ببر سوماترایی (Panthera tigris sumatrae) از گونه‌های بحرانی و در آستانه انقراض است که کمتر از ۴۰۰ قلاده در زیستگاه طبیعی خود، یعنی جنگل‌های انبوه جزیره سوماترا، باقی مانده‌اند. ثبت حضور این گربه‌بزرگ بارها به‌دلیل دشواری دسترسی، شرایط بد اقلیمی و مخاطرات طبیعی غیرممکن به نظر می‌رسید. با این حال، ولادیمیر چخ جونیور (Vladimir Cech Jr)، عکاس و مستندساز چک، پس از چهار سال تلاش مداوم و نصب چندین دوربین تله‌ای خودساز، سرانجام موفق شد تصاویر نادری از این گونه باارزش را شکار کند.
آغاز پروژه و چالش‌های اولیه
چخ جونیور کار خود را از سال ۲۰۱۹ در مناطق حفاظت‌شده Gunung Leuser National Park در شمال سوماترا آغاز کرد. او با وجود برنامه‌ریزی دقیق و حمایت یک سازمان مردم‌نهاد کوچک، با مشکلات زیر دست‌وپنجه نرم کرد:
- شرایط جوی نامساعد: بارش‌های سنگین موسمی باعث خرابی مکرر تجهیزات و طغیان رودخانه‌ها می‌شد.
- حوادث طبیعی: وزش باد شدید، افتادن درختان و رانش زمین گاهی محل قرارگیری دوربین‌ها را تغییر می‌داد.
- حیوانات کنجکاو و خطرناک: از فیل‌های جنگلی تا خرس سوماترایی، بسیاری از گونه‌ها به دوربین‌ها حمله می‌کردند یا آنها را از محل خارج می‌ساختند.
- محدودیت‌های تردد و مقررات COVID-19: دوران همه‌گیری ویروس کرونا سفرهای بین‌المللی و تردد در داخل جنگل را دشوار کرد.
با وجود این مشکلات، چخ دست از کار نکشید و بارها با تعمیرات میدانی، تغییر مکان دوربین‌ها و استفاده از محافظ‌های قوی‌تر، تجهیزات خود را سر پا نگه داشت.
استفاده از دوربین‌های تله‌ای خودساز
برای ثبت تصاویر در تاریکی مطلق یا مناطق صعب‌العبور، چخ جونیور از دوربین‌های DSLR تله‌ای با حسگرهای پرسرعت و باتری‌های با ظرفیت بالا بهره برد. ویژگی‌های کلیدی این دوربین‌ها عبارت بودند از:
- شناسایی حرکت با مادون قرمز برای راه‌اندازی بی‌صدا
- ضدآب و ضدضربه با محفظه‌های آلومینیومی و پوشش‌های سیلیکونی
- قابلیت ذخیره‌سازی پرحجم تا ۵۱۲ گیگابایت برای ثبت صدها فریم بدون نیاز به تعویض مکرر کارت حافظه
- منبع تغذیه ترکیبی از باتری‌های لیتیوم-یون و پنل‌های خورشیدی مینیاتوری برای نگهداری طولانی‌مدت در جنگل
این دوربین‌ها در عرض چهار سال بارها به‌روزرسانی و تقویت شدند تا در مقابل حملات حیوانات و بارندگی‌های طولانی‌مدت مقاوم بمانند.
لحظه طلایی: دیدار چشم‌درچشم با ببر سوماترایی
بعد از گذشت تقریباً پنج مرحله مستمر نصب و جابه‌جایی دوربین‌ها، چخ جونیور در پاییز ۲۰۲۴ سرانجام تصویر اولین ببر سوماترایی را دریافت کرد. او می‌گوید:
«وقتی تصویر پیکسل‌به‌پیکسل چشم‌های قدرتمند ببر را روی نمایشگر دوربین دیدم، به‌قدری ذوق‌زده شدم که فکر می‌کردم دارم خواب می‌بینم»
از آن لحظه به بعد، تعداد عکس‌های شکارشده افزایش یافت و توانست حرکات ببر را در نور کم فیلتر ماه، هنگام عبور از مسیل‌های بارانی و حتی در دل تاریکی شب ثبت کند. این تصاویر، علاوه بر ارزش زیبایی‌شناسی، سند محکمی برای اثبات ادامه حیات این گونه نادر در طبیعت آزاد محسوب می‌شوند.
پیام زیست‌محیطی و اهمیت حفاظت
تصاویر چخ جونیور بازتاب‌دهنده وضعیت هشداردهنده ببر سوماترایی هستند. جنگل‌های بارانی سوماترا در اثر قطع درختان برای ایجاد مزارع روغن پالم، زندگی وحشی محل را به‌شدت تهدید می‌کنند. همچنین، شکار غیرقانونی و تجارت پوست ببر، جمعیت باقیمانده را بیش از پیش در معرض خطر قرار داده است.
این پروژه چهار ساله، پیام‌های مهمی دارد:
- افزایش آگاهی عمومی: نمایش تصاویر واقعی ببر در زیستگاه طبیعی‌اش، حس مسئولیت در مخاطبان ایجاد می‌کند.
- پشتیبانی از سازمان‌های حفاظتی: همکاری چخ با گروه‌های محلی و بین‌المللی، اعتبار تحقیق و تلاش‌های میدانی را افزایش داده است.
- الگو شدن برای سایر عکاسان: تکنیک‌های دوربین تله‌ای خودساز، راه را برای پروژه‌های مشابه در سایر مناطق بکر حیاتی باز می‌کند.
دستاوردها و خروجی‌های علمی
علاوه بر ثبت عکس‌های ببر، دوربین‌های تله‌ای چخ جونیور گونه‌های نادری مانند خرس خورشیدی سوماترایی، سیرو بومی سوماترا و لینسانگ راه راه را نیز مستندسازی کردند. این داده‌ها به دانشمندان محلی و بین‌المللی کمک می‌کند تا الگوهای حرکتی، تراکم جمعیت و تنوع زیستی جنگل‌های سوماترا را بهتر درک کنند.
نتایج اولیه این پروژه در کنفرانس‌های بین‌المللی حیات‌وحش ارائه شده و مقاله‌ای در نشریه Journal of Wildlife Conservation در دست آماده‌سازی است.
نتیجه‌گیری: چشم‌انداز آینده
پروژه چهار ساله ولادیمیر چخ جونیور ثابت کرد که با پشتکار و نوآوری می‌توان حتی نادرترین گونه‌ها را در دل طبیعت شکار کرد و الگویی برای حفاظت از آنها رقم زد. امید می‌رود این تصاویر نادر به ترویج سریع‌تر برنامه‌های بازسازی زیستگاه و تقویت قوانین زیست‌محیطی منجر شود.
برای مشاهده گالری کامل عکس‌ها و آشنایی با جزئیات بیشتر این پروژه، می‌توانید به وب‌سایت و صفحه اینستاگرام Vladimir Cech Jr مراجعه کنید. انتشار این مستندات می‌تواند نقطه آغازی باشد برای بازگشت امید به جنگل‌های سوماترا و بقای نسل آخرین ببرهای این جزیره پر رمز و راز.
منابع :
