دو بهتر است؟ به صورت کلی و صرف نظر از اینکه از فوکوس دستی استفاده می‌کنید یا خودکار، Live View برای فوکوس در عکاسی منظره دقت بیشتری دارد. فقط یک استثناء وجود دارد که در ادامه آن را بررسی خواهیم کرد.

برای فوکوس دستی در عکاسی منظره استفاده از Live View کاملا ضروری است. منظره‌یاب‌های دوربین‌های DSLR امروزی هرچقدر هم بزرگ و شفاف باشند، باز هم برای فوکوس دستی با دقت بالا مناسب نیستند بلکه بهترین راه برای فوکوس دستی این است که از یک سه پایه استفاده کنید، دوربین را روی حالت Live View قرار دهید و بزرگنمایی روی هدف فوکوس خودتان را تا 100% افزایش دهید. سپس به آرامی حلقه‌ی فوکوس دستی روی لنز را به قدری بچرخانید که صحنه‌ی مقابل دوربین تا جای ممکن واضح باشد.

برای فوکوس خودکار هم توصیه می‌شود در صورت امکان از Live View استفاده کنید اما در صورتی که از منظره‌یاب هم استفاده کنید تفاوت زیادی در نتیجه نهایی نخواهد داشت. تنها زمانی استفاده از منظره‌یاب یا Live View باعث تغییر در نتیجه نهایی خواهد شد که دوربین شما از سیستم‌های اتوفوکوس جداگانه (تشخیص فاز و تشخیص کنتراست) برای فوکوس با استفاده از Live View یا منظره‌یاب استفاده می‌کند. سیستم تشخیص کنتراست که در Live View مورد استفاده قرار می‌گیرد کندتر است اما معمولا دقت خیلی بیشتری دارد. در عکاسی منظره پرداختن این بها ارزش نتیجه‌ای که به دست می‌آورید را دارد.

با این وجود در صورتی که قصد دارید از صحنه‌ای عکاسی می‌کنید که اجزای آن به سرعت حرکت می‌کنند، بهتر است از اتوفوکوس از طریق منظره‌یاب استفاده کنید. برای مناظری مثل امواج اقیانوس‌ها به هیچ وجه نباید از Live View استفاده کنید زیرا سرعت آن به اندازه‌ی کافی زیاد نیست. این موضوع در عکاسی منظره خیلی متداول نیست اما در برخی صحنه‌ها باید آن را رعایت کنید.

البته در صورتی که دوربین dslr ندارید، نیازی به نگرانی درباره‌ی این موضوع ندارید. دوربین‌های بدون آینه و Point-and-Shoot عموما یک سیستم اتوفوکوس دارند. حتی با وجود اینکه دوربین‌های بدون آینه از منظره‌یاب الکترونیکی استفاده می‌کنند، تفاوتی ندارد که از صفحه نمایش LCD برای فوکوس استفاده می‌کنید یا منظره‌یاب!

فوکوس با استفاده از کلید AF-ON

به صورت پیشفرض اکثر دوربین‌های موجود در بازار با فشار دادن کلید شاتر تا نیمه فوکوس می‌کنند. این موضوع به نظر یک قابلیت خوب می‌رسد اما در واقع محدودیت‌های زیادی را برای شما به همراه دارد.

برای مثال تصور کنید که می‌خواهید برای چند عکس پشت سر هم فوکوس را قفل کنید. در صورتی که فوکوس با نیم شاتر فعال باشد، شما باید مدام فوکوس دستی را فعال و غیرفعال کنید تا بتوانید برای چندین عکس روی یک سوژه قفل کنید. این روش خیلی کاربردی نیست.

به جای این کار، روشی وجود دارد که می‌توانید عمل فوکوس را از کلید شاتر جدا کنید تا این مشکل برطرف شود. با این کار شما می‌توانید هر بار که دوست داشتید فوکوس را تغییر دهید؛ نه با هر بار که کلید شاتر را تا نیمه فشار می‌دهید. این قابلیت با عنوان فوکوس دکمه پشتی یا فوکوس با کلید AF-On شناخته خواهد شد.

زمانی که کلید AF-On را فشار می‌دهید، هیچ کاری به جز فوکوس کردن انجام نمی‌دهد اما همین موضوع نیز قابلیت بزرگی است. در صورتی که هنوز هم برای فوکوس در عکاسی منظره از نیم شاتر استفاده می‌کنید، سعی کنید برای چند هفته آن را تغییر دهید و از کلید AF-On برای این کار استفاده کنید. اکثر عکاس‌ها پس از انجام این کار به سختی می‌توانند فوکوس را دوباره با نیم شاتر انجام دهند.

البته همه‌ی دوربین‌ها کلیدی که روی آن عبارت AF-On به صورت مستقیم نوشته شده باشد ندارند اما مطمئنا روشی برای فعال‌سازی این قابلیت وجود دارد. در صورتی که دوربین شما هیچ کلید اختصاصی برای انجام این کار نداشته باشد، می‌توانید عملکرد کلیدهای دیگر (برای مثال کلید AE-L/AF-L) را تغییر دهید و آن را به فوکوس دکمه پشتی اختصاص دهید.

به جز دوربین‌های Point-And-Shoot در اکثر دوربین‌ها به طریقی می‌توانید عملکرد فوکوس و کلید شاتر را بدون مشکل خاصی از هم جدا کنید. به شدت توصیه می‌شود این کار را برای تمامی سبک‌های عکاسی و نه فقط عکاسی منظره انجام دهید.

حالت‌های فوکوس خودکار

خبر خوب برای عکاس‌های منظره این است که در اغلب اوقات شما از سوژه‌های ثابت و غیرمتحرک عکاسی می‌کنید. این موضوع تا حدود زیادی گزینه‌های شما را برای فوکوس خودکار ساده می‌کند.

دو حالت کلی برای فوکوس وجود دارد: Single-Servo و Continuous-Servo. اساسا حالت اتوفوکوس  Single-Servo یا تک فوکوس که ممکن است بسته به برند دوربین با اسم‌هایی مثل AF-S، AF تک عکس و… هم شناخته شود، صرف نظر از اینکه برای چه مدت زمانی کلید فوکوس را نگه می‌دارید، فقط یک بار عمل فوکوس را انجام می‌دهد و فوکوس را قفل می‌کند.

گزینه دیگر فوکوس خودکار پی در پی یا Continuous Serve (AF-C، AI Servo و…) است که تا زمانی که شما کلید فوکوس را نگه دارید، به صورت مداوم عمل فوکوس را انجام خواهد داد. این حالت در مواقعی کاربرد دارد که سوژه شما در حال حرکت است زیرا دوربین به صورت مداوم فوکوس را بر روی سوژه تنظیم خواهد کرد. اما در صورتی که از این حالت در عکاسی منظره استفاده کنید ممکن است با وجود اینکه هم صحنه و هم دوربین ثابت است، فوکوس دوربین تغییر کند.

به همین خاطر توصیه می‌شود برای فوکوس در عکاسی منظره که معمولا صحنه ثابت است از فوکوس تکی (Single Servo) استفاده کنید. البته باید به یک نکته توجه کنید؛ در برخی دوربین‌ها در صورتی که از حالت فوکوس تکی استفاده کنید تا زمانی که فوکوس به دست نیامده باشد، شما نمی‌توانید عکس بگیرید.

به دلیل اینکه دوربین نمی‌تواند به درستی تشخیص دهد که عمل فوکوس انجام شده است یا خیر، برخی اوقات حتی با وجود اینکه همه چیز هم درست است ممکن است دوربین قفل کند و به شما اجازه‌ی عکاسی را ندهد. این رفتار در اکثر دوربین‌ها به صورت پیشفرض وجود دارد اما شما معمولا می‌توانید با استفاده از یک گزینه در منو به نام «Release Priority» و یا اسامی مشابه آن را غیرفعال کنید.

اما برخی افراد دوست ندارند این قابلیت را غیرفعال کنند. در صورتی که شما هم جزو این دسته از افراد هستید، می‌توانید از فوکوس پی در پی به جای فوکوس تکی استفاده کند. حالت فوکوس پی در پی یک گزینه به اسم Release Priority دارد و یا به صورت داخلی از این قابلیت پشتیبانی می‌کند. به هر حال استفاده از فوکوس پیاپی در عکاسی منظره هیچ مشکلی ندارد و فقط ممکن است در صحنه‌های ثابت تلاش کند که کمی خودش را بازتنظیم کند که مشکل خیلی بزرگی محسوب نمی‌شود.

حالات منطقه‌ای اتوفوکوس (Autofocus Area Modes)

حالت‌های منطقه‌ای اتوفوکوس روی نحوه‌ی ردیابی سوژه‌ی دوربین و انتخاب نقاط اتوفوکوس توسط آن تاثیر می‌گذارد. این حالات شامل ردیابی سه بعدی، حالت 21 نقطه‌ای، حالت مناطق گروهی، حالت تک نقطه‌ای و… خواهد شد. این حالت‌ها رفتار فوکوس دوربین شما را با عمق خیلی بیشتری نسبت به فوکوس پیاپی و فوکوس تکی یا فوکوس خودکار و فوکوس دستی کنترل می‌کنند. برخی از این حالت‌ها فقط وقتی در دسترس هستند که از فوکوس پی در پی استفاده کنید اما برخی دیگر در هر دو حالت فوکوس تکی و فوکوس پی در پی در دسترس شما قرار دارند.

ممکن است از خودتان بپرسید که کدام حالت را باید انتخاب کنید؟

این موضوع تا حدود زیادی به انتخاب‌های شخصی شما بستگی دارد و چیزی است که شما باید با جزئیات بیشتر و بسته به نیازهای خودتان روی آن تحقیق کنید. توصیه می‌شود از حالت فوکوس Auto-Area که دوربین شما صحنه را بازبینی می‌کند و تلاش می‌کند سوژه شما را تشخیص دهد برای فوکوس در عکاسی منظره استفاده نکنید. این حالت همانطور که حدس می‌زنید اغلب اوقات و به خصوص برای عکاسی منظره عملکرد خیلی ضعیفی دارد زیرا تشخیص نقطه‌ی دوبل فاصله برای دوربین خیلی سخت است.

به شما توصیه می‌کنیم برای عکاسی منظره، صرف نظر از اینکه از حالت فوکوس تکی استفاده می‌کنید و یا پی در پی از حالت تک نقطه‌ای برای فوکوس استفاده کنید. اما برای سبک‌های دیگر عکاسی (مثل حیات وحش و یا عکاسی ورزشی) بهتر است از روش‌هایی استفاده کنید که سوژه را داخل کادر تصویر ردیابی می‌کنند.

به این دلیل است که شما خودتان باید در مورد روش انتخابی کمی تحقیق کنید. بهترین حالت فوکوس برای سوژه‌هایی که از آن‌ها عکاسی می‌کنید کدام حالت است؟ ما حالت auto-area را به شما توصیه نمی‌کنیم اما تمامی حالت‌های دیگر بسته به شرایطی که داخل آن قرار دارید قابل استفاده هستند. خوشبختانه به عنوان عکاس منظره، عمل فوکوس کردن خیلی ساده است؛ خراب کردن فوکوس در حالی که سوژه همیشه ثابت است کار خیلی سختی است.

مشکل انتقال فوکوس (Focus Shift)

در برخی لنزهای خاص، شما ممکن است با یک عیب اپتیکال به اسم انتقال فوکوس یا Focus Shift روبرو شوید. به خاطر این مشکل ممکن است روشی که برای فوکوس در عکس‌های منظره انتخاب می‌کنید تا حدودی متفاوت‌تر باشد. البته برای اکثر عکس‌های منظره این موضوع خیلی مهم نیست.

سوال اینجاست که انتقال فوکوس چیست؟

این موضوع به زبان ساده به این معناست که با بستن دیافراگم لنز (حتی بدون تغییر فوکوس لنز) ممکن است صفحه‌ی فوکوس تصویر تغییر کند. بنابراین فاصله‌ی فوکوس یک عکس گرفته شده با دیافراگم f/1.8 با فاصله‌ی فوکوس عکسی که با دیافراگم f/2.8 با همان لنز گرفته شده است ممکن است بدون اینکه فوکوس لنز را تغییر داده باشید، متفاوت باشد. این مشکل هم در فوکوس دستی و هم در فوکوس خودکار ممکن است رخ دهد و چیزی مثل عکس زیر است:

همانطور که مشاهده می‌کنید، واضح‌ترین نقطه‌ی عکس سمت چپ نزدیک به عدد 0 است اما در عکس سمت راست این نقطه به عدد 8 نزدیک‌تر است.

در صورتی که تابحال این مشکل را مشاهده نکرده‌اید به این دلیل است که در عکاسی منظره بیشتر در شرایطی رخ می‌دهد که خیلی متداول نیستند. معمولا شما زمانی انتقال فوکوس را مشاهده خواهید کرد که از دیافراگم‌های بزرگ تا متوسط استفاده می‌کنید و عمق میدان نسبتا کوچک است.

برای انواع خاصی از عکاسی منظره مثل عکاسی از راه شیری انتقال فوکوس خیلی مهم است. در صورتی که با دیافراگم f/1.8 عکاسی کنید و سپس دیافراگم را مقدار کمی کاهش دهید (برای مثال f/2.2) تا عمق میدان بیشتری داشته باشید ستاره‌های شما ممکن است به اندازه‌ی کافی واضح نباشند.

در انواع دیگر عکاسی منظره نیز این موضوع به خصوص در صورتی که لنز شما مقادیر زیادی انتقال فوکوس را نشان دهد، تفاوت خیلی زیادی ایجاد می‌کند. اما عموما عکس‌های منظره با دیافراگم‌های کوچک‌تر مثل f/8 یا f/11 گرفته می‌شوند و عمق میدان کافی برای مخفی کردن این مشکل را دارند.

اما در صورتی که تجهیزات شما پتانسیل نشان دادن انتقال فوکوس را دارند باید با دقت کافی مراقب تنظیمات دوربین خودتان باشید. در صورتی که محیط به اندازه‌ی کافی روشن باشد، شما ابتدا باید دیافراگم خودتان را کاهش دهید و سپس با استفاده از همان دیافراگم فوکوس کنید. این کار معمولا در حالت Live View قابل انجام است.

برای عکاسی منظره روزمره خیلی نگران انتقال فوکوس نباشید. حتی در لنزهایی که خیلی از این مشکل رنج می‌برند، دیافراگم‌هایی مثل f/11 به راحتی می‌توانند چنین مشکل‌هایی را بپوشانند. البته اتوفوکوس با استفاده از Live View در دیافراگم‌هایی که برای عکاسی منظره مورد نیاز است توصیه نمی‌شود. زیرا در این دیافراگم‌ها نور کافی در اختیار سیستم اتوفوکوس دوربین شما قرار ندارد و عمق میدان تصویر (که به پایداری سیستم اتوفوکوس کمک می‌کند) هم خیلی کم است.

در صورتی که مقدار انتقال فوکوس لنز شما خیلی زیاد است، یک راه حل احتمالی این است که قبل از کاهش دیافراگم لنز، در دیافراگم‌های متوسط مثل f/4 یا f/5.6 روی سوژه فوکوس کنید. البته این کار معمولا توصیه نمی‌شود زیرا انتقال فوکوس معمولا در دیافراگم‌های خیلی باز قابل مشاهده است.

چکیده

امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد.

به صورت خلاصه مهم‌ترین نکات برای فوکوس در عکاسی منظره به شرح زیر هستند:

• فوکوس با استفاده از متد دوبل فاصله باعث وضوح برابر در پیش‌زمینه و پس‌زمینه خواهد شد
• در مواقعی که اتوفوکوس به خوبی عمل می‌کند از آن استفاده کنید
• در صورتی که اتوفوکوس به درستی کار نمی‌کند از فوکوس دستی با استفاده از Live View با بزرگنمایی 100% فوکوس کنید.
• در صورت انتخاب اتوفوکوس از Live View استفاده کنید، مگر اینکه سوژه با سرعت بالا حرکت می‌کند.
• از فوکوس دکمه پشتی برای اتوفوکوس استفاده کنید
• عموما بهتر است از فوکوس خودکار تکی برای سوژه‌های ثابت استفاده کنید
• در غیر این صورت از فوکوس پی در پی استفاده نمائید
• از حالت Auto-Area که دوربین سوژه را تشخیص می‌دهد استفاده نکنید
• در مواقعی که از دیافراگم‌های خیلی باز استفاده می‌کنید، مراقب انتقال فوکوس باشید اما خیلی درگیر آن نشوید
• در صورتی که نور کافی در اختیار ندارید و با استفاده از Live View فوکوس می‌کنید، از دیافراگم‌های بازتر برای فوکوس دستی یا خودکار استفاده کنید. سپس عکس را با استفاده از دیافراگم‌های بسته‌تر بگیرید.

خوشبختانه عکاسی منظره از لحاظ فوکوس یکی از ساده‌ترین سبک‌های عکاسی است. در صورتی که شرایط با سرعت خیلی زیادی تغییر نکنند شما می‌توانید تصاویر خودتان را بلافاصله بعد از ثبت آن‌ها بررسی کنید و فوکوس را دوباره تنظیم کنید.

البته با وجود اینکه فوکوس در عکاسی منظره ساده‌تر از سبک‌های دیگر عکاسی است، بدین معنی نیست که می‌توانید این موضوع را دست کم بگیرید. هرچقدر بهتر بتوانید فوکوس را درک کنید، سریع‌تر می‌توانید در محیط کار کنید. این مهارت می‌تواند باعث ثبت یک عکس ویژه و یا از دست رفتن کامل آن شود. در پایان باید عنوان کرد که موضوعات مختلفی در خلق یک عکس منظره‌ی خوب تاثیرگذار هستند و فوکوس درست هم یکی از بخش‌های مهم این معادله است.