لنز الترا واید چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد؟

برخی از لنزهای التراواید موجود در بازار از نوع Fisheye هستند در حالی که بقیه لنزها راست خطی هستند. در این مقاله ما هر دو نوع لنز الترا واید را بررسی می‌کنیم و تفاوت‌های هر کدام را شرح می‌دهیم.

لنز الترا واید چیست؟

لنز الترا واید به لنزی گفته می‌شود که می‌تواند فواصل کانونی کمتر از 24 میلیمتر را در مناظر دید معادل فول فریم پوشش دهد. هم لنزهای پرایم و هم لنزهای زوم ممکن است جزء این دسته از لنزها قرار بگیرند.

تصویری از یک مزرعه در عجلون اردن که با لنز الترا واید گرفته شده است. NIKON D750 + 15-30mm f/2.8 @ 15mm, ISO 200, 5 sec, f/16.0

در مورد لنزهای زوم در صورتی که محدوده کانونی کمتر از 24 میلیمتر باشد می‌توان لنز را یک لنز الترا واید در نظر گرفت. حتی در صورتی که نقطه کانونی طولانی‌تر از 24 میلیمتر هم عبور کند باز هم لنز ما یک لنز الترا واید است. برای مثال هر دو لنز Nikon 14-24mm f/2.8G و Nikon 16-35mm f/4G VR هر دو در صورت نصب روی دوربین فول فریم الترا واید هستند.

به یاد داشته باشید که برای اینکه یک لنز به عنوان الترا واید شناخته شود هم باید فاصله کانونی و هم ابعاد حسگر را مدنظر قرار دهید.

رنگین کمان جزیره، اسپنسر کاکس، NIKON D800E + Tamron SP 15-30mm f/2.8 Di VC USD @ 15mm, ISO 100, 1/40, f/9.0

این بدین معنی است که با وجود اینکه لنز پرایم 20 میلیمتر f/1.8 روی دوربین فول فریم یک لنز الترا واید است، روی دوربین‌های APS-C اینگونه نیست.

این موضوع به دلیل کراپ 1.5 برابری سنسورهای APS-C است که زاویه دید را تغییر می‌دهد و این لنز را به یک لنز معادل 30 میلیمتری تبدیل می‌کند. همین لنز 20 میلیمتری روی سنسور 1 اینچی در محدوده لنزهای استاندارد قرار می‌گیرد و زاویه دید معادل فول فریم آن چیزی حدود 54 میلیمتر خواهد بود.

[relatedpost post=”106369″]

ابعاد حسگر در مقابل فاصله کانونی

در ادامه لیستی از ابعاد مختلف حسگر و فاصله کانونی مناسب برای اینکه یک لنز الترا واید شناخته شود را مشاهده خواهید کرد:

• گوشی آیفون با سنسور ½.9 اینچی (فاکتور کراپ 7.1x): کوتاه‌تر از 3.4 میلیمتر
• گوشی هوشمند با ابعاد سنسور ½.3 اینچی (فاکتور کراپ 5.62x): کوتاه‌تر از 4.3 میلیمتر
• سنسور 1 اینچی (فاکتور کراپ 2.7x): کوتاه‌تر از 9 میلیمتر
• میکرو سه چهارم (فاکتور کراپ 2.0x): کوتاه‌تر از 12 میلیمتر
• APS-C (فاکتور کراپ 1.5x): کوتاه‌تر از 16 میلیمتر
• فول فریم (فاکتور کراپ 1.0x): کوتاه‌تر از 24 میلیمتر
• قطع متوسط (فاکتور کراپ 0.78x): کوتاه‌تر از 31 میلیمتر

لنز 10-24 میلیمتری که برای عکاسی از این صحنه استفاده شده است زاویه دید معادل فول فریمی برابر با 15-36 میلیمتر دارد و به همین خاطر یک لنز الترا واید محسوب می‌شود. Fujifilm X-T2 + XF10-24mmF4 R OIS @ 10.5mm, ISO 200, 1/10, f/7.1

لنزهای التراواید چه کاربردی دارند؟

عکاس‌های زیادی از لنزهای الترا واید استفاده می‌کنند اما این نوع لنز بیشتر از همه در بین عکاس‌های معماری و منظره طرفدار دارد.

عکاس‌های معماری از لنزهای الترا واید برای گنجاندن یک ساختمان بلند داخل فریم استفاده می‌کنند. عکاس‌های املاک هم از این نوع لنزها برای عکاسی از فضای داخلی ساختمان از این نوع لنز استفاده می‌کنند.

نمای داخلی یک مقبره در سمرقند ازبکستان، Fujifilm X-H1 + XF10-24mmF4 R OIS @ 10mm, ISO 800, 1/15, f/5.6

از طرفی دیگر عکاس‌های منظره برای بزرگنمایی اندازه نسبی عناصر پیش زمینه و گنجاندن یک منظره بزرگ در پس زمینه از لنزهای الترا واید استفاده می‌کنند.

غروب خورشید در جزیره شمالی نیوزیلند، Fujifilm X-T2 + XF10-24mmF4 R OIS @ 15.9mm, ISO 200, 1/2, f/11.0

عکاس‌های دیگر هم برخی اوقات از لنزهای الترا واید برای عکاسی استفاده می‌کنند. برای مثال عکاس‌های پرتره برای عکاسی از مردم در فضاهای تنگ، گرفتن پرتره‌های محیطی و عکاسی از گروه‌های خیلی بزرگ از این نوع لنز بهره می‌برند.

تاثیر لنز الترا واید روی عمق میدان

در عکاسی عمق میدان توسط متغیرهای مختلفی مثل دیافراگم، فاصله کانونی، فاصله دوربین تا سوژه و ابعاد سنسور تحت تاثیر قرار می‌گیرد و بدون شک فاصله کانونی هم یکی از بزرگترین فاکتورهایی است که روی عمق میدان تاثیرگذار است.

یک لنز الترا واید فاصله کانونی به شدت کوتاهی دارد که نتیجه آن عمق میدان بالا حتی در صورت استفاده از دیافراگم‌های نسبتا باز است. از آن‌جایی که لنزهای الترا واید می‌توانند در فواصل کوتاه به فوکوس بی‌نهایت برسند، در اکثر مواقعی که می‌خواهیم پیش زمینه و پس زمینه به صورت همزمان در فوکوس باشند از این لنزها استفاده می‌شود.

یک پرتره محیطی از یک عروس در اتاقی با طراحی داخلی زیبا، ثبت شده با لنز پرایم الترا واید 20mm f/1.8. تمام قسمت‌های این تصویر با دیافراگم f/5.6 واضح به نظر می‌رسد. NIKON D750 + 20mm f/1.8 @ 20mm, ISO 720, 1/40, f/5.6

علاوه بر این عکاس مجبور نیست با مشکلاتی مثل شکست نور که در دیافراگم‌های خیلی بسته رخ می‌دهد سر و کله بزند. پس از اینکه فاصله هایپرفوکال مشخص و فوکوس انجام شود، در صورت استفاده از لنزهای الترا واید حتی دیافراگم‌های بزرگتر مثل f/4 هم می‌توانند با حفظ فاصله دوربین تا سوژه متوسط تمامی صحنه را از ابتدا تا انتها به صورت واضح ثبت کنند.

[relatedpost post=”137206″]

پیامدهای لرزش دوربین

از آنجایی که قانون Reciprocal تا حدود زیادی به فاصله کانونی دوربین بستگی دارد، لنزهای الترا واید به عکاس این امکان را می‌دهند که با استفاده از سرعت شاتر خیلی آهسته‌تر به عکاسی بپردازد. نگاهی به تصویر زیر بیاندازید:

در این تصویر مشاهده می‌کنید که با افزایش فاصله کانونی لنز چگونه امکان لرزش نیز افزایش می‌یابد. خطوط نقطه‌چین قرمز که نشاندهنده‌ی محدوده‌ی احتمالی لرزش دوربین در مواقع نگه داشتن آن روی دست هستند، در فاصله کانونی 80 میلیمتر فاصله کمتری از هم دارند تا 400 میلیمتر. دلیل این امر هم این است که لرزش دوربین با افزایش فاصله کانونی بیشتر خواهد شد.

در تصویر بالا به صورت واضح مشاهده می‌کنید که در فواصل کانونی کوتاه‌تر احتمال لرزش دوربین احتمال لرزش دوربین خیلی کمتر است. از آن‌جایی که زاویه دید لنزهای الترا واید خیلی بیشتر است تاثیر لرزش دوربین نسبت به دیگر فواصل کانونی کمتر احساس خواهد شد.

لنزهای Fisheye در مقابل لنزهای راست خطی (rectilinear)

لنزهای الترا واید در دو دسته‌ی Fisheye و راست‌خطی دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه هر دو مورد را بررسی خواهیم کرد.

لنزهای Fisheye

این دسته از لنزهای به دلیل انحراف بشکه ای منحنی شکلی که دارند و می‌تواند باعث اعوجاج تصویر و خمیده شدن خطوط مستقیم شود شناخته شده‌اند.

یک عکس گرفته شده با لنز Fisheye- به انحراف بشکه ای منحنی شدید موجود در تصویر دقت کنید. NIKON D7000 + 10.5mm f/2.8 @ 10.5mm, ISO 100, 1/160, f/11.0

خیلی از لنزهای Fisheye به شکلی طراحی شده‌اند که بتوانند یک زاویه دید خیلی عریض را که معمولا از 180 درجه هم گذر می‌کند به تصویر بکشند. تصاویر لنزهای Fisheye دایره‌ای همانطور که در عکس زیر مشاهده می‌کنید، کاملا دایره‌ای هستند.

 یک عکس دایره‌ای از یک لنز Fisheye، گرفته شده توسط NIKON D810 + 8-15mm f/3.5-4.5 @ 8mm, ISO 64, 1/80, f/11.0

لنزهای راست خطی

از طرفی دیگر لنزهای راست خطی به شکلی طراحی شده‌اند که خطوط راست در عکس نهایی هم راست به نظر برسند. تفاوت این نوع لنز (سمت راست) با لنزهای منحنی (سمت چپ) را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.

به تفاوت نرده‌ها در هر دو عکس دقت کنید

لنزهای راست خطی به شکلی طراحی شده‌اند که انحرافات بشکه ای شدید را برطرف کنند. به همین دلیل طراحی این لنزها نسبت به لنزهای Fisheye خیلی پیچیده‌تر است.

اعوجاج لنزهای منحنی را هم می‌توانید در زمان ادیت با کمی از دست دادن وضوح و کادربندی بسته‌تر اصلاح کنید. اما برای جلوگیری از این مشکلات خیلی از عکاس‌های معماری ترجیح می‌دهند به جای لنزهای منحنی از لنزهای راست خطی استفاده کنند.

به یاد داشته باشید که فاصله کانونی تعیین کننده‌ی منحنی یا راست‌خطی بودن یک لنز نیست اما اصلاح اپتیکال اعوجاج‌های بشکه ای در فواصل کانونی کوتاه‌تر خیلی سخت‌تر است. به همین خاطر است که اغلب لنزهای خیلی واید مثل Nikon 8-15mm f/3.5-4.5E ED از نوع Fisheye و منحنی هستند.

تصاویر گرفته شده توسط لنزهای راست خطی، در مقایسه با لنزهای Fisheye خطوط را بدون اعوجاج و صاف نشان می‌دهند. NIKON D810 + Laowa 12mm f/2.8 @ 12mm, ISO 64, 1/60, f/16.0

برخی از تولیدکننده‌های لنز مثل Venus Optics به صورت تخصصی به تولید لنزهای راست خطی مشغول هستند برای مثال لنز Laowa 12mm f/2.8 Zero-D در اسم خود از عبارت «Zero Distortion» استفاده می‌کند به همین خاطر با وجود داشتن زاویه دید کاملا واید 12 میلیمتر روی دوربین‌های فول فریم باز هم یک لنز راست خطی است.

استفاده از فیلتر

با اینکه لنزهای الترا واید مزایای خیلی زیادی دارند، یکی از بزرگترین معایب این نوع لنز به استفاده از فیلتر بر می‌گردد. به دلیل اینکه عنصر جلو در اکثر لنزهای الترا واید نسبتا برجسته است و از هودهای گلبرگ شکل استفاده می‌کنند، استفاده از فیلترهای استاندارد مثل ND و پلاریزه روی این لنزها غیرممکن است.

چاره‌ی کار استفاده از ملحقات ثالث و فیلترهای بزرگتر است که گاهی اوقات ممکن است خیلی گران قیمت، زمان‌بر و جاگیر باشند.

یک سیستم فیلتر ثالث استفاده شده روی لنز الترا واید Nikon 14-24mm f/2.8G

برخی تولیدکننده‌ها توانسته‌اند لنزهایی بسازند که عنصر جلویی نسبتا کوچک‌تری دارند و از رشته‌ی فیلتر داخلی بهره‌مند هستند. با این وجود این نوع لنزها اغلب اوقات کمیاب و گران قیمت هستند و ممکن است به یک مانت لنز با فاصله فلنج (فاصله مانت لنز تا سنسور عکاسی) خیلی کوتاه نیاز داشته باشند.

برای مثال Nikon Z 14-30mm f/4 S یک لنز الترا واید است که فیلترهای 82 میلیمتری را قبول می‌کند و می‌توانید از فیلترهای پلاریزه، ND و… روی آن استفاده کنید. با این وجود این لنز به صورت اختصاصی برای مانت Z نیکون طراحی شده است که فاصله فلنج آن 16 میلیمتر است. این فاصله در میان تمامی دوربین‌ها کوتاه‌ترین فاصله فلنج ممکن است.

در زمان استفاده از فیلترهای پلاریزه روی لنزهای الترا واید باید خیلی مراقب باشید. زیرا در تصاویر گرفته شده توسط این لنزها آسمان بخش زیادی از فریم را پوشش می‌دهد و استفاده از یک فیلتر پلاریزه ممکن است باعث شود آسمان مثل چیزی که در عکس زیر مشاهده می‌کنید نامتوازن به نظر برسد.

[relatedpost post=”118954″]

استفاده از فیلتر پلاریزه روی لنز الترا واید باعث شده است آسمان خیلی نامتوازن به نظر برسد. NIKON D810 + 20mm f/1.8 @ 20mm, ISO 100, 1/10, f/11.0

نحوه استفاده از لنزهای الترا واید

یکی از اشتباهات بزرگی که خیلی از عکاس‌های آماتور در زمان استفاده از لنزهای الترا واید مرتکب می‌شوند این است که ترکیب‌بندی عکس را مثل لنزهای معمولی انجام می‌دهند. این موضوع اغلب اوقات باعث می‌شود فضای منفی زیادی داخل عکس خودتان داشته باشید و مقدار زیادی از آسمان با پیش زمینه خالی را داشته باشید. در نهایت سوژه اصلی صحنه به همراه محیط اطراف آن در دوردست خیلی ناچیز به نظر می‌رسد زیرا لنزهای الترا واید باعث می‌شوند اینگونه سوژه‌ها خیلی کوچک به نظر برسند.

آیا باور می‌کنید صخره‌های موجود در پیش زمینه بزرگتر از دریاچه‌ها و یا کوه‌های دوردست باشند؟ NIKON Z 7 + Laowa 10-18mm f/4.5-5.6 @ 10mm, ISO 160, 1/100, f/8

بنابراین چگونه می‌توان بر این مشکل غلبه کرد؟ از آنجایی که لنزهای الترا واید ابعاد سوژه‌های پیش زمینه را نسبت به سوژه‌های پس زمینه بزرگتر نشان می‌دهند بهتر است در فاصله نزدیک‌تری نسبت به سوژه از این لنزها استفاده کنید. هدف این کار این است که سوژه را در معرض دید قرار دهید و باعث شویم نسبت به محیط اطراف بزرگتر به نظر برسد.

این درخت کاج بریستلکون نسبت به درخت‌های موجود در پس زمینه خیلی کوچک‌تر است اما عکس توانسته است با نزدیک شدن به آن باعث شود بزرگتر دیده شود. NIKON Z 7 + Laowa 10-18mm f/4.5-5.6 @ 10mm, ISO 200, 1/40, f/11

همین موضوع لنزهای الترا واید را به یکی از قوی‌ترین لنزها تبدیل کرده است. شما به عنوان عکاس می‌توانید یک سوژه کوچک مثل صخره یا گل را انتخاب کنید و باعث شوید از تمامی عناصر دیگر صحنه بزرگتر دیده شود.

صخره‌های بالا که به شکل یک تخم مرغ هستند در فاصله نزدیک عکاسی شده‌اند تا ابعاد آن‌ها نسبت به محیط اطراف بزرگتر نشان داده شود. Fujifilm X-H1 + XF10-24mmF4 R OIS @ 14.5mm, ISO 200, 1/45, f/8.0

به منظور کاهش فضای اشغال شده توسط آسمان شما می‌توانید دوربین را به سمت پائین خم کنید تا بیشتر روی پیش زمینه تمرکز داشته باشید. در صورتی که دقت کرده باشید در برخی از تصاویر این مقاله هم چندین بار این اتفاق افتاده است.

سوالات متداول

در ادامه برخی از سوالات متداول در مورد لنزهای الترا واید را مشاهده خواهید کرد:

لنز التراواید چه کاربردی دارد؟

می‌توانید از لنزهای الترا واید برای انواع مختلف عکاسی مثل عکاسی معماری، عکاسی منظره و عکاسی پرتره محیطی استفاده کنید.

بهترین لنز الترا واید کدام است؟

تعداد لنزهای الترا وایدی که امروزه برای سیستم‌های مختلف عرضه می‌شود خیلی زیاد است. بنابراین انتخاب یک لنز خاص کار غیرممکنی است. همچنین انواع مختلفی از لنزهای الترا واید با طراحی‌های اپتیکال مختلف در بازار وجود دارد. در ادامه برخی از بهترین لنزهای الترا واید را برای سیستم‌های مختلف مشاهده خواهید کرد:

• Nikon F: 14-24mm f/2.8G and 16-35mm f/4G ED VR
• Nikon Z: Z 14-30mm f/4 S
• Canon EF: EF 11-24mm f/4L USM and EF 16-35mm f/2.8L III USM
• Sony FE: FE 12-24mm f/4 G and FE 16-35mm f/2.8 GM
• Fujifilm X: XF 8-16mm f/2.8 R LM WR and XF 10-24mm f/4 R OIS

آیا لنزهای الترا واید برای عکاسی نجومی مناسب هستند؟

بله این نوع لنزها برای عکاسی نجومی هم کاربرد دارند. برخی از این نوع لنزها عبارتند از Nikon 14-24mm F/2.8G و Nikon 20mm f/1.8G که اغلب توسط عکاس‌های نجومی برای عکاسی از شب مورد استفاده قرار می‌گیرند.

چرا لنزهای الترا واید معمولا گران هستند؟

طراحی و تولید لنزهای الترا واید خیلی ساده نیست. خیلی از لنزهای الترا واید موجود در بازار طراحی‌های اپتیکال پیچیده‌ای دارند و از عناصر لنز غیر کروی استفاده می‌کنند که ساخت آن‌ها خیلی هزینه‌بر است.