معروف‌ترین عکاسان زن دنیا و ایران

اولین زنان عکاسی در جهان

شاید برای شما هم سوال باشد اولین زنی که در جهان دوربین عکاسی به دست گرفت که بود؟

برای این سوال به تعداد ژانرهای عکاسی جواب وجود دارد! در ادامه برخی از اولین عکاس‌های زن در جهان را به شما معرفی می‌کنیم:

سارا آنه برایت Sarah Anne Bright

سارا آنه برایت عکاس قرن نوزدهم (1793-1866) در انگلستان به دنیا آمد. با این‌که اطلاعات زیادی از زندگی او در دسترس نیست، اما گمان می‌رود که او اولین زنی باشد که دوربین به دست گرفت. با این حال تا سال 2015 هنوز این موضوع کشف نشده بود.

در سال 2008 در یک حراجی در نیویورک برگزار که عکس‌هایی معروف را برای فروش عرضه کرده بود؛ مجموعه داری به نام جیل کواش Jill Quasha  عکس‌های این هنرمند را خریداری کرد. سارا این عکس‌ها بین سال‌‌‌های 1988 تا 1990 ثبت کرده بود.

ابتدا تصور می‌شد یکی از این عکس‌ها توسط عکاسی به نام “ویلیام هنری فاکس تالبوت” عکاسی شده‌اند، اما هنگامی که «لری شاف» متخصص آثار تالبوت آن را مورد بررسی قرار داد، این فرضیه را رد کرد. شاف پس از تکمیل تحقیقاتش در سال 2015 در سخنرانی خود در دانشگاه لینکن اعلام کرد این موضوع را کشف کرده است که امضای زیر عکس، سه حرف اول نام سارا آنه برایت است و این عکس متعلق به اوست.

کریستینا بروم Christina Broom

کریستینا بروم (1882-1939) به عنوان اولین زن عکاس خبری بریتانیا که تاثیرگذار بود شناخته می‌شود. او در ابتدا نقاشی می‌کرد و سپس به عکاسی روی آورد.

او ابتدا با فروش کارت پستال‌های از عکس‌های سربازان گذران زندگی می‌کرد. در سال 1914 با گسترده‌تر شدن جنگ، او عکس‌های خود از سربازان جنگی را به نشریات بریتانیایی می‌فروخت. او این کارت پستال‌ها را در غرفه‌اش عرضه می‌کرد که آن را از 1904 تا 1930 حفظ کرد.

مشارکت او در جنبش زنان به عنوان یک عکاس، در قالب عکس‌هایی نمودار شد که از تظاهرات زنان در قرن بیستم به ثبت رساند.

گرچه مضمون عمده آثار او عکس‌های نظامی بود، اما بروم را می‌توان به واسطه عکس‌های سیاسی و اجتماعی و ثبت وقایع مهم، یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین عکاسان زن تاریخ برشمرد. او از شاه و شاهزاده ولز نیز عکاسی کرده است.

بسیاری از آثار او اکنون در موزه‌های مهم جهان از جمله موزه لندن و موزه ملی اسکاتلند نگهداری می‌شوند.

مارگارت بورکه Margaret Bourke-White

مارگارت بورکه (1904-1971) عکاس مستند متولد آمریکا بود. او اولین زنی بود که برای مجله فورچون (در 25 سالگی) و مجله لایف عکاسی کرد. او همچنین اولین زنی بود که عکسش روی جلد مجله فورچون چاپ شد. او همچنین اولین زن عکاس ارتش آمریکا در جنگ جهانی دوم بود.

آخرین عکسی که از مهاتما گاندی در دسترس است، به وسیله بورکه، پند ساعت پیش از کشته شدن گاندی به ثبت رسیده است.

او کتابی به نام “پرتره خودم” منتشر کرد که در آن زندگینامه‌اش را به قلم درآورده است. این کتاب بسیار پرفروش شد.

آنا اتکینز Anna Atkins

آنا اتکینز (1799-1871) عکاس انگلیسی بود که بسیاری او را اولین زن عکاس تاریخ می‌دانند. اغلب منابع بر روی این موضوع اتفاق نظر دارند که اتکینز اولین کتابی را منتشر کرد که دارای تصاویر عکاسی شده بود. اتکینز علاوه بر عکاس، گیاه شناس نیز بود.

او علاقه ویژه‌ای به جمع‌آوری گیاهان و خشک کردن آن‌ها داشت. او بعدها از این گیاهان عکاسی می‌کرد. پدرش از تصاویری که آنا از صدف‌ها ثبت کرده بود، در ترجمه کتابی از لاماک به نام “کتاب انواع صدف‌ها” استفاده کرد.

اتکینز دو تکنیک مهم عکاسی که اختراع ویلیام هنری تالبوت (عکاس مشهور عصر) بود را مستقیما از خود او آموزش دید: تکنیک طراحی نوری و تکنیک کالوتایپ.

اتکینز کتاب‌هایی بدون تصویر نیز منتشر کرده است.

ماریون کارپنتر Marion Carpenter

ماریون کارپنتر (1920-2002) اولین زن عکاس مطبوعات ملی بود که برای واشنگتن دی سی و کاخ سفید عکاسی کرد و کلیشه‌های جنسیتی را شکست داد. او با رییس جمهور وقت (ترومن) در ایالات متحده آمریکا سفر کرد.

او در سال‌های 1942 تا 1944 به عنوان پرستار مشغول به کار بود و در اوقات فراغت شروع به عکاسی کرد و اصول اولیه عکاسی را آموخت؛ و به این شکل به عکاسی علاقه‌مند شد.. در 1944 به واشنگتن سفر کرد و پرتره‌هایی از سیاستمداران به ثبت رساند.

او تصویری از ترومن در حال نواختن پیانو به ثبت رساند که باعث شد برای آن‌ عکس برنده جایزه شود. اگرچه کارپنتر دارای عضویت عکاسان کاخ سفید بود، اما تا سال 1962 زنان اجازه حضور در مراسم شام با رییس جمهور که به صورت سالانه برگزار می‌شد را نداشتند.

کارپتنر همچنین برای مجله لایف نیز عکاسی می‌کرد و عکس‌های بسیار محبوبی را به ثبت رسانده بود.

او یکی از پیشگامان عرصه عکاسی و جلوتر از عصر خود تلقی می‌شود.

 مشهورترین عکاس‌های زن در جهان

آنی لیبوویتز Annie Leibovitz

وقتی صحبت از شهرت در عکاسی به میان می‌آید، نام آنی لیبوویتز یکی از اسم‌های ثابت این لیست است. آنی لیبوویتز عکاس آمریکایی متولد 1949 است که از بسیاری از چهره‌های مطرح جهان در عرصه سیاست، هنر، ورزش و علم و حتی مناظر عکاسی کرده است. تصاویر ثبت شده توسط او، روی جلد بسیاری از مشهورترین مجلات جهان به چاپ رسیده است.

او فعالیت حرفه‌ای خود را از سال 1974 با الهام از آثار آنسل آدامز آغاز کرد. او نخستین عکس‌های خود را زمانی گرفت که پدرش در طول جنگ ویتنام، در فیلیپین حضور داشت.

او اولین زنی است که در گالری پرتره ملی واشنگتن، بخش نمایشگاه اختصاصی خود را دارد.

یکی از مشهورترین عکس‌های جلد مجله رولینگ استون، عکسی است که لیبوویتز 5 ساعت قبل از به قتل رسیدن جان لنون از او ثبت کرده است. او به مدت 10 سال سمت مدیر عکاس‌های مجله رولینگ استون را به عهده داشت.

آنی گدز Anne Geddes

این عکاس استرالیایی به واسطه عکس‌هایش از نوزادان  به موفقیت تجاری و شهرت فراوان دست یافته است. کتاب‌های او در بیش از 80 کشور جهان و به 23 زبان به فروش می‌رسد. از او تا کنون بیش از 18 میلیون کتاب و 13 میلیون تقویم در سراسر جهان به فروش رفته است.

او در سال 1983 برای کار در تلویزیون از استرالیا به هنگ کنگ مهاجرت کرد و زندگی حرفه‌ای خود را بدین ترتیب آغاز کرد.

اولین کتاب او در 1996 در برنامه اپرا وینفری به نمایش گذاشته شد و به لیست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک تایمز راه پیدا کرد.

وی همچنین به عنوان یکی از عکاس‌های فعال حقوق بشر شناخته می‌شود. یکی از مجموعه عکس‌های او در راستای جلب کردن توجه‌ها به موضوع کودک آزاری و افزایش آگاهی در این زمینه بود. همچنین مجموعه عکسی در ارتباط به بیماری مننژیت نیز تهیه کرد.

جولیا مارگارت کامرون Julia Margaret Cameron

جولیا مارگارت کامرون، عکاس متولد هندوستان (1815-1879) یکی از تاثیرگذارترین زنان در عکاسی به شمار می‌آید. او پایه‌گذار تکنیک‌های مهمی در عکاسی مدرن از جمله نمای نزدیک و برش خورده از چهره بود.

او در زمینه فوکوس سبک خلاقانه خودش را داشت و از فوکوس دقیق روی چهره‌ها خودداری می‌کرد.

او در طول یازده سال فعالیت خود، پرتره‌هایی از شخصیت‌های سرشناس عصر مثل چارلز دانویز، کارلایل و… به ثبت رساند.

مشهورترین زنان عکاس ایرانی

پیش‌تر در مقاله‌ای تاثیرگذارترین عکاس‌های ایرانی را معرفی کردیم. اکنون چهار تن از برجسته‌ترین زنان عکاسی ایران را به صورت مختصر به شما معرفی می‌کنیم.

اشرف السطنه

عزت خانم ملک ملقب به اشرف السطنه اولین زن عکاس ایرانی بود. او در سال 1238 در کرمانشاه به دنیا آمد. وی همسر محمد حسن خان اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات دوران ناصری بود که عکاسی را از “شاهزاده محمدمیرزا” پسر عموی خود فرا گرفت.

او همچنین ارتباط نزدیکی با شاه داشت. به گفته برخی از منابع او نویسنده کتاب سه جلدی “خیرات حسان” را که زندگینامه زنان برجسته ایرانی، هندی، عرب و ترک در جهان اسلام است.

از او همچنین به عنوان اولین خبرنگار زن ایرانی یاد می‌شود. همسر او اعتماد السلطنه 9 نشریه عهد ناصری را منتشر کرد و اولین وزیر اداره نگارش در تاریخ ایران است.

اشرف‌السلطنه بعد از ۲۵ سال که همراه همسرش گرداننده مطبوعات عهد ناصری بود (ویراستاری را به عهده داشت)، در سال ۱۳۱۳ به علت فوت شوهرش از تهران رفت. او همه املاک شوهرش به جز کتاب‌های خطی اعتمادالسلطنه را در تهران فروخت و راهی مشهد شد.

او در 54 سالگی در مشهد درگذشت.

شادی قدیریان

شادی قدیریان عکاس معاصر ایرانی در سال 1353 در ایران به دنیا آمد. او اولین نمایشگاه خود را در سال 1377 در گالری گلستان برپا کرد.

یکی از مشهورترین مجموعه عکس‌های قدیریان، مجموعه عکس زنان قاجاری است که در سطح بین‌المللی تحسین شد. او در این مجموعه، زنانی با پوشش قاجاری را با ابزارآلات مدرن به تصویر می‌کشد.

خود او در رابطه با این مجموعه عکس می‌گوید: “این عکس‌ها مانند آینه‌ای هستند که احساس درونی‌ام را در آن زمان بازتاب می‌دهند؛ احساسی از سرگردانی میان سنت و مدرنیته.”

او تاکنون نمایشگاه‌های بسیاری در سراسر دنیا برگزار کرده است.

شیرین نشاط

شیرین نشاط عکاس و فیلمساز متولد 1336 در قزوین است.. او برنده تندیس شیر نقره‌ای برای بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم ونیز برای فیلم زنان بدون مردان است.

او فارغ التحصیل از دانشگاه برکلی-کالیفرنیا است. وی در طول دهه ۸۰ میلادی مدیریت شرکت نمایشگاه هنر و معماری نیویورک را به عهده داشت. در این دوره او  با برگزاری نمایشگاه‌هایی مانند  Werchitecture، (عکس‌های ساختمان‌های آسیب‌دیده در سارایو)  به تحلیل نقش جنسیت در تعیین فضاها (و برعکس) معناهای فضای فیزیکی پرداخت، موضوعی که به همه فیلم‌های او راه یافت.

آثار او عمدتا الهام گرفته از تجربه زیست زنان ایرانی است و سعی بر از بین بردن کلیشه‌های جنسیتی دارد. او دومین زن ایرانی است که آثارش به موزه هنرهای معاصر برلین راه یافته است.

از مجموعه عکس‌های مطرح او می‌توان به مجموعه “زنان الله” اشاره کرد.

نیوشا توکلیان

نیوشا توکلیان در سال 1361 در تهران به دنیا آمد. از سال ۲۰۰۲ عکس‌های او در نشریات معتبر بین‌المللی مانند تایم ، نیویورک تایمز ، اشترن فیگارو و برخی دیگر از نشریات آمریکایی و اروپایی به چاپ رسیده‌است. او عکاس تجربی است و عکاسی حرفه‌ای را در سن ۱۶ سالگی در نشریه زن آغاز کرده است.

او به عکاسی از زندگی روزمره و مردم عادی و طبقه متوسط علاقه‌مند است. او بیشتر خودش را قصه‌گو و روایتگر می‌داند.

او در سال 2015 برنده جایزه پرنس کلاوس در رشته عکاسی شد.

همسر او توماس اردبرینک، روزنامه‌نگار هلندی نیویورک تایمز در تهران است.

خلاق‌ترین زنان عکاسی در جهان

کلود کاهون Claude Cahun

کلود کاهون (1894-1954) عکاس، مجسمه‌ساز و نویسنده سورئالیست فرانسوی بود. او را به عنوان عکاس بدون جنسیت نیز می‌شناسند. او تعریف جنسیت را بسته به موقعیت تلقی می‌کرد.

او در طول جنگ جهانی دوم، از اعضای گروه مقاومت فرانسه و مبلغین آن به شمار می‌آمد.

او در یک خانواده یهودی روشنفکر و سرشناس چشم به جهان گشود. پس از بستری شدن مادرش در یک بیمارستان روانی، مادربزرگ کاهون به نام ماتیلده از او سرپرستی می‌کرد. کاهون از دانشگاه سوربن پاریس فارغ‌التحصیل شد.

او پیش از انتخاب نام مستعار کاهون برای خود، دو نام مستعار دیگر داشت. (کلود کورلیس و دنیل داگلاس).

او به دلیل فعالیت‌های ضد نازیسم تا آخر جنگ جهانی دوم به مدت یکسال زندانی بود.

او در سال‌های 1912 تا 1930 به ثبت پرتره‌هایی از خودش پرداخت. این خودنگاره‌ها در پوشش‌های مختلفی مثل هوانورد، خون‌آشام، عروسک، فرشته، عروسک‌های ژاپنی و… عکاسی شده‌اند. در برخی از این پرتره‌ها او مستقیما به دوربین نگاه می‌کند، بدن از دریچه نگاه او حذف شده و به نشان دادن سری اغلب تراشیده و شانه‌ها اکتفا می‌کند.

تار شدن شاخص‌ها و رفتارهای جنسیتی، در مفهوم تضعیف نگاه پدرسالارانه عمل می‌کنند.

آندره برتون (یکی از هنرمندان شاخص مکتب سورئالیسم) کاهون را یکی از عجیب‌ترین ارواح زمان ما لقب گذاری کرد.

لی میلر Elizabeth  Miller

الیزابت لی میلر (1907-1977) عکاس خبری آمریکایی بود. او در سال 1920 پیش از آن‌که به پاریس مهاجرت کند، در نیویورک به عنوان مدل فعالیت می‌کرد و در همان‌جا به عکاسی مد و هنرهای زیبا علاقه پیدا کرد و به آن مشغول شد.

او در طول جنگ جهانی دوم خبرنگار جنگی مجله ووگ بود و گزارش خبرها و وقایعی مانند آزادی پاریس را ثبت کرد.

او پس از مهاجرت به فرانسه، تحت نظر من ری، هنرمند سورئالیست مشهور آموزش دید. میلر و ری موفق به بازکشف تکنیک عکاسی خورشیدی با همکاری یکدیگر شدند. آن‌ها از این تکنیک به عنوان امضای آثار خود استفاده کردند.

پابلو پیکاسو، پل الوارد و ژان کوکتو از دوستان نزدیک میلر بودند.

میلر معتقد بود که: “عکاسی به عنوان یک حرفه کاملا مناسب زنان است. به نظر من زنان شانس بیشتری برای موفقیت در عکاسی نسبت به مردان دارند. زنان سریع‌تر و سازگارتر هستند. من فکر می‌کنم زنان دارای شهودی هستند که به آن‌ها کمک می‌کند سریع‌تر از مردان شخصیت‌ها را درک کنند.”

در سال 2019 ، فیلمی به نام عصر نور توسط ویتنی شرر، ساخته شد.این فیلم داستان زندگی و کار میلر و رابطه او با من ری را روایت می‌کند.

همانط‌طور که در ابتدای مقاله نیز اشاره کردیم، خواندن روایت‌های هنرمندان و آشنایی با آن‌ها و زندگینامه آن‌ها، یکی از مهم‌ترین مراحل رسیدن به اهداف یک هنرمند است. یکی از وجوه تمایز یک عکاس حرفه‌ای از عکاس آماتور، در دانش او از شناخت عکاس‌های مطرح جهان است. نمی‌توان عکس‌های خوبی به ثبت رساند، مگر این‌که پیش از شروع عکاسی، عکس‌های خوب فراوانی را نگاه کرد.

برای آشنایی با عکاس‌های بیشتر به شما توصیه می‌کنیم مقاله‌های عکاسان برتر تاریخ و 10 نفر از ثروتمندترین عکاسان جهان که پیشتر در مجله نورنگار برای شما منتشر کرده‌ایم را نیز بخوانید.