نسبت ابعاد تصویر یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها در عکاسی است که بهصورت استاندارد برای هر نوع دوربین یا سنسور تعیین می‌شود. این ویژگی، نه تنها به وضوح تصاویر کمک می‌کند بلکه تاثیر زیادی در نحوه کادربندی و نمایش عکس‌ها دارد. تفاوت‌های مختلف در نسبت ابعاد می‌تواند منجر به تفاوت در نگاه بصری و حتی کاربردهای خاص برای چاپ یا نمایش تصاویر شود.
نسبت ابعاد تصویر چیست؟
در عکاسی، نسبت ابعاد یا نسبت تصویر، رابطه بین طول و عرض یک تصویر را نشان می‌دهد. این مقدار بهصورت دو عدد که بین آن‌ها علامت دونقطه قرار گرفته است (3:2) و یا بهصورت اعشاری (1.50) نمایش داده می‌شود. حتی ممکن است نسبت ابعاد بهصورت 1.50:1 نیز نمایش داده شود.
شما می‌توانید به‌راحتی و از طریق بررسی طول و عرض یک تصویر، نسبت ابعاد آن را تشخیص دهید. برای مثال، نسبت تصویر 4:3 از ۴ واحد برابر برای عرض و ۳ واحد برابر ارتفاع تصویر تشکیل شده است. همچنین یک تصویر با نسبت ابعاد 3:2 نیز از ۳ واحد برابر عرض و ۲ واحد برابر طول تشکیل شده است.
انواع نسبت ابعاد
نسبت ابعاد معمولاً بر اساس ابعاد فیلم یا سنسور تصویر مشخص می‌شود و در اکثر موارد مستطیلی است. متداول‌ترین نسبت تصویر در دوربینهای دیجیتال 3:2 و 4:3 است. نسبت تصویر تمام دوربینهای DSLR فولفریم و APS-C برابر 3:2 است، اما در گوشی‌های موبایل، سنسورهای Micro Four Thirds و دوربینهای مدیوم فرمت، نسبت 4:3 از محبوبیت بیشتری برخوردار است.
| نسبت ابعاد | ابعاد رایج (پیکسل) | کاربردها |
|---|---|---|
| 1:1 | 1080×1080، 2048×2048 | اینستاگرام، عکسهای پروفایل، طراحی گرافیکی |
| 3:2 | 6000×4000، 3000×2000 | دوربینهای DSLR فولفریم و APS-C، چاپ عکسهای سنتی |
| 4:3 | 4000×3000، 1600×1200 | دوربینهای کامپکت، موبایل، مدیوم فرمت، تلویزیون‌های قدیمی |
| 16:9 | 1920×1080، 3840×2160 | ویدئوهای HD و 4K، تلویزیون و مانیتورها، یوتیوب |
| 1.85:1 | 1998×1080 | سینمایی استاندارد هالیوود |
| 2.39:1 (یا 2.35:1) | 4096×1716 | سینمایی (Widescreen CinemaScope) |
| 21:9 | 3440×1440، 5120×2160 | فیلمهای فوق عریض، مانیتورهای التراواید |
| 9:16 | 1080×1920، 720×1280 | استوری اینستاگرام، تیک‌تاک، ویدئوهای موبایلی |
نسبت تصویر اکثر سنسورهای CMOS نیکون 3:2 است. همانطور که در ادامه خواهیم گفت، برخی دوربینها امکان تغییر نسبت ابعاد تصویر را از طریق منوی دوربین به شما می‌دهند و می‌توانید کراپ‌های متفاوتی نسبت به کراپ اصلی سنسور دوربین انتخاب کنید.
به یاد داشته باشید که نسبت تصویر سایز فیزیکی عکس یا ابعاد پیکسلی آن را نشان نمی‌دهد و فقط بیانگر رابطه بین طول و عرض تصویر است. برای مثال، یک تصویر با نسبت 3:2 می‌تواند ۳ متر طول و ۲ متر عرض یا ۳ سانتی‌متر طول و ۲ سانتی‌متر عرض داشته باشد. همچنین یک عکس با ابعاد 6000×4000 پیکسل از یک دوربین ۲۴ مگاپیکسلی، نسبت ابعادی 3:2 دارد.
نحوه نمایش نسبت ابعاد
در مواقعی که نسبت ابعاد تصویر بهصورت دو عدد که بین آن‌ها علامت دونقطه قرار گرفته است نشان داده می‌شود، عدد اول نشان‌دهنده بخش افقی تصویر و عدد دوم نشان‌دهنده بخش عمودی تصویر است. برای مثال:
- اگر نسبت تصویر 3:2 باشد، عکس افقی است.
- اگر نسبت تصویر 2:3 باشد، عکس عمودی است.
نسبت ابعاد Native یا غیر Native
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، نسبت ابعاد تصویر معمولاً توسط سنسور دوربین تعیین می‌شود و به آن نسبت ابعاد Native گفته می‌شود. اما برخی دوربینها این امکان را فراهم می‌کنند که کاربران بتوانند نسبتهای دیگری را انتخاب کنند.
برای مثال، برخی دوربینها مانند Nikon Z7 گزینه‌های زیر را برای نسبت ابعاد ارائه می‌دهند:
- FX (36×24) : 3:2 (سه به دو)
- DX (24×16) : 3:2 (سه به دو)
- 5:4 (30×24) : 5:4 (پنج به چهار)
- 1:1 (24×24) : 1:1 (یک به یک – مربعی)
- 16:9 (36×20) : 16:9 (شانزده به نه – وایداسکرین)
نسبتهای FX و DX هر دو 3:2 هستند، زیرا این مقدار نسبت ابعاد Native سنسور دوربین است. اما نسبتهای دیگر مانند 5:4، 1:1 و 16:9 جزو نسبتهای غیر Native محسوب می‌شوند و انتخاب آن‌ها باعث کراپ شدن بخشی از تصویر خواهد شد.
مزایا و معایب نسبت ابعاد غیر Native
استفاده از نسبتهای غیر Native، رزولوشن و متعاقباً اندازه فایل تصویر را تغییر می‌دهد. به همین دلیل، در اغلب موارد توصیه می‌شود که از این نسبت‌ها مگر در شرایط خاصاستفاده نکنید.
- حفظ حداکثر رزولوشن: با تغییر نسبت تصویر، بخشی از پیکسل‌های تصویر حذف می‌شوند و دیگر قابل بازیابی نیستند.
- امکان تغییر در ویرایش: اگر تصویر را در نسبت Native ثبت کنید، بعداً می‌توانید در نرم‌افزارهای ویرایش بدون از دست دادن کیفیت، آن را کراپ کنید.
مواردی که می‌توان از نسبت غیر Native استفاده کرد:
- کادربندی بهتر در هنگام عکاسی: در صورتی که نسبت ابعاد پیشفرض سنسور، سوژه را به درستی در کادر قرار ندهد.
- افزایش سرعت عکاسی پی‌درپی: در برخی دوربینها، کاهش اندازه فایل تصویر باعث افزایش سرعت عکاسی پیاپی می‌شود، زیرا حجم داده‌های پردازش‌شده کمتر خواهد بود.
نسبت ابعادهای متداول
در ادامه با برخی از نسبت ابعادهای متداول امروزی آشنا خواهیم شد:
نسبت ابعاد 1:1 (یک به یک)
یکی از رایج‌ترین نسبتهای ابعاد 1:1 است که بیشتر در گذشته توسط دوربینهای مدیوم فرمت آنالوگ استفاده می‌شد. امروزه سنسور هیچ دوربین دیجیتالی بهصورت مربعی طراحی نشده، اما برخی دوربینها این گزینه را در منوی خود ارائه می‌دهند. این نسبت در ابتدا توسط اینستاگرام محبوب شد، زیرا این پلتفرم فقط از تصاویر مربع پشتیبانی می‌کرد، اما بعدها امکان استفاده از نسبتهای دیگر را نیز فراهم کرد.
نسبت ابعاد 5:4 (پنج به چهار)
5:4 نیز از نسبتهای رایج در عکاسی مدیوم فرمت و لارج فرمت آنالوگ است و در چاپ‌های استاندارد با ابعاد 8×10 و 16×20 استفاده می‌شود. این نسبت بیشتر در استودیوهای عکاسی حرفهای و برای پرتره‌های چاپی کاربرد دارد.
نسبت ابعاد 3:2 (سه به دو)
نسبت 3:2 متداول‌ترین نسبت در عکاسی دیجیتال است. اکثر دوربینهای DSLR، بدون آینه و Point and Shoot از این نسبت برای سنسور خود استفاده می‌کنند. این نسبت برای اولین بار در دوربینهای 35 میلی‌متری آنالوگ رایج شد و همچنان یکی از پرکاربردترین نسبتهای ابعاد در عکاسی حرفهای است.
نسبت ابعاد 4:3 (چهار به سه)
یکی دیگر از نسبتهای پرکاربرد، 4:3 است که در دوربینهای مدیوم فرمت، میکرو سه چهارم، بسیاری از تلفن‌های همراه و برخی از دوربینهای Point and Shoot دیده می‌شود. این نسبت معمولاً در عکاسی موبایل محبوب است و از آن برای نمایش استاندارد تصاویر در نمایشگرهای دیجیتال نیز استفاده می‌شود.
نسبت ابعاد 16:9 (شانزده به نه)
16:9 نسبت ابعاد استاندارد در فیلمبرداری محسوب می‌شود. این نسبت کمتر در عکاسی استفاده می‌شود، اما برخی دوربینها گزینه کراپ به این ابعاد را برای ایجاد جلوه سینمایی در عکس‌ها ارائه می‌دهند.
نسبت ابعاد 3:1 (سه به یک – پانوراما)
در نهایت، نسبت 3:1 عمدتاً برای ثبت عکسهای پانوراما به کار می‌رود. این نسبت در برخی دوربینهای دیجیتال به‌عنوان گزینه‌ای برای ثبت تصاویری فوق عریض استفاده می‌شود و برای نمایش منظره‌های وسیع ایده‌آل است.
نسبت ابعاد تصویر بر جنبه‌های مختلف عکاسی از جمله نمایش در رسانه‌های مختلف، چاپ و ویرایش تاثیرگذار است. همیشه به یاد داشته باشید که انتخاب صحیح این نسبت می‌تواند تجربه بصری شما را تغییر دهد و در تنظیمات دوربین و ویرایش عکس‌ها نقشی کلیدی ایفا کند.
نحوه تغییر نسبت ابعاد
در صورتی که نیاز به تغییر نسبت ابعاد یک عکس دارید، می‌توانید از دو روش مختلف استفاده کنید: اولین روش از طریق منوی دوربین است و روش دوم با کمک نرم‌افزار ویرایش عکس.
تغییر نسبت ابعاد از طریق دوربین
بسته به سازنده و مدل دوربین، ممکن است بتوانید نسبت ابعاد تصویر را از طریق منوی دوربین تغییر دهید. برخی از دوربینها این امکان را برای فرمت RAW نیز فراهم کرده‌اند، در حالی که در برخی دیگر فقط می‌توانید عکسهای JPEG را کراپ کرده و فرمت Native عکسهای RAW حفظ می‌شود.
- تغییر نسبت ابعاد از طریق منوی دوربین کار ساده‌ای است. برای مثال، در دوربینهای DSLR و بدون آینه نیکون، شما باید کلید منو را فشار داده و به مسیر Photo Shooting Menu و سپس Choose Image Area بروید تا نسبت ابعاد را تغییر دهید.
- در دوربینهای بدون آینه و DSLR کانن نیز باید به مسیر Shooting Menu و بعد Crop/aspect ratio بروید تا این تنظیمات را تغییر دهید.
- اگر از دوربینهای سونی استفاده می‌کنید، می‌توانید زیرمنوی Aspect Ratio را در Shooting Menu پیدا کرده و تغییرات لازم را اعمال کنید.
در هر سه مدل دوربینهای ذکر شده، این فرآیند به شما این امکان را می‌دهد که نسبت ابعاد تصویر را متناسب با نیاز خود تغییر دهید.
تغییر نسبت ابعاد به صورت نرم‌افزاری
اگر قصد تغییر نسبت ابعاد تصویر را پس از عکاسی دارید، می‌توانید از نرم‌افزارهای مختلفی مانند لایتروم و کپچر وان استفاده کنید. علاوه بر این دو نرم‌افزار، هزاران نرم‌افزار ویرایش عکس دیگر نیز وجود دارد که به شما این امکان را می‌دهند تا نسبت ابعاد عکسهای خود را تغییر دهید.
تغییر نسبت ابعاد در لایتروم
اگر از لایتروم برای ویرایش عکس‌هایتان استفاده می‌کنید، می‌توانید از ابزار Crop & Straighten در ماژول Develop (با میانبر R) برای تغییر نسبت ابعاد استفاده کنید.
پس از باز شدن این ابزار، روی منوی بازشو کنار علامت قفل که عبارت Original روی آن نوشته شده است کلیک کنید تا با آپشن‌های مختلف روبرو شوید.
گزینه Original همانطور که از نام آن پیداست، نسبت ابعاد اصلی تصویر شما را حفظ می‌کند و حتی در صورت کراپ کردن عکس، سعی می‌کند نسبت اصلی را حفظ کند. گزینه As Shot نیز تقریبا همین عملکرد را دارد، اما تلاش می‌کند رزولوشن کامل تصویر را پس از کراپ حفظ کند. در صورتی که روی قفل کلیک کرده و نسبت ابعاد را به دلخواه خود تغییر دهید، حالت Custom فعال خواهد شد.
نسبتهای ابعادی که در زیر خط اول مشاهده می‌کنید، مانند 4×5 و 5×7 برای چاپ مناسب هستند، در حالی که نسبتهای دیگر برای نمایش در دستگاه‌های مختلف مناسب‌اند. اگر بخواهید نسبت ابعاد کاملاً اختصاصی وارد کنید، می‌توانید با کلیک روی Custom aspect ratio و وارد کردن مقادیر دلخواه، این کار را انجام دهید.
چرا نسبت ابعاد مهم است؟
درک اصول مربوط به نسبت ابعاد بسیار مهم است، زیرا این عامل تأثیر مستقیمی بر ترکیب‌بندی و نتیجه‌ی نهایی عکس دارد. برای مثال، اگر تصویری را با نسبت ابعاد 4:3 ثبت کنید و عناصر مهمی در لبه‌های آن قرار داشته باشند، هنگام ویرایش نمی‌توان از ابعاد واید بدون حذف بخشی از تصویر استفاده کرد.
همین مسئله در مورد نسبتهای خیلی واید نیز صدق می‌کند، زیرا در این حالت دوربین بخش‌هایی از بالا و پایین تصویر را کراپ می‌کند. اگر هنگام عکاسی توجهی به تنظیمات نسبت ابعاد نداشته باشید، ممکن است پس از ثبت تصویر متوجه شوید که برخی از بخش‌های مهم از دست رفته‌اند.
همچنین، تغییر نسبت ابعاد پس از ثبت عکس، اغلب منجر به از بین رفتن قسمت‌هایی از تصویر می‌شود که ممکن است در ترکیب‌بندی اصلی نقش مهمی داشته باشند.
سخن آخر
در نهایت، انتخاب مناسب نسبت ابعاد تصویر بستگی به نوع عکاسی، سوژه، و نیاز شما دارد. در صورتی که به‌دنبال به حداکثر رساندن کیفیت و وضوح عکس‌ها هستید، استفاده از نسبت ابعاد Native بهترین انتخاب خواهد بود. از سوی دیگر، در شرایط خاص مانند ویرایش یا نیاز به سرعت بالاتر در عکاسی پی‌درپی، استفاده از نسبتهای غیر Native نیز می‌تواند مفید باشد.
منابع :
درود مقاله بسیار مفید و کاربردی و جامعی بود، ممنونم از سایت خوبتون.
سلام دوست عزیز نورنگاری
خوشحالم که مقاله براتون مفید بوده ممنون از ثبت نظرتون 🌹🙏
سلام مقاله کاربردی درباره نسبت ابعاد بود بسیار سپاسگزارم.
سلام دوست عزیز نورنگاری
خوشحالم که مقاله براتون کاربردی بوده ممنون از ثبت نظرتون 🌹🙏
کاش تلفظش هم مینوشتید
مثلاً چهار سومه یا چهار به سه یا…..
سلام خسته نباشید ..
من مخاستم عکس لاتاری درست کنم مگن باید ۶در۶ باشه ۶۰۰پیکسل…ممنون میشم اگه راهنمای کنید،اصن این دو مشخصه متفاوتن یا نه