چیدمان نورپردازی در عکاسی پرتره

در ادامه با هم چند نورپردازی ساده و چگونگی استفاده از نور و سایه روی صورت سوژه برای گرفتن عکس‌های مختلف را بررسی خواهیم کرد. به کسانی که تازه عکاسی را شروع کرده‌اند، پیشنهاد می‌کنیم اول مقاله‌ی «تنظیمات دوربین برای عکاسی پرتره» را بخوانند و پس از آن به سراغ این مقاله بیایند و هشت چیدمان نور در عکاسی پرتره را بیاموزند.

چیدمان نور در عکاسی پرتره ، موقعیت‌ها و الگوهای نوری و تعریف‌ها در این مطلب، برای تازه‌کارها طراحی شده است اما برای عکاسان پیشرفته نیز یادآور خوبی هستند. تمام این موقعیت‌ها (به‌غیر از نسبت‌های نوری در پایان مقاله)، با استفاده از یک نور ساخته شده‌اند (و گاهی هم یک رفلکتور). به همین دلیل با کمینه‌ی ابزار و تجهیزات، قابل دسترسی و انجام هستند.

نورپردازی پرتره ۱: نورپردازی پروانه‌ای

نورپردازی پروانه‌ای (Paramount lighting) به دلیل سایه‌ی پروانه‌شکلی که زیر بینی می‌اندازد، این چنین نامگذاری شده است.

چیدمان نور در عکاسی پرتره ديگري كه  مي توانيد به كار ببريد، نورپردازي پروانه اي است. اين مدل پروانه اي ناميده مي شود چرا كه با استفاده از يك منبع نور كه درست در پشت دوربين شما قرار مي گيرد، مي توانيد يك سايه ي پروانه اي شكل را زير بيني سوژه ي خود ايجاد كنيد. در هنگام استفاده از اين الگو به اين نكته دقت كنيد كه بهترين حالت زماني است كه سايه ي ايجاد شده زير بيني فرد به لب هاي او نرسد.

نورپردازی پروانه‌ای زیر چانه، بینی و دور گونه‌ها سایه ایجاد می‌کند. اگر سوژه به یک سمت چرخیده باشد و زاویه داشته باشد، ممکن است زیر استخوان‌های گونه سایه‌ی دراماتیک‌تری ایجاد شود. هر چه نور را بالاتر از سوژه قرار دهید، سایه‌های زیر بینی و چانه بلندتر می‌شوند. این نوع نورپردازی به اکثر صورت‌ها می‌آید. منبع نور اصلی را بالا و درست پشت سر دوربین خود قرار دهید؛ سر آن را نیز کمی متمایل به سمت پایین و به‌سمت سوژه‌ی خود نشانه بروید.

براي ثبت عكس هاي پر زرق و برق و فريبنده اين نوع چيدمان گزينه ي بسيار مناسبي است و اگر قصد داريد روي گونه و يا زير بيني سوژه ي مورد نظرتان سايه ايجاد كنيد، حتماً از اين نورپردازي استفاده كنيد. نكته ي مثبت اين الگو اين است كه با استفاده از آن چين و چروك هاي موجود روي صورت فرد كمتر ديده مي شود و به همين دليل است كه اين شيوه ي مناسبي براي افراد مسن است كه خطوط چين و چروك روي صورتشان هويدا است.

اين شيوه براي افرادي با صورت هاي لاغر و گونه هاي برجسته نتيجه ي بهتري مي دهد، درحاليكه براي سوژه هايي كه صورت هاي پهن و گرد دارند بهتر است از الگوهاي ديگري مثل الگوي حلقه اي و يا جداكننده استفاده كنيد كه سبب شوند صورت آنها لاغر تر و استخواني تر از آنچه هست به نظر برسد.

توجه داشته باشيد كه اگر براي اين شيوه ي عكس برداري از نور پنجره يا رفلكتور به تنهايي استفاده مي كنيد شايد كارتان كمي سخت تر باشد. معمولاً براي ايجاد سايه ي مشخص تر در زير بيني فرد مجبور مي شويم از يك منبع نوري قوي تر مثل خورشيد يا فلاش استفاده كنيم.

نورپردازی پرتره ۲: نورپردازی حلقه‌ای

نورپردازی حلقه‌ای (Loop lighting) با قرار دادن یک منبع نور کمی بالاتر از سطح چشم سوژه و با زاویه‌ی ۴۵ درجه (کمی بیشتر یا کم‌تر) نسبت به محور اصلی (محوری که از صورت سوژه عبور می‌کند و اگر دوربین روی آن قرار داشته باشد، درست مقابل صورت قرار می‌گیرد) انجام می‌گیرد.

اين نوع نورپردازي احتمالاً رايج ترين و مجبوب ترين نوع چيدمان نور براي عكاسي پرتره است، چرا كه هم چيدمان آساني دارد و هم روي اكثر افراد به خوبي مي نشيند و باعث مي شود چهره ي آن ها در عكس زيباتر به نظر برسد.

سایه‌ی بینی روی یک سمت صورت می‌افتد. و به‌جای سایه‌ای به شکل پروانه، سایه‌ی شما شبیه یک حلقه‌ی کوچک خواهد بود.

نورپردازی حلقه‌ای گاهی روی صورت اثر روشن‌کننده می‌گذارد؛ روی صورت اکثر افراد جذاب به‌نظر می‌رسد و برای بسیاری از عکس‌های سَر استفاده می‌شود. سایه همیشه در سمت مخالف منبع نور می‌افتد. اندازه‌ی سایه به موقعیت نور و میزان نور مسدودشده توسط بینی بستگی دارد. نوک بینی باعث به‌وجود آمدن سایه‌ی حلقه‌ای‌شکل می‌شود. همچنین روی گونه‌ی سمت مخالف نور نیز سایه می‌افتد. نورپردازی حلقه‌ای بسیار شبیه به نورپردازی پروانه‌ای است؛ تنها تفاوت آن این است که منبع نور به یک طرف بیشتر متمایل است.

نورپردازی پرتره ۳: نورپردازی رامبراند

نورپردازی رامبراند با الهام از نقاش آلمانی‌ای به همین نام که از این سبک در کارهایش استفاده می‌کرده است، به‌وجود آمده است.

این نوع چیدمان نور در عکاسی پرتره بسیار شبیه به نورپردازی حلقه‌ای می‌باشد. در نورپردازی رامبراند، سایه‌ی حاصل از بینی آنقدر بلند است که به سایه‌ی روی گونه متصل می‌شود. و بدین ترتیب، نور به‌شکل یک مثلث روی گونه می‌افتد. در الگوي حلقه اي گفتيم كه سايه ي بيني و گونه هرگز نبايد باهم تماس پيدا كنند اما در اينجا مسئله متفاوت است. سايه هاي ايجاد شده از بيني و گونه باهم تماس پيدا كرده و مثلث نوري را در محدوده ي زيرچشم فرد، روي گونه ي او ايجاد مي كنند.

برای دستیابی به این نور، با نورپردازی حلقه‌ای شروع کنید و سپس کم‌کم موقعیت نور خود را بالاتر و به یک طرف ببرید تا بالاخره سایه‌ی بینی و سایه‌ی گونه به هم برسند. این سبکِ نورپردازی عبوس، عصبی و هنری است. اگر می‌خواهید عکس ملایم‌تری داشته باشید، از یک رفلکتور استفاده کنید. براي ايجاد اين نور، سوژه ي مورد نظرتان بايد كمي نسبت به منبع نور بچرخد و منبع هم بايد بالاي سر او قرار داشته باشد تا سايه ي بيني او روي گونه اش بيافتد.

در هنگام انتخاب بين الگوهاي نوري مختلف اين نكته را مد نظر داشته باشيد كه اين سبك چيدمان براي همه ي مدل ها و فرم هاي صورت مناسب نيست. براي مثال اگر سوژه ي شما بيني كوچك و باريك داشته باشد استفاده از اين نور و ايجاد سايه كار دشواري است ولي براي فردي با استخوان گونه ي برجسته مي توانيد اين شيوه را به كار بگيريد.

نورپردازی پرتره ۴: نورپردازی اسپلیت

نورپردازی اسپلیت (Split lighting) که به آن نورپردازی یک‌طرفه (Side lighting) نیز می‌گویند، نوعی از نورپردازی است که در آن نصف صورت سوژه روشن و نصف دیگر تاریک است.

اين نوع چیدمان نور در عکاسی پرتره همانطور كه از نام آن هم پيداست، صورت سوژه ي مورد نظر را به دو نيمه ي تاريك و روشن تقسيم مي كند، به طوري كه نيمي از صورت كه در نزديكي منبع نور قرار دارد روشن بوده و نيم ديگر آن در سايه قرار مي گيرد. این نوع نورپردازی به‌اندازه‌ی موقعیت‌های دیگر مرسوم نیست.اگر مي خواهيد عكس پرتره ي دراماتيكي از سوژه ي مورد نظرتان ثبت كنيد، و يا اگرشخصي كه روبروي دوربين شماست يك هنرمند، موزيسين و يا نقاش است، مي توانيد از اين نوع الگوي نورپردازي براي عكاسي بهره ببريد.

منبع نور اصلی خود را در یک طرف مدل با زاویه‌ی ۹۰ درجه قرار دهید؛ می‌توانید بگذارید یک طرف کاملا در سایه باشد یا از یک نور پرکننده برای نمایش جزئیات بیشتر استفاده کنید.

حتی اگر نمی‌خواهید جزئیات زیادی در سمت مخالف صورت نشان داده شود، از نور پرکننده برای برق انداختن چشم‌ها استفاده کنید. فراموش نکنید که این نوع نورپردازی بافت صورت مدل شما را به‌خوبی نشان می‌دهد. نورپردازی اسپلیت برای پرتره‌های مرموزانه بسیار مناسب است اما ممکن است خیلی دلپذیر نباشد.

نكته ي مهمي كه بايد مد نظر داشته باشيد اين است كه اين نوع چيدمان نور سبب مي شود كه چهره ي سوژه ي شما كمي خشن و مردانه به نظر برسد و به همين دليل است كه اين شيوه ي چيدمان بيشتر براي عكس برداري از پرتره ي آقايان به كار گرفته مي شود و گزينه ي چندان مناسبي براي عكاسي از خانم ها نيست.

نورپردازی پرتره ۵: نورپردازی پروفایل/ ریم

نورپردازی پروفایل (Profile lighting) که گاهی به آن نورپردازی ریم (Rim lighting) نیز گفته می‌شود، گاهی در پرتره‌های ورزشی استفاده می‌شود؛ چرا که حال و هوای قهرمانی‌ای به همراه دارد.

دو راه متداول برای اعمال این نورپردازی وجود دارد: راه اول آن است که نور خود را پشت سوژه قرار دهید. این کار باعث می‌شود دور سوژه نورانی شود و سوژه از پس‌زمینه جدا شود. سوژه‌ی شما بسیار کم‌نور خواهد شد. در این روش، اگر می‌خواهید به غیر از طرح کلی جزئیات دیگر سوژه را نیز ببینید، باید از نورهای بیشتری استفاده کنید.

راه دوم آن است که سوژه‌ی خود را در زاویه‌ی ۹۰ درجه قرار دهید تا فقط نیم‌رخ آن‌ها را ببینید. نور را مقابل صورت آن‌ها (با یک فاصله‌ی معقولانه و کمی بالاتر از سطح چشم‌ها) یا حتی کمی به‌طرفین صورت در آن سمتی که از دوربین دورتر است، قرار دهید. می‌خواهیم فقط لبه‌ی نیم‌رخ آن‌ها را نوردهی کنیم.

نورپردازی پرتره ۶: نورپردازی گسترده

نورپردازی گسترده (Broad lighting) تکنیکی است که معمولا می‌تواند با یکی از الگوهای نورپردازی‌ای که در بالا به آن اشاره شد ترکیب شود تا مشکلاتی را از بین ببرد.

سوژه را طوری قرار دهید که بخشی از صورت آن‌ها که بیشترین نور را دریافت می‌کند، به دوربین نزدیک باشد؛ بدان معنی که سوژه باید نسبت به شما زاویه‌ی کمی داشته باشد. برای سوژه‌های عینکی بسیار مفید است؛ چرا که نورپردازی گسترده سریع‌ترین روش برای عکاسی از افراد عینکی بدون بازتاب نور از عینک آن‌ها است. نورپردازی گسترده برای پرتره‌های مدرسه‌ای و عکس‌های شرکتی استفاده می‌شود. البته، باعث می‌شود صورت از حالت معمول کمی عریض‌تر به‌نظر برسد.

در اين سبك، صورت سوژه در خلاف جهت سمتي كه منبع نور قرار دارد، مي چرخد. ( يعني اگر منبع نور در سمت راست صورت او قرار دارد، صورتش كمي به سمت چپ مي چرخد و برعكس.) آن بخش از صورت فرد كه به دوربين نزديك تر است و در قسمت نوراني قراردارد، پهن تر به نظر مي رسد و بخش  ديگر صورت كه از دوربين دورتر است و در بهش سايه قرار مي گيرد، كوچكتر است. همانطور كه از نام اين سبك هم پيداست، استفاده از آن سبب مي شود كه صورت فرد كمي پهن تر از آنچه واقعاً هست به نظر برسد. پس مي توان گفت كه اين سبك براي افرادي با صورت هاي لاغر مناسب است.

نورپردازی پرتره ۷: نورپردازی کوتاه

نورپردازی کوتاه (Short lighting) درست مخالف نورپردازی گسترده است. در نورپردازی کوتاه، بخشی از صورت که از بقیه روشن‌تر است از دوربین دورتر است.

سوژه‌ی شما نسبت به دوربین زاویه‌ی کمی دارد اما نور روی بخش دورتر صورت می‌تابد.

اين نوع سبك چیدمان نور در عکاسی پرتره كاملاً برعكس سبك گسترده است. در اين استايل بخشي از صورت كه در نزديكي دوربين قرار دارد، در سايه ديده مي شود و بخش ديگر كه از دوربين دورتر است در نور. برخلاف استايل قبلي، در اينجا صورت سوژه بايد كمي در جهت منبع نور بچرخد، ( يعني اگر منبع نور در سمت راست سوژه قرار دارد، سر او بايد كمي به سمت راست بچرخد.)

بسته به زاویه‌ی استفاده‌شده، نورپردازی کوتاه شکل صورت را بیشتر نمایان می‌کند. جلوگیری از ایجاد تشعشعات نوری در نورپردازی کوتاه چالش‌برانگیز است. نورپردازی کوتاه معمولا صورت‌ها را لاغر نشان می‌دهد؛ که البته خوبی و بدی آن به نتیجه‌ای که دنبالش هستید بستگی دارد.

براي فهم بهتر اين دو سبك، صورتي را در نظر بگيريد كه در روبروي شما قرار گرفته و كمي نسبت به شما چرخيده است. در اين حالت صورت فرد توسط بيني او به دو قسمت تقسيم شده است: بخشي از صورت كه به شما نزديك تر است و پهن تر به نظر مي رسد و بخش ديگر كه از شما دورتر است و كوچكتر به نظر مي آيد.

در سبك گسترده، نور ابتدا به بخشي از صورت كه پهن تر است برخورد ميكند و بخش كوتاهتر در سايه قرار ميگيرد ولي در سبك نورپردازي كوتاه مسئله برعكس است. نور ابتدا به بخش كوچكتر صورت مي خورد و بخش پهن تر آن را در سايه قرار مي دهد.

به نكات زير توجه كنيد:

استفاده از سبك گسترده:

1. صورت فرد را پهن تر نشان مي دهد.
2. بخش كوچكتر صورت را در سايه قرار مي دهد.
3. نسبت به الگوهاي نورپردازي مثل الگو پروانه اي، كنتراست بيشتري را ايجاد مي كند.

استفاده از سبك كوتاه:

1. صورت فرد را لاغرتر نشان ميدهد.
2. قسمت پهن را در سايه قرار مي دهد.
3. براي پوشاندن و مخفي كردن ايرادات موجود در صورت مناسب است.
4. كنتراست قوي ايجاد ميكند و براي عكس هاي low-key و ثبت عكس هايي با عمق بالا مناسب است.

مقاله مرتبط: آموزش تکنیک‌های نورپردازی پرتره ؛ از مبتدی تا حرفه‌ای

نورپردازی پرتره ۸: نورپردازی پرکننده

شما می‌توانید کارهای بسیاری با فقط یک نور انجام دهید. اما باید تصمیم بگیرید که می‌خواهید از نور پرکننده استفاده کنید یا خیر.

لزومی ندارد که نورپردازی پرکننده حتما از یک منبع نور دیگر ساطع شود. به‌جای این که منبع نور دیگری را به‌عنوان نور پرکننده‌ی خود اضافه کنید، می‌توانید نور کلیدی خود را با یک رفلکتور بازتاب دهید و از آن به‌عنوان پرکننده استفاده کنید.

برای این که به‌درستی از نور پرکننده استفاده کنید، دانستن اصول اولیه‌ی نسبت‌های نوردهی ضروری است. هر چه نسبت بین دو نور بیشتر باشد، کنتراست بین نور و تاریکی بیشتر می‌شود. نسبت‌های نورپردازی می‌تواند برای افرادی که تازه عکاسی را شروع کرده‌اند، کمی پیچیده باشد. فقط بدانید که می‌توانید با استفاده از داشتن یک نور کلیدی با یک سطحی از روشنایی و نور پرکننده با سطح کم‌تری از روشنایی، پرتره‌های پویا با کنتراست و عمق‌های جذابی درست کنید.

اندازه‌گیری آن با روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد:

-با استفاده از یک نورسنج. اگر متر شما روی قسمتی از سوژه که نور کلیدی می‌خورد f/8 را نشان می‌دهد و روی قسمت دیگری که نور پرکننده می‌خورد f/5.6 را نشان می‌دهد، نور کلیدی از نورپرکننده دو برابر روشن‌تر است؛ دلیل آن این است که f/5.6 با 8 یک واحد تفاوت دارد. هر واحد افشا دوبرابر میزان نور است.

-با خود نورها (و با استفاده از چشم). البته که استفاده از یک نورسنج دقیق‌تر است اما این کار برای افراد تازه‌کاری که می‌خواهند نورپردازی را بهتر یاد بگیرند، مفید است. اگر فلاش کلیدی شما ½ انرژی دارد و فلاش پرکننده ¼، نسبت نوری شما 2 به 1 است.

 

نسبت نوری 1 به 1 در سمت چپ، نسبت نوری 2 به 1 در سمت راست.اگر نور پرکننده‌ی شما با نور کلیدی شما انرژی برابری داشته باشد، پرتره بدون عمق و نورپردازی شما کاملا مسطح خواهد شد. گاهی اوقات به‌دنبال چنین چیزی هستید اما در اکثر مواقع می‌خواهید صورت عمق داشته باشد. سریع‌ترین راه برای انجام این کار ایجاد کنتراست است؛ باید بین میزان روشنایی نور کلیدی و نور پرکننده تفاوت باشد.

 

صبور باشید و تمرین کنید

نورپردازی عکاسی پرتره به تمرین نیاز دارد. یک مدل صبور پیدا کنید و تا زمانی که به عکس دلخواه خود برسید، از او عکس بگیرید. یادتان باشد که هنگام تمرین چیدمان نور در عکاسی پرتره ، تغییرات را یکی‌یکی اعمال کنید تا گیج نشوید. موقعیت مدل و موقعیت نور را هم‌زمان تغییر ندهید؛ با یک تغییر شروع کنید و قبل از تغییر هر چیز دیگری یک عکس امتحانی بگیرید. هر چه بیشتر این الگوهای نورپردازی را تمرین کنید، پرتره‌های زیبا و خاص‌تری خواهید گرفت.