رادیو فلاش چیست و چه کاربردی دارد؟

اگرچه می توانید فلاش‌های اکسترنال را بر روی کفشک (Hot Shoe) دوربین وصل کنید اما این ترفند تا حدی مشکل تابش نور مستقیم را حل می کند و باز هم جهت تابش نور از سمت دوربین است. اما با قرار دادن فلاش اکسترنال در محلی خارج از دوربین، امکان نورپردازی خلاقانه در حداکثر شکل ممکن فراهم می‌شود. حال باید راهی برای فرمان دادن به فلاش خارج از دوربین بیابیم. اینجاست که رادیو فلاش وارد می‌شود.

اول ببینیم رادیو فلاش چیست و چطور این مشکل اساسی را حل می‌کند.

رادیو فلاش چیست؟

رادیو فلاش یا رادیو تریگر دستگاهی است که از امواج رادیویی برای فرمان دادن به فلاش‌های خارج از دوربین استفاده می‌کند. این دستگاه معمولاً از دو قطعه فرستنده و گیرنده تشکیل شده که توسط امواج رادیویی با هم ارتباط برقرار می‌کنند.

لازم به ذکر است عملکرد برخی رادیو فلاش‌ها دو گانه بوده و می‌توانید از آن‌ها برای فرمان دادن به دوربین به عنوان ریموت کنترل نیز استفاده کنید.

انواع روش‌های فرمان به فلاش

برای اینکه بتوانید از فلاش خارج از دوربین استفاده کنید باید به نحوی ارتباط بین دوربین و فلاش را برقرار کنید یا به اصطلاح به فلاش فرمان دهید. بیایید نگاهی به انواع روش‌های فرمان دادن به فلاش‌های خارج از دوربین بیاندازیم :

۱. فرمان نوری (Optical Trigger)

تمام فلاش‌های اکسترنال و فلاش‌های استودیویی دارای یک چشم الکترونیک برای دریافت فرمان نوری هستند. در فلاش‌های اکسترنال این چشم الکترونیک در پُشت یک پنل قرمز رنگ واقع شده و در فلاش‌های استودیویی معمولاً به شکل یک حباب شیشه‌ای ساخته می‌شود.

اگر فلاش اکسترنال در حالت دریافت فرمان یا اصطلاحاً حالت اسلِیو (Slave) باشد با رسیدن نور یک فلاش دیگر به آن، این فلاش نیز واکنش نشان داده و روشن می‌شود. این روش را روش تحریک نوری یا (Optical Trigger) می‌نامند. در این روش برای فرمان نوری به فلاش اکسترنال خارج از دوربین می‌تواند از فلاش داخلی دوربین یا یک فلاش اکسترنال متصل به دوربین استفاده کنید. این یک روش ساده بوده و نیازی به تجهیزات جانبی ندارد.

مزایای فرمان نوری

• تنظیم ساده و راحت
• بدون نیاز به تجهیزات جانبی و صرف هزینه
• با هر فلاش اکسترنالی قابل اجراست.

معایب فرمان نوری

• باید بین منبع نور و فلاش اکسترنال دید مستقیم و بدون مانع وجود داشته باشد.
• در فضای باز و فواصل بیش از 10 متر عملاً غیر‌قابل استفاده است.
• بُرد محدود ارتباطی
• نور فلاش اصلی هم در تصویر ثبت می‌شود.

با توجه به مزایا و معایب فوق بایستی راه حل بهتری برای فرمان دادن به فلاش خارج از دوربین پیدا کنیم.

۲. فرمان رادیویی (Radio Trigger)

در این روش همانگونه که از نام آن مشخص است از امواج رادیویی برای فرمان دادن به فلاش خارج از دوربین استفاه می‌شود. ابزار این نوع ارتباط رادیو فلاش نام دارد و در انواع مختلف و با قابلیت‌های متفاوت تولید می‌شوند.

انواع اولیه این رادیو فلاش‌ها بسیار ساده بوده و فقط فرمان روشن شدن را به فلاش گیرنده منتقل می‌کردند اما در انواع پیشرفته امروزی عملکردهایی مانند تغییر قدرت فلاش، همزمانی با سرعت‌های بالا، تغییر میزان زوم فلاش گیرنده، همزمانی با پرده دوم شاتر،‌ انتقال اطلاعات TTL و تنظیم فلاش پیاپی (فلاش استروبوسکوپیک) نیز دیده می‌شود.

مزایای فرمان رادیویی

• ارتباط دوربین با فلاش اکسترنال بدون نیاز به دید مستقیم
• قابلیت استفاده در فضای باز و بُرد حدود 100 متر
• تنظیمات و قابلیت‌های فراوان در کنترل فلاش اکسترنال

معایب فرمان رادیویی

• تجهیزات رادیویی بایستی خریداری شوند.
• برای برخی از فلاش‌های اکسترنال بایستی از تجهیزات هم نام استفاده کنید.

آنچه که مسلم است برای انجام یک پروژه نورپردازی خلاقانه استفاده از رادیو فلاش چه در محیط‌های خارج از استودیو و چه در فضاهای استودیویی راه‌حل نهایی و کاربردی است.

انواع رادیو فلاش

رادیو فلاش‌ها بطور کلی به دو دسته ساده و پیشرفته تقسیم می شوند. رادیو فلاش‌های ساده فقط فرمان روشن شدن را ارسال می‌کنند در حالی که رادیو فلاش‌های پیشرفته می‌توانند علاوه بر فرمان روشن شدن، عملکردهای متنوعی مثل تغییر قدرت فلاش، همزمانی با سرعت بالا یا HSS، همزمانی با پرده دوم، قابلیت TTL و . . . را ارائه می‌کنند.

تمام مدل‌های رادیو فلاش اعم از ساده و پیشرفته از دو دستگاه فرستنده یا Transmitter و گیرنده یا Receiver تشکیل می‌شوند. از آنجایی که این دو دستگاه از نظر ظاهری بسیار شبیه به یکدیگر هستند از حروف T برای فرستنده و R برای گیرنده برای تمایز آن‌ها استفاده می شود.

رادیو فلاش‌های ساده فاقد پنل نمایش هستند و بر روی آن‌ها علاوه بر کفشک نصب فلاش اکسترنال، یک دکمه تست وجود دارد. این رادیو فلاش‌ها را می‌توانید به راحتی هم در محیط استودیویی و هم در محیط باز استفاده کنید و از آنجایی که تنظیماتی ندارند کافی است آن‌ها را به دوربین و فلاش متصل کرده و استفاده کنید.

رادیو فلاش‌های پیشرفته از طریق پنل نمایشگر خود تنظیمات را نشان می‌دهند. در مدل‌های گرانقیمت از پنل نمایش بزرگ برای ارائه اطلاعات استفاده می‌کنند.

مفهوم کانال و گروه در فلاش‌ها

همانطور که گفته شد رادیو فلاش‌ها از اموج رادیویی برای ارتباط بین فرستنده و گیرنده استفاده می‌کنند. فرکانس مورد استفاده در اکثر رادیو فلاش‌ها فرکانس 2.4 گیگاهرتز است بنابراین احتمال تداخل رادیویی بین رادیو فلاش‌های مختلف وجود دارد.

به عنوان مثال در یک نشست خبری که تعداد زیادی عکاس حاضر هستند و ممکن است از رادیو فلاش استفاده کنند احتمال فرمان‌های ناخواسته به فلاش سایرین هست. در این موارد با استفاده از تنظیم کانال رادیو فلاش‌ها از این تداخل جلوگیری می‌شود. در رادیو فلاش‌های ساده این انتخاب کانال توسط تعدادی سوئیچ انجام می‌شود و در رادیو فلاش‌های پیشرفته تغییر کانال را می‌توانید بصورت دیجیتالی انجام دهید.

قابلیت ایجاد گروه در رادیو فلاش‌ها بدین معنی است که می‌توانید چندین فلاش را در یک گروه قرار داده و بصورت گروهی به آن‌ها فرمان دهید. در مواقعی که از بیش از یک فلاش در نورپردازی استفاده می‌کنید قابلیت گروه‌بندی فلاش‌ها می‌تواند بسیار مهم باشد. کانال‌ها را در رادیو فلاش‌ها با اعداد (مثلاً CH1~CH32) و گروه‌ها را با حرف (مثلاً A, B, C) نمایش می‌دهند.

فلاش‌های دارای گیرنده داخلی

بسیاری از تولیدکنندگان تجهیزات نورپردازی امروزه فلاش‌های پیشرفته خود را با گیرنده رادیویی داخلی عرضه می‌کنند. بنابراین دیگر نیازی به خرید گیرنده رادیو فلاش برای این مدل‌ها نیست. برای ارتباط رادیویی تنها لازم است که یک فرستنده تهیه کنید. بدین ترتیب در هزینه خرید رادیو فلاش صرفه جویی می‌شود اما درنظر داشته باشید برای بهره‌مندی از این قابلیت لازم است از فرستنده رادیو فلاشی که فقط همان سازنده فلاش ارائه می‌کند استفاده کنید.

اصطلاحات مهم در نورپردازی با فلاش

همانند سایر ژانرهای عکاسی، در نورپردازی با فلاش‌ها اعم از فلاش اکسترنال یا فلاش‌های استودیویی اصطلاحاتی به کار می‌رود که آشنایی با آن‌ها برای علاقه‌مندان به نورپردازی ضروری است. اصطلاحات مهم در زیر توضیح داده شده‌اند:

قابلیت TTL یا Through The Lens

فلاش‌ها و رادیو فلاش‌هایی که این قابلیت را دارند می‌توانند نور تابیده شده به سوژه را محاسبه کرده و مناسب‌ترین میزان نور را به سوژه بتابانند. درواقع این قابلیت به نوعی تنظیم نور فلاش بطور اتوماتیک است. رادیو فلاش‌های پیشرفته دارای این قابلیت هستند و آن را در مشخصات خود قید می‌کنند. سیستم‌های TTL در برندهای مختلف نام‌های متفاوتی دارند. به عنوان مثال شرکت کانن از عبارت E-TTL II شرکت نیکون از عبارت i-TTL استفاده می‌کنند.

همزمانی با سرعت بالا یا High Speed Sync

محدوده سرعت همزمانی فلاش در اکثر دوربین‌ها بین 160/1 تا 250/1 ثانیه است. هنگام استفاده از فلاش‌های خارج دوربین و با قابلیت همزمانی با سرعت بالا یا به اختصار HSS می‌توانید این محدودیت را پُشت سر گذاشته و با سرعت‌های بالا به عکاسی با فلاش بپردازید. در بسیاری از رادیو فلاش‌ها فعال سازی این قابلیت توسط دکمه مربوطه یا گزینه‌ای در تنظیمات انجام می‌شود.

همزمانی با پرده دوم شاتر یا Second-Curtain Sync

هنگام عکسبرداری با فلاش از سوژه‌های متحرک در محیط کم نور، اگر سوژه دارای منبع نور هم باشد (مثل اتومبیلی با چراغ‌های روشن) اگر نور فلاش در زمان مناسب نتابد، رد حرکت سوژه به صورت معکوس ثبت می‌شود. برای این منظور نور فلاش بایستی قبل از بسته شدن پرده شاتر به سوژه بتابد. این عمل را همزمانی با پرده دوم شاتر می‌نامند. رادیو فلاش‌های پیشرفته از این قابلیت پشتیبانی می‌کنند.

فلاش پیاپی یا Multi Flash

در این نوع نورپردازی که به آن فلاش استروبوسکوپیک هم می‌گویند از تخلیه پیاپی فلاش در یک بازه زمانی مشخص (زمانی که شاتر دوربین باز است) استفاده می‌شود. در نتیجه سوژه در مسیر حرکت خود فقط در زمان‌هایی که نور فلاش به آن تابیده است دیده می‌شود. در استفاده از فلاش پیاپی سه عامل شدت نور، فرکانس یا سرعت فلاش‌ها و تعداد فلاش‌ها تنظیم می‌شود.

سخن نهایی

استفاده از فلاش خارج از دوربین می‌تواند خلاقیت شما در نورپردازی را تقویت کند.اگر به تازگی یک فلاش اکسترنال تهیه کرده‌اید یا قصد راه‌اندازی یک آتلیه را دارید به فکر تهیه یک رادیو فلاش باشید. هرچند هزینه خرید رادیو فلاش‌های پیشرفته به مراتب بیشتر از رادیو فلاش‌های ساده است اما دیر یا زود به قابلیت‌های فراوان انواع پیشرفته نیاز پیدا خواهید کرد. هنگام خرید رادیو فلاش‌هایی که هم برند با دوربین و فلاش شما نیستند باید به تطابق رادیو فلاش با سیستم نورپردازی و عکاسی خود توجه کنید. خوشبختانه امروزه می‌توانید از طیف وسیعی از رادیو فلاش‌ها انتخاب مناسبی داشته باشید.

لطفاً تجربیات خود در ابطه با استفاده از رادیو فلاش‌ها را با ما در میان بگذارید.