نور، روح عکس است. در عکاسی آتلیه‌ای، نوع و جهت نور نه‌تنها کیفیت تصویر را تعیین می‌کند، بلکه احساس، حالت چهره و حتی داستان تصویر را نیز شکل می‌دهد. درک انواع نورپردازی و چگونگی استفاده از آن‌ها، ابزاری قدرتمند به دست عکاس می‌دهد تا بتواند با هر چهره‌ای و هر فضایی، بهترین نتیجه را خلق کند. در این مقاله، نگاهی جامع به مهم‌ترین تکنیک‌های نورپردازی در عکاسی آتلیه‌ای خواهیم داشت.
انواع نور در عکاسی آتلیه ای و نحوه‌ی استفاده از آن‌ها
صرف نظر از اینکه کدام یک از انواع نور در عکاسی آتلیه را انتخاب می‌کنید و بسته به عکس‌هایی که می‌گیرید خیلی از عکاس‌ها ترجیح می‌دهند از یک اسپیدلایت یا فلاش برای نور در عکاسی آتلیه ای استفاده کنند زیرا کاملا قابل حمل و انعطاف‌پذیر هستند اما در برخی مواقع استفاده از نور محیط عملکرد بهتری نسبت به فلاش و اسپیدلایت دارد. این موضوع به صورت کامل به سوژه و احساسی که می‌خواهید خلق کنید بستگی دارد.
در ادامه ما 10 نوع نور مختلف و نحوه‌ی استفاده از آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
نور تخت
نور تخت زمانی ایجاد خواهد شد که منبع نور به صورت مستقیم رو به سوژه قرار گرفته باشد. در عکاسی آتلیه‌ای این موضوع بدین معنی است که صورت او به خوبی نورپردازی شده است و شما هیچ سایه‌ای را روی صورت او مشاهده نمی‌کنید.
سایه‌ها نواقص صورت را بیشتر نشان می‌دهند و به همین خاطر در صورتی که روی پوست سوژه آکنه یا نواقص دیگری وجود دارد می‌توانید از این نور استفاده کنید. البته این تکنیک برای عکاسی پرتره خیلی توصیه نمی‌شود زیرا سایه‌ها به صورت زندگی می‌بخشند اما برای سوژه‌هایی که از نواقص پوستی خودشان اطلاع دارند این روش نورپردازی توصیه می‌شود.
همچنین در صورتی که سوژه یک شخصیت خاص دارد هم این نوع نورپردازی توصیه می‌شود. در این مواقع نور تخت اجازه می‌دهد ظاهر طبیعی شخص دیده شود. برای تنظیم این نور نیز فقط کافی است نور را در جلوی صورت سوژه قرار دهید و زاویه آن را به اندازه‌ای تغییر دهید که نور به صورت تخت روی صورت وی بیافتد.
نور گسترده
نور گسترده (Broad Light) در واقع یکی از انواع نورپردازی از کنار است. در این نوع نورپردازی قسمتی از صورت سوژه که بیشتر نورپردازی شده است رو به دوربین خواهد بود. این نوع نورپردازی برای افرادی که صورت باریکی دارند مناسب است زیرا باعث می‌شود صورت وی پرتر دیده شود. البته در صورتی که صورت سوژه از قبل توپر باشد این نوع نورپردازی خیلی مناسب نخواهد بود.
نور گسترده تکنیکی است که در مقایسه با انواع دیگر نورپردازی کنتراست خیلی بیشتری به تصویر شما می‌دهد. برای استفاده از این نوع نورپردازی در عکاسی آتلیه فقط کافیست منبع نور را با زاویه 45 درجه نسبت به سوژه قرار دهید و سپس از سوژه بخواهید صورت خودش را به سمت زاویه مخالف بچرخاند تا به افکت موردنظر برسید.
نور کوتاه
نور کوتاه (Short Light) برخلاف نور گسترده کار می‌کند. در این تکنیک قسمتی از صورت که به سمت دوربین است در سایه قرار می‌گیرد. این تکنیک روی انواع فرم‌های چهره کاربرد دارد اما بیشترین کاربرد را برای چهره‌هایی دارد که باریک‌تر هستند.
این نوع نورپردازی به دلیل کنتراست زیادی که دارد بیشتر برای عکس‌های ساده مناسب است. همچنین در صورتی که می‌خواهید عکس‌هایی با عمق زیاد داشته باشید نیز مناسب است و می‌تواند نواقص چهره را هم به خوبی مخفی کند.
تنظیم این نوع نور شبیه به تنظیم نورپردازی گسترده است. برای شروع باید نور را با زاویه 45 درجه نسبت به سوژه قرار دهید اما برخلاف نور گسترده در اینجا باید از او بخواهید که سرش را به سمت نور بچرخاند زیرا باید روشن‌ترین قسمت چهره‌ی سوژه نقش کمی در تصویر داشته باشد.
نورپردازی دوگانه (Split Light)
در این نوع نورپردازی نور باید با زاویه‌ی 90 درجه به صورت سوژه برخورد کند. برای این نوع نورپردازی در عکاسی آتلیه‌ای باید دوگانه‌ای از نور و سایه ایجاد کنید؛ به گونه‌ای که نیمی از صورت سوژه داخل سایه و نیمی دیگر داخل نور باشد.
این تکنیک تصاویر دراماتیک‌تری ایجاد می‌کند و اغلب اوقات باعث خواهد شد سوژه سرسخت‌تر و مردانه‌تر به نظر برسد. همچنین جزئیات و بافت صورت را هم بهتر نشان می‌دهد. با این تکنیک می‌توانید یک حس ابراز وجود ایجاد کنید و روی زیبایی‌های سوژه تاکید کنید.
تنظیم این نوع نورپردازی کاملا ساده است. فقط کافیست یک منبع نور را با زاویه 90 درجه نسبت به زاویه عکاسی دوربین قرار دهید و سوژه را به شکلی قرار دهید که نور از کنار به او برخورد کند. همچنین در صورتی که نور کمی پشت سر سوژه باشد هم بهتر است. سپس باید به اندازه‌ای سوژه را حرکت دهید که نیمی از صورت او داخل نور و نیمی دیگر داخل سایه باشد.
با استفاده از منابع نور نرم‌تر یا سخت‌تر می‌توانید مقدار دراماتیک بودن این تکنیک را تغییر دهید. منابع نور سخت باعث خواهند شد سایه‌ها دراماتیک‌تر و شدت تصویر هم بیشتر باشد.
نور از پشت (Backlight)
برای اجرای نور از پشت همانطور که از اسم آن مشخص است باید نور در پشت سر سوژه قرار بگیرد. می‌توانید از این نور برای خلق تصاویر ضدنور استفاده کنید یا با ترکیب آن با شرایط دیگر مثل مه تصاویر دراماتیک‌تری داشته باشید.
یکی از مشکلات این نوع نورپردازی این است که به دلیل تابیدن نور از پشت ممکن است وضوح سوژه را از دست بدهید. به همین خاطر ممکن است (در صورتی که به دنبال عکس ضد نور نیستید) نیاز باشد از یک رفلکتور استفاده کنید تا بخشی از نور تابیده شده از پشت سر را دوباره به سمت سوژه بازتاب دهید.
همچنین می‌توانید از یک تکنیک به نام «نیمه ضدنور» استفاده کنید که در آن فقط مقدار خیلی کمی نور وارد کادر خواهد شد. این تکنیک یک درخشش خیلی زیبا ایجاد می‌کند که کنتراست خیلی خوبی در مقابل پس زمینه‌های تیره خواهد بود.
نور لبه‌ای (Rim Light)
در این نوع نورپردازی نور با زاویه‌ای به سوژه برخورد می‌کنید که باعث ایجاد هایلایت در اطراف وی می‌شود. این کار فرم بدن سوژه را نشان می‌دهد و تکنیک خیلی خوبی برای جدا کردن سوژه از پس زمینه است. شما می‌توانید با قرار دادن یک منبع نور در پشت سر سوژه این تکنیک را در استودیو ایجاد کنید. سپس باید از او بخواهید به اندازه‌ای بچرخد که بتوانید هایلایت‌ها را در اطراف او مشاهده کنید.
در صورتی هم که می‌خواهید از نور طبیعی استفاده کنید بهتر است در یک روز آفتابی این کار را انجام دهید و سوژه را به شکلی قرار دهید که نور خورشید در پشت سر او قرار بگیرد. در اجرای این تکنیک کنتراست نقش خیلی مهمی دارد و هرچقدر کنتراست کمتر باشد تاثیر نور لبه‌ای هم کمتر مشخص خواهد بود.
نور پروانه‌ای
این حالت نورپردازی به دلیل سایه خاصی که زیر بینی سوژه ایجاد می‌کند به عنوان نور پروانه‌ای شناخته می‌شود. برای اجرای این نوع نور در عکاسی آتلیه ای باید نور را جلو و بالای سر سوژه قرار دهید. با این کار یک سایه‌ی کوچک پروانه‌ای شکل در زیر بینی سوژه ایجاد می‌شود.
نکته مثبت این نوع نورپردازی این است که گونه‌های سوژه هایلایت خواهد شد و به همین خاطر خیلی از زن‌ها آن را دوست دارند. اما نکته منفی این است که در صورتی که چشم‌های وی خیلی عمیق باشند باعث ایجاد سایه زیر آن‌ها خواهد شد. البته باید قبل از انتخاب این تکنیک برای نورپردازی مشخصات منحصر به فرد سوژه را هم در نظر داشته باشید.
این تکنیک نورپردازی به عنوان تکنیک پارامونت هم شناخته می‌شود و برای اکثر مردم هم کاربرد دارد و به همین خاطر در عکاسی پرتره طرفداران زیادی دارد.
برای رسیدن به نورپردازی حرفه‌ای، فقط به تجهیزات تکیه نکنید. شناخت حالت‌های چهره، فاصله دوربین تا سوژه و حتی رنگ لباس می‌تواند نحوه تأثیر نور را تغییر دهد. گاهی یک رفلکتور ساده، نتیجه‌ای بهتر از یک فلاش پرقدرت به همراه دارد.
نور حلقه‌ای
نورپردازی حلقه‌ای یکی دیگر از انواع نور در عکاسی آتلیه ای است و دلیل آن هم این است که برای اکثر افراد کاربرد دارد. این نورپردازی نسبت به دیگر تکنیک‌های نورپردازی آتلیه‌ای کمتر دراماتیک است اما عمق بیشتری نسبت به نورپردازی تخت دارد. نورپردازی حلقه‌ای تمام قابلیت‌های نور تخت را دارد و سوژه را هم به خوبی نورپردازی می‌کند.
تنظیم آن نیز خیلی راحت است. کافیست پس از اینکه به مدل خودتان ژست می‌دهید نور را با زاویه 45 درجه نسبت به او و کمی بالاتر از سطح چشم‌های وی تنظیم کنید. این کار یک سایه‌ی حلقه‌ای شکل در زیر چشم‌های سوژه و سمت مخالف منبع نور ایجاد می‌کند و دلیل نام‌گذاری آن هم همین موضوع است.
شما می‌توانید با نزدیک کردن یا دور کردن منبع نور از سوژه شدت آن را تغییر دهید و شکل سایه هم با تغییر ارتفاع نور تغییر خواهد کرد.
نور نرم
نور نرم به هر نوع نوری گفته می‌شود که در آن لبه‌های سایه‌ها نرم و باز است و کنتراست کمتری هم در آن وجود دارد. این نوع نور با قرار دادن یک منبع نور بزرگ و وسیع در نزدیکی سوژه ایجاد می‌شود. روزهای ابری موقعیت خوبی برای استفاده از نور نرم در فضای باز هستند.
همچنین برای نرم کردن نور مصنوعی می‌توانید با استفاده از پنل دیفیوزر یا سافت باکسی که بین منبع نور و سوژه قرار می‌دهید این کار را انجام دهید. همچنین نوری که از پنجره وارد می‌شود هم گزینه خوبی برای استفاده از نور نرم است.
اغلب اوقات از نور نرم برای عکاسی پرتره، ماکرو و طبیعت استفاده می‌شود. همچنین برای اینکه سوژه جوان‌تر هم دیده شود کاربرد دارد.
نور سخت
نور سخت برخلاف نور نرم عمل می‌کند. در این نوع نورپردازی سایه‌ها قوی‌تر هستند و کنتراست بیشتری هم دارند. نور سخت تصاویر دراماتیک‌تری ایجاد می‌کند. نحوه قرارگیری این نور در آتلیه هیچ تفاوتی با نور نرم ندارد و فقط از پنل دیفیوزر استفاده نمی‌کنید.
همچنین می‌توانید از نور سخت مثل چراغ قوه استفاده کنید. این کار باعث افزایش سایه‌ها در تصاویر شما خواهد شد اما یکی از چیزهایی که باید در نظر داشته باشید این است که همه در نور سخت زیبا دیده نمی‌شوند. این نوع نور می‌تواند نواقص پوستی را بیشتر نشان دهد و سایه‌هایی که ایجاد می‌کند هم باعث خواهند شد چشم‌های سوژه هم به صورت فرورفته دیده شوند. به همین خاطر برای انتخاب این نوع نور باید ویژگی‌های خاص سوژه را هم در نظر داشته باشید.
۵ نکته مهم در نورپردازی آتلیه‌ای
- درک نوع چهره سوژه
قبل از انتخاب نوع نور، فرم صورت و ویژگی‌های آن را بررسی کن. مثلاً نور گسترده برای صورت‌های لاغر و نور کوتاه برای ایجاد عمق در چهره مناسب است. - کنترل شدت نور و کنتراست
استفاده از دیفیوزر، سافت‌باکس یا رفلکتور به کنترل شدت نور کمک می‌کنه و از ایجاد سایه‌های تند و ناخوشایند جلوگیری می‌کنه. - جایگاه صحیح منبع نور
زاویه قرارگیری نور تأثیر زیادی در حس نهایی عکس داره. مثلاً نور ۴۵ درجه برای نورپردازی کلاسیک پرتره ایده‌آله، درحالی‌که نور ۹۰ درجه برای افکت‌های دراماتیک مناسبه. - توجه به بک‌لایت و نور لبه‌ای
برای جدا کردن سوژه از پس‌زمینه یا افزودن درخشش و حالت سینمایی، از نور پشت یا نور لبه‌ای استفاده کن تا عکس‌ها حرفه‌ای‌تر به نظر برسن. - ترکیب منابع نور و استفاده هوشمندانه از آن‌ها
استفاده هم‌زمان از چند منبع نور (اصلی، پرکننده، بک‌لایت و غیره) باعث تعادل نوری بهتر و افزایش جذابیت بصری عکس می‌شه.
سخن آخر
نور در آتلیه فقط وسیله‌ای برای روشنایی نیست؛ بلکه ابزاری است برای خلق. شناخت عمیق از انواع نور و تجربه در ترکیب آن‌ها، یک عکاس را از یک تکنسین ساده به یک هنرمند واقعی تبدیل می‌کند. هیچ تکنیکی در نورپردازی بر دیگری برتری ندارد، مگر آن‌که در جای درست، برای سوژه‌ی درست استفاده شود. آزمون، تجربه و خلاقیت، کلیدهای اصلی تسلط بر این هنر بی‌کلام‌اند.
منابع :
