عکسبرداری انتزاعی؛ نکات و ایدهها
اگر سوژههای جذاب عکاسی درواقع اصلاً سوژه نباشند، یا حداقل به آسانی قابل تشخیص نباشند، چه میشود؟ منظورما عکاسی انتزاعی یا آبستره است، همان ژانر گستردهای که به همه چیز از عکاسی منظره تا عکاسی پرتره مربوط است. بعضی مواقع، یک عکس انتزاعی بهترین راه برای انتقال احساسات مدنظر شما به مخاطب است، در موارد دیگر میتواند باعث حذف محتوای مهم از تصویر شود.
از آنجایی که موضوع بخش جنبی هفتمین جشنواره عکس نورنگار به «عکاسی خلاقانه» اختصاص دارد، در این مقاله به بررسی عکاسی انتزاعی پرداخته ایم و میتواند به ایجاد عکسهای خلاقانه شما کمک کند.
پس از حذف سوژه، چه چیزی باقی میماند؟
در یک عکس چیزهای زیادی ورای صحنه اصلی وجود دارد. درواقع، مهمترین بخشهای یک عکس اغلب «ناملموس» هستند، مثل ترکیب بندی، حالت و احساسات.
آنچه مسلم است سوژه شما بر این متغیرها تاثیر میگذارد. اگر عکسهایی از یک زوج خندان در مراسم عروسی میگیرید، احساس عکس شاد و دلچسب خواهد بود. به همین ترتیب، میتوانید عکسهایی شاد و دلچسب بدون نیاز همیشگی و اجباری به حضور افراد در مراسم عروسی، ثبت کنید. بنابراین، حس زیربنایی عکس قابل انعطاف بوده و به یک سوژه خاص وابسته نیست.
بهعبارت دیگر، هنگام ثبت عکسهای انتزاعی، بدون تردید بخش مهمی از تصویر را از دست میدهید. گاهی اوقات این از دست دادن ضروری است اما اگر بدرستی انجام نشود نتیجه کاملاً نامطلوب خواهد بود. عکاسان انتزاعی، ابزارهای زیادی برای ثبت عکسهای عالی دارند.
- نور: درخشان در مقابل تاریک، شدید در مقابل ملایم
- رنگ: رنگهای گرم درمقابل رنگهای سرد، درخشندگی در مقابل مات بودن
- بافت: بافت نرم، خشن، سخت و ترکیبات بینهایت دیگر
- ترکیببندی: متعادل، نامتعادل، پویا، ساکن، باز، بسته، شلوغ، ساده
- احساسات: هر حالتی که تصور کنید، حالات ناشی از عناصر بالا
لازم بذکر نیست که عکسهای انتزاعی به سوژه نیز مربوط میشوند – مثلاً صحنههای طبیعی در مقابل صحنههای صنعتی – و میتوانند احساس و حالت عکس را نیز تغییر دهند. بطور خلاصه، عکاسان انتزاعی راههای متنوعی برای انتقال پیام خود دارند.
عکاسی نیمه انتزاعی
قبل از ادامه، سعی کنید عکاسی انتزاعی را تعریف کنید. عکاسی انتزاعی برای شما چه معنیای دارد؟
آیا یک عکس فقط هنگامی «انتزاعی» است که علیرغم تلاش، نتوانید سوژه را مشخص کنید؟ اگز دز عکسی بتوانید آنچه به شما نمایش داده شده را درک کنید، حداقل تا قسمتی، اما بخشهای مهم تصویر شامل خطوط و شکل ها باشد، چطور؟
این تفاوت بین عکاسی انتزاعی و عکاسی نیمه انتزاعی است.
بسیاری از عکسهای این مقاله، عکسهای نیمه انتزاعی هستند، بدین معنی که با نگاه کردن به آنها میتوانید یک ایده حداقلی از سوژه داشته باشید. اینها همانند برخی از تابلوهای نقاشی شامل فقط خطوط و رنگها، انتزاعی خالص نیستند.
بدلیل خصلت واقعگرایانه عکاسی، مشاهده عکسهای نیمه انتزاعی نسبت به آثار هنری کاملاً انتزاعی، مرسومتر است. این امر بخصوص هنگامی صادق است که تصاویر محو و درهم پیچیده فراتر از حد تصور را نادیده بگیرید؛ تعداد کمی تصاویر خیلی شارپ وجود دارند که تشخیص هرگونه سوژه در آنها غیرممکن باشد.
این بخودی خود چیز بدی نیست. ممکن است شما بگویید که یک عکس مشخص، تصویری از یک ساختمان را نشان میدهد، اما این بدان معنی نیست که این یک عکس کاملاً واقعی بوده و هیچ نشانهای از عکاسی انتزاعی را در خود ندارد. عکسهای انتزاعی میتوانند واجد کیفیت بیانی بسیار زیادی باشند.
درواقع، شاید عکاسی روزمره (از نوع غیر انتزاعی) از این دیدگاه اغلب بهرهمند شود – ترکیببندی به نوعی انجام شود که به مثابه مجموعهای انتزاعی از خطوط، شکلها، رنگها، بافتها بوده و برای ایجاد پیامی احساسی تجمیع شدهاند. در این حالت ماهیت طبیعی صحنه وضعیتی تقریباً ثانوی خواهد داشت.
این حالت را در بسیاری از آثار عکاسان میتوانید مشاهده کنید. تصویر ممکن است شامل یک ابر بر فراز یک کوه باشد، اما چیزی مستقل و مجزا از سوژه و ترکیببندی ممکن است احساس شود. به نظر میرسد عکس فقط ابر و کوه را نشان نمیدهد بلکه شکلها و تنالیته ها را به تصویر میکشد.
بازهم تاکید میکنیم، این حالت همیشه ایدهآل نیست، مثل عکاسی مستند یا عکسهایی که سوژه چنان برجسته یا غیرمعمول است که وزن تمام عکس بر روی آن استوار است. اما حداقل در برخی مواقع، حتی وقتی که هیچ چیزی را در باره سوژه مبهم نمیکنید، داشتن «تفکر انتزاعی» میتواند مفید باشد.
نکات عکاسی انتزاعی
1- بدنبال شکلها باشید نه سوژهها
عکاسی انتزاعی بیشتر درباره بیان داستان از طریق زیباییشناسی و عناصر ترکیببندی است تا بیان از طریق یک سوژه.
بنابراین ذهن خود را رها سازید. جهان را به شکل چیزهای مجزا برای عکس گرفتن نبینید، بلکه بصورت خطوط، شکلها، رنگها، بافتها و سایه روشنها درنظر بگیرید.
به آسمان نگاه کنید و بجای ابرها، حبابهای روشن را ببینید. به ساختمانها نگاه کنید و بجای پنجرهها و بالکنها، شکلهای هندسی تکرارشونده را ببینید. به زمین نگاه کنید و بجای چمنزار، راه سبزرنگی را ببینید که میتواند دستاویز ترکیببندی عکس باشد. این شکلها و رنگها را به گونهای چیدمان کنید تا یکدیگر ارا تکمیل کنند، صرفنظر از اینکه در زیر چه سوژه خاصی پنهان شده است.
اینجاست که تمام ابزارهایی که بدان اشاره شد وارد می شوند؛ نور، رنگ، بافت، ترکیببندی و احساسات. هنگامی که بتوانید «ورای سوژه را ببینید» عکسهای انتزاعی شما خیلی بهتر خواهند شد.
2- اهمیت پردازش پس از عکسبرداری
در عکاسی انتزاعی، آزادی عمل بیشتری در پردازش تصاویر نسبت به عکاسی عادی دارید، زیرا شما تنها شخصی هستید که میدانید سوژه اصلی چگونه است.
البته توصیه نمیشود که بی حدوحصر به ویرایش عکسهای انتزاعی بپردازید. ویرایش را با توجه به سبک و محدودیتهای شخصی خود انجام دهید. اما بههرحال دست شما برای ویرایش گسترده عکسهای انتزاعی، باز است.
بسیاری از عکاسان از عکاسی انتزاعی به عنوان بهانهای برای عکاسی سیاه سفید با کنتراست بالا با ظاهری نرمال، استفاده میکنند. بینندگان معمولاً هنگامی که نتوانند در اولین نگاه سوژه را تشخیص دهند، زیاد درباره واقعی بودن تصویر کنکاش نمیکنند.
3- بُرشی از زندگی
عکسبرداری انتزاعی را میتوانید با شیوههای گوناگون انجام دهید، اما اغلب از روش سادهسازی افراطی استفاده میشود. به صحنهای در جلوی خود نگاه میکنید و هرچیزی را که به پیام عکس شما نمیافزاید، حذف میکنید حتی آنچه را که باعث شناسایی و تشخیص سوژه در نگاه اول میشود.
بنابراین چکونه باید محتوای یک عکس را برای تبدیل شدن به عکس انتزاعی، حذف کنید؟ معمولاً با زوم کردن و مجزا نمودن یک ویژگی خاص یا نزدیک شدن به سوژه به حدی که جزئیات اضافی خارج از قاب قرار بگیرند.
به همین دلیل است که عکاسی ماکرو برای ایجاد آثار انتزاعی مفید است. اگر نمیدانید عکاسی انتزاعی را از کجا شروع کنید، به جزئیات ریز و کوچک سوژه توجه کنید، جزئیاتی که تاحد ممکن ماهیت خود را انتقال میدهد.
4- رمز و رازها را دریابید
عکسهای انتزاعی عامدانه چیزی را از دید مخاطب پنهان میکنند. اگر نتوانید سوژه را تشخیص دهید، پس سوژه هرچیزی میتواند باشد. این حس رمزآلودگی میتواند ابزار مفیدی باشد.
اگر عکاسی انتزاعی بخوبی انجام شود، پرسش هایی را مطرح میکند که برای پاسخ دادن نیازمند نگاهی عمیقتر است. مخاطبان ممکن است وقت زیادی را برای توجه به جزئیاتی که در غیر اینصورت ممکن است از دست دهند، صرف کنند. دربرخی موارد، این بدان معنی است که آنها درحال ایجاد ارتباط حسی با تصویر هستند.
اگرچه همیشه لازم نیست بدنبال رمز و راز در عکسهای انتزاعی باشید، اما این ابزاری خوب محسوب میشود. میتوانید راههایی را برای حذف مفاد اصلی عکس تا آنجا بهکار ببرید تا افراد زیادی به مطالعه جزئیات کوچک عکس و یافتن راز پنهان در آن بپردازند. برای برخی تصاویر خاص، این روش راهی برای ایجاد عکسهای درگیر کننده است.
5- تجربهگر باشید
عکاسی انتزاعی نسبت به سایر ژانرهای عکاسی، قابلیت کسب تجربه را در هر زمینهای اعم از ترکیببندی تا تنظیمات دوربین، دارد.
بطور معمول، برای ثبت یک عکس خوب فرمولی وجود دارد. مثلاً در عکاسی پرتره فرمولهایی برای ژست، ترکیببندی، سبک نورپردازی، فاصله کانونی، دیافراگم و سرعت شاتر ارائه میشود. عکاسی انتزاعی هیچ فرمول مشخصی ندارد.
عکاسی انتزاعی مانند این است که عکاسی را تازه شروع کرده باشید، برای گرفتن هر عکس لازم نیست و نباید مراحل مشخصی را به ترتیب دنبال کنید. در انتخاب متغیرهای تکنیکی و خلاقانه برای انتقال پیام احساسی، آزادی زیادی دارید. بنابراین اگر عکاسی انتزاعی انجام میدهید، تجربهگر باشید. فقط با کسب تجربه در این زمینه است که میتوانید عکسهای انتزاعی خارقالعاده ثبت کنید.
ایدههایی برای عکاسی انتزاعی
اگر ایدههایی برای عکاسی انتزاعی دارید اما نمیدانید از کجا شروع کنید از فهرست زیر کمک بگیرید. در این فهرست ایدههایی متنوع برای ثبت عکسهای انتزاعی عالی ذکر شدهاند، بعضی از این ایدهها را میتوانید به راحتی در منزل پیاده کنید.
عکاسی ماکرو
از آنجایی که دنیای کوچکها برای ما حس بیگانهای دارد، طبیعی است که یک ژانر مناسب برای عکاسی انتزاعی باشد. هر زمان که بر روی یک گیاه، یک حیوان یا شیئی از نزدیک فوکوس میکنید درواقع آن را به شکلی متفاوت از آنچه بصورت روزمره می بینیم به تصویر میکشید.
- قطرات آب: یکی از بهترین سوژهها برای عکاسی انتزاعی، قطرات آب هستند.
- گُلها: در فاصله نزدیک میتوانیم بافتهای طریف و جزئیاتی را در گُلها و سایر گیاهان ببینیم که در حالت عادی قابل مشاهده نیستند.
- بافت سنگها: یکی از محبوبترین عکسهای انتزاعی، عکاسی از الگوهای سنگها اعم از الگوهای ساده تا اشکال هندسی میباشند. در برخی مواقع، درک اندازه واقعی سوژه در عکس ممکن نیست.
- پرها: با تکرارهای جالب و رنگهای طبیعی، تعجبی نیست که پرها سوژههای بسیار محبوب برای عکاسی انتزاعی هستند.
- حبابها: این سوژهها نیز بدلیل الگوها و بافتها به همراه رنگهای جذاب، میتوانند سوژه عکاسی انتزاعی باشند.
عکاسی کلوز-آپ
مشابه عکاسی ماکرو، عکاسی کلوز-آپ کمی عقبتر رفته و فضای بیشتری را از سوژه به تصویر میکشد، اما این فضا به اندازهای نیست که تمام وجوه سوژه را دربر بگیرد. نتیجه همانند عکاسی ماکرو است و با حذف قسمتهایی از سوژه، مخاطب را به نوعی فریب میدهید. برای این نوع عکاسی به لنز خاصی نیاز ندارید، فقط کافی است آنقدر به سوژه نزدیک شوید تا جزئیات اضافی حذف شوند.
- افراد: اغلب عکسهایی را از افراد دیدهاید که جزئیات کوچکی مانند دستها، یک شان، بازوها، لبها و غیره را نشان میدهند. این عکسها را نمیتوان عکسهای ماکرو نامید اما عکسهایی انتزاعی یا نیمه انتزاعی محسوب میشوند زیرا تمام سوژه را نشان نمیدهند.
- استودیو: هر شیئی را از وسایل دفتری گرفته تا ظروف نقرهای، می توان در استودیو بصورت انتزاعی عکسبرداری کرد. از آینهها، پسزمینهها، نورپردازی و ویرایش پس از عکسبرداری استفاده کرده تا خصوصیات اشیاء عادی را به نحوی غیرمعمول آشکار کنید.
- طبیعت: صحنههای طبیعی که برای عکاسی ماکرو مناسب نیستند، همچنان میتوانند بصورت کلوز-آپ عکاسی شوند.هرچیزی از جمله الگوهای موجود در سطوح یخزده تا بافت تنه یک درخت و بینهایت امکان دیگر را میتوانید درنظر بگیرید.
نوردهی طولانی
در یک عکس هر عنصر متحرکی میتواند بصور محو و تار ثبت شود. حتی اگر سوژه حرکت نکند میتوانید با حرکت دادن دوربین تاثیری مشابه را ایجاد کنید. این پدیده برای عکاسی انتزاعی مفید است زیرا ما جهان را بصورت محو نمیبینیم. با نوردهی طولانی حرکاتی را اشکار میکنید که در شرایط عادی قادر به دیدن آن نیستیم.
- آب: یکی از سوژه های آشکار برای محو نمودن، آب است زیرا در همه جا وجود داشته و اغلب درحال حرکت است. از رئدخانه ها، آبشارها، دریا و غیره با نوردهی طولانی عکاسی کنید، نتایج حاصله شگفتانگیز و اسرارآمیز خواهند بود.
- ابرها: درست است که ابرها نیز آب هستند اما ابرها نیازمند توجهای ویژه هستند. حرکات ابرها بسیار جالب است، در یک روزی که باد میوزد، استفاده از سرعت شاتر طولانی باعث ایجاد الگوهای چرخشی حیرتانگیزی برای عکاسی انتزاعی میشوند.
- دنبالههای نور: اگر با نوردهی طولانی از اتومبیلها، قطارها، قایقها یا هر شیئی متحرک دارای چراغ روشن عکاسی کنید، نتایج انتزاعی زیبایی را ملاحظه خواهید کرد.
- محوشدگی با حرکت دوربین: اگر سوژه ثابت است میتوانید محوشدگی حرکت را با حرکت دادن دوربین (یا در مرحله ویرایش پس از عکسبرداری) ایجاد کرده و تصویری انتزاعی بوجود آورید.
عکسبرداری هوایی
در زندگی روزمره، ما جهان را از سطح جشم خود نظاره میکنیم.در بهترین حالت شاید از پنجره یک ساختمان مرتفع به اطراف نگاه کنیم. اما چندبار پیش میآید تا بطور کاملاً عمودی از بالا به دریا، کوهستان یا یک رودخانه نگاه کنیم؟ به همین دلیل است که عکسبرداری هوایی ابزاری قدرتمند برای عکاسی انتزاعی است زیرا جهان را به گونهای به مخاطب نشان میدهد که به ندرت اینگونه میبینند.
- امواج دریا: بازی نور و آب و هوای دریایی یکی از هیجانانگیزترین سوژهها برای عکاسی هوایی است. عکاسی چه با پهپاد، هلیکوپتر یا هواپیما انجام شود، میتوانید تصاویری خارقالعاده و منحصربفرد ثبت کرده و حسی انتزاعی و بینظیر را انتقال دهید.
- دره رودخانهها: ماهیت چرخشی رودخانهها از نمای بالا ما را به یاد شاخههای درختان، رگهای خونی و پارچههای راهراه میاندازد. علاقهمندان به عکاسی انتزاعی هوایی، اغلب عکاسی از بستر رودخانهها را به سایر سوژهها ترجیح میدهند.
- مناظر شهری: بناهای ساخته دست بشر میتوانند از نمای بالا بسیار جالب توجه و فرازمینی بهنظر برسند. این بناها شامل آسمانخراشها و جادهها می شود. شاید عکاسی از فراز شهرها آسان نباشد اما در برخی مناطق تورهای عکاسی هوایی این مشکل را برطرف کردهاند.
عکسبرداری منظره
برخی از الگوهای طبیعی آنچنان غیرمنتظره و جذاب هستند که میتوانند به آسانی یک عکس انتزاعی را شکل دهند.
- تپههای شنی: آیا لازم است بر اهمیت تپههای شنی برای عکسبرداری انتزاعی تاکید کنیم؟ آنها به شکل سادهای شامل خطوط، شکلها و بافتها بوده و با الگوهای متغیری هستند که به نسبت نور تغییر حالت میدهند. سوژههای کمی بدین نسبت برای عکاسی انتزاعی مناسبند.
- صخرههای شکل یافته: بعضی وقتها، صخرههای شکل یافته ظاهری کاملاً فرازمینی پیدا میکنند. اگر دره ستارگان در جزیره قشم را دیده باشید، تصوری منسجم از این پدیده در ذهن دارید.
- مناظر در شب: هنگامی که زمین توسط نور ماه و ستارگان روشن میشود، همه چیز کمی فراواقعی بهنظر میرسد. پس از تاریک شدن هوا فقط بدنبال عکاسی از راه شیری با یک لنز واید نباشید بلکه به جزئیات انتزاعی نیز برای عکاسی دقت کنید.
- لنز تلهفتو: بدون درنظر گرفتن منظرهای که درحال عکاسی هستید، یک لنز تلهفتو میتواند جزئیات مشخص را جدا کرده و آنها را به شکلی مهم نشان دهد. اگر قصد دارید عنصری را در عکس از بقیه جداکنید، چه در کوهستان یا دریا، از لنز تلهفتو استفاده کنید.
سایهها
بهعنوان عنصر اساسی در عکاسی انتزاعی، سایهها شکل یک شیئی را تداعی کرده درحالی که بخش زیادی از جزئیات آن را میپوشانند. در عمل میتوانید از سایه هر شیئی عکاسی انتزاعی انجام دهید. در اینجا چند نمونه برای یادآوری ذکر میشود:
- شبحگونه: یکی از بهترین روشها برای لایهبرداری از یک صحنه، ثبت آن بصورت شبحگونه یا سیلوئت است. در این عکسها جزئیات و رنگ وجود نداشته و فقط شکل سوژه در مقابل پسزمینه دیده میشود.
- سیاه و سفید: سایهها ساختار سوژه را ساده میکنند و عکاسی سیاه و سفید میتواند این کار را برای مابقی عکس انحام دهد. مشاهده تصاویری انتزاعی با کنتراست بالا و عمیق و بصورت سیاه و سفید، بسیار معمول است.
شهرها
شهرها با مناظر انبوه از عناصر هندسی تکرار شونده و ترکیبی متنوع از بافتهای جذاب، به عنوان زمین بازی عکاسان انتزاعی نامیده میشوند.
- معماری: در فضاهای داخلی و خارجی، ساختارهای معماری را خواهید یافت که دارای حسی رمزآلود هستند. ساختمانها بزرگترین سوژه هایی هستند که قابلیت عکسبرداری انتزاعی را دارند. هنگام عکاسی سعی کنید زاویه دوربین را به بالا یا پایین تغییر داده و از منظری متفاوت از بناهای معماری عکاسی کنید.
- اشکال هندسی: حتی اگر از بناهای بزرگ معماری عکاسی نمیکنید، نگاهی به جزئیات هندسی کوچکتری که در شهرها دیده میشود بیاندازید. این اشکال هندسی حتی میتواند یک الگوی تکرار شونده بر روی زمین باشد.
- لنز تلهفتو: اگرچه اکثر عکاسان تمایل دارند از لنزهای واید برای عکاسی معماری استفاده کنند، سعی کنید از لنز تلهفتو نیز استفاده کنید. با این لنزها میتوانید جندین ساختمان دوردست را در کنار هم قرار داده و الگویی جذاب ایجاد کنید. این روش برای عکاسی انتزاعی بسیار عالی است.
از فوکوس خارج کردن
همراه با ایجاد محوی حرکت، میتوانید از محوی ناشی از فوکوس خارج کردن نیز برای ثبت عکسهای انتزاعی استفاده کنید. این کار را میتوانید با هر سوژهای انجام دهید اما بهترین تاثیر در عکاسی از منابع نور و رنگها حاصل می شود. این پدیده با برخی لنزها بهتر دیده می شود.
نقاشی با نور
یکی از بهترین روشها برای عکسبرداری انتزاعی که در آن سوژه بطور اساسی وجود نداشته یا قابل تشخیص نباشد، استفاده از تکنیک نقاشی با نور است. با یک نوردهی طولانی در محیطی تاریک، میتوانید با یک منبع نور (مثل یک چراغ قوه) و حرکت دادن آن رو به دوربین، تصاویری بدیع و تاثیرگذار خلق کنید.
تصاویر علمی
آخرین مجموعه از ایدههای عکاسی انتزاعی در قلمرو گسترده علم قرار میگیرد. در این محدوده میتوانید تصاویری ثبت کنید که بصورت معمول با آنچه در پیرامون خود میبینیم بسیار متفاوت و جذاب هستند.
- نصاویر میکروسکوپی: دنیای بسیار بسیار کوچکی که فقط با میکروسکوپ قابل دیدن است، از بهترین و جذابترین سوژه ها برای عکاسی انتزاعی است. شاید همه قادر به انجام این نوع عکاسی نباشند اما اگر این امکان را دارید از آن بخوبی استفاده کنید.
- تصاویر تلسکوپی: احتمالاً تصاویر انتزاعی زیبایی از آسمان شب شامل ستارگان دنبالهدار و سحابیهای رنگارنگ را دیدهاید. گرفتن اکثر این عکسها نیازمند تجهیزات خاص است اما با همین تجهیزات فعلی نیز میتوانید برخی از این پدیدهها را مانند ماهگرفتگی، ثبت کنید.
- طول موجهای نور: آیا عکاسی فقط منحصر به ثبت طول موج مرئی نور است؟ مسلماً عکاسی از برخی طول موجهای نور مستلزم استفاده از تجهیزات گرانقیمت است اما اگر به این تجهیزات دسترسی دارید، نتیجه کار بسیار جالب توجه خواهد بود. خنی با نکنیک عکاسی مادون قرمز، میتوانید فضایی غیرمنتظره را به تصویر بکشید که برای عکاس انتزاعی بینهایت مناسب است.
سخن پایانی
امیدواریم نکاتی که در این مقاله ارائه شد، زمینه ای مناسب برای شروع کسب تجربه در عکاسی انتزاعی باشد، ژانری که تقریباً از لحاظ امکانپذیری نامحدود است.
همچنین اگر بدنبال ایده برای عکاسی انتزاعی هستید، ایده های مطرح شده در این مقاله میتواند الهام بخش شما باشد.