بدون شک یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های تجهیزات نورپردازی در ایران، عکاسی عروسی و اسپرت است. این شاخه از عکاسی، که در واقع نوعی از عکاسی پرتره محسوب می‌شود، به دلیل وجود بازار کار گسترده و رقابت زیادی که در آن وجود دارد به یکی از شاخه‌های بسیار پرطرفدار در عکاسی پرتره تبدیل شده است و صد البته هرچقدر بازار آن بزرگ‌تر می‌شود، مهارت و نگاه عکاسانی که در آن مشغول هستند، می‌تواند روی درآمد و نتیجه کارشان بسیار مؤثر باشد.
نورپردازی در عکاسی عروسی، بخش بزرگی از مهارت یک عکاس را تشکیل می‌دهد. زیرا برخلاف بسیاری از شاخه‌های عکاسی دیگر، در این شاخه از عکاسی، شکل و جهت نوری که استفاده میکنید، می‌تواند کاملاً روی کیفیت خروجی عکس تأثیر گذاشته و حتی روند ویرایش عکس و زمانی که بعداً باید روی آن صرف کنید را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. چه بسا استفاده از یک وسیله نورپردازی اشتباه، یا قرار دادن نور در جهتی نادرست، یک عکس بسیار عالی را به یک عکس معمولی تبدیل می‌کند یا دست‌کم مدت زمانی که باید صرف ویرایش آن کنید را چندین برابر طولانی‌تر خواهد کرد.
در این مقاله قصد دارم نکات زیادی را درباره تجهیزات نورپردازی حرفه‌ای و نحوه استفاده از آن‌ها در عکاسی پرتره توضیح دهم که شاید پیش از این در مقالات دیگر درباره آن‌ها نشنیده باشید.
هرچقدر منبع نور بزرگ‌تر باشد، نور آن ملایم‌تر است
دقیقاً به همین دلیل است که اغلب عکاسان برای عکاسی عروسی و پرتره، از سافت‌باکس های خیلی بزرگ استفاده می‌کنند. استفاده از سافت‌باکس‌های بزرگ باعث می‌شود تا نور دارای کنتراست کمتری شود و صد البته شارپنس بافت پوست در عکس هم کمتر می‌شود. بنابراین برای رتوش پوست صورت، وقت کمتری از شما گرفته می‌شود و آرایش چهره زیباتر دیده می‌شود. این دقیقاً برخلاف همان چیزی است که در منابع نوری کوچک می‌بینیم. زیرا وقتی منبع نوری بزرگ است، اشعه‌های نور از جهات مختلفی به سمت چهره می‌رسند و با هم‌پوشانی که روی هم دارند، سایه‌ها را ملایم‌تر می‌کنند.
به همین دلیل است که نور پنجره، یکی از جذاب‌ترین نور‌ها برای عکاسان عروسی خارجی است. آن‌ها اغلب سعی می‌کنند عکس‌های مراسم آماده شدن عروس را در اتاق‌های خیلی روشن و در کنار پنجره عکس‌برداری کنند تا وجود منبع نوری بزرگی مانند یک پنجره بزرگ و قدی، نیاز به رتوش پوست چهره را از بین ببرد. شما هم می‌توانید از این ترفند برای عکاسی عروسی استفاده کنید.
هرچقدر منبع نور نزدیک‌تر باشد، نور آن سافت‌تر می‌شود
این نکته را این‌طور به ذهن بسپارید: هر چقدر منبع نور از سوژه دورتر باشد، سایه‌های آن تیزتر می‌شود. دلیل آن هم کاملاً مشخص است. وقتی منبع نور را به سوژه نزدیک‌تر میکنید، در واقع اندازه آن را نسبت به سوژه بزرگ‌تر میکنید و هر چقدر دورتر می‌شود، اندازه آن کوچک‌تر می‌شود. طبیعتاً حتی با استفاده از سافت‌باکس‌های بزرگ هم در مواقعی که نور با سوژه مثلاً 20 متر فاصله دارد، همچنان یک منبع نور کوچک محسوب می‌شود. یا مثلاً کافی است به خورشید فکر کنید. بزرگی خورشید تقریباً 100 برابر زمین است (بنابراین به اندازه کافی بزرگ است!)، اما وقتی 150 میلیون کیلومتر دورتر از زمین قرار دارد، تنها تبدیل به یک دایره کوچک در آسمان می‌شود و برای همین هم نور آن روی چهره آن‌قدر سایه‌های تندی ایجاد می‌کند. البته خوب ما طبیعتاً نمی‌توانیم خورشید را به صورت عروس نزدیک کنیم! اما می‌توانیم هنگام عکاسی عروسی با استفاده از رفلکتور‌های بزرگ، منبع نور نزدیک به چهره را خیلی بزرگ‌تر کرده و سایه‌های تیز آن را نرم‌تر کنیم.
دیفیوزر‌ها، موجب پراکندگی نور می‌شوند و سایه‌ها را ملایم‌تر می‌کنند
عبارت دیفیوژن (Diffusion) یا دیفیوزر در عکاسی اغلب با همین شکل انگلیسی آن به کار می‌رود. این عبارت، به معنی پراکنده کردن نور است و کاربرد آن مربوط به زمانی است که بخواهیم با یک وسیله جانبی، نور مستقیم یا منبع نوری کوچکی را که داریم، بزرگ‌تر و نور آن را پراکنده‌تر کنیم. به عنوان مثال همانطور که در بالا گفتیم، یک صفحه بزرگ پارچه‌ای یا پلاستیکی اما نیمه شفاف می‌تواند نزدیک به چهره سوژه قرار بگیرد و نور تیز و شدید خورشید با عبور از آن، تبدیل به یک منبع نوریکنواخت و بزرگ می‌شود که سایه‌های ملایم‌تر و کنتراست کمتری دارد.
اگر پشت صحنه عکاسی از سوژه‌های ماکرو را دیده باشید، حتماً جعبه‌های بزرگ سفید رنگی که عکاسان برای عکاسی از چیز‌هایی مانند حلقه عروسی یا دست گل عروس از آن‌ها استفاده می‌کنند، دیده‌اید. این جعبه‌های بزرگ که ترکیبی از تعداد زیادی دیفیوزر در کنار یکدیگر است، در واقع نور شدید بیرون را تبدیل به یک منبع نوری خیلی بزرگ که دورتادور سوژه را گرفته است می‌کند و به همین دلیل سایه‌ای بسیار ملایم و یکنواخت در اطراف سوژه تشکیل می‌شود که برای عکاسی از سوژه‌های کوچک بسیار زیباست. این باکس های بزرگ نور را خیمه نور می‌نامند و در اندازه‌های مختلف به فروش می‌رسند. طبیعتاً، هر چقدر اندازه آن بزرگ‌تر باشد، سایه‌هایی که در داخل آن تشکیل می‌شوند هم ملایم‌تر خواهند بود.
اما طبیعت هم یک دیفیوزر بزرگ را در اختیار ما قرار داده است. ابر‌ها، وقتی جلوی نور خورشید قرار می‌گیرند، اگرچه شدت نور را کم می‌کنند، اما دقیقاً به عنوان یک دیفیوزر خیلی خیلی بزرگ عمل می‌کنند. به همین دلیل است که عکاسی در هوای ابری نور و سایه بسیار ملایمی روی چهره افراد ایجاد می‌کند و یکی از بهترین نور‌ها برای عکاسی عروسی است. (این یکی از دلایل زیبا شدن عکس‌هایی است که در هوای ابری اغلب شهر‌های اروپایی گرفته می‌شود)
نور بازتابی، معمولاً بسیار ملایم‌تر از نور مستقیم است
یکی از کارهای عجیبی که خیلی از عکاسان حرفه‌ای، هنگام عکاسی عروسی در مراسم یا در سالن عقد می‌کنند، این است که سر فلاش را به جای اینکه رو به سوژه قرار دهند، می‌چرخانند و مثلاً رو به سقف یا دیوار کنار خود قرار می‌دهند. اصلا این یکی از خصوصیات فلاش‌های رو دوربینی حرفه‌ای است که بتوانند رو به جهتی، غیر از خود سوژه، نور بتابانند. البته گاهی اوقات نور فلاش موجب ناراحت کردن مهمانان کناری می‌شود و این دقیقاً روشی است که عکاسان برای آزار مهمانان از آن استفاده می‌کنند. (شوخی!)
واقعیت این است که عکاسان سعی می‌کنند در چنین مواردی از نور بازتابی، یا Bouncing Light استفاده کنند. در واقع وقتی نور به یک دیوار یا سقف بزرگ برخورد می‌کند و بعد به سمت سوژه برمی‌گردد، منبع نور بزرگ‌تر شده است. بنابراین انتظار داریم نور آن نیز ملایم‌تر شود که همین‌طور هم می‌شود.
هرچقدر نور از سوژه دورتر می‌شود، روشنایی آن با سرعت بیشتری کاهش می‌یابد
ما تقریباً اطمینان داریم که هرچقدر فاصله منبع نور از سوژه بیشتر شود، مقدار روشنایی آن هم کاهش می‌یابد. اما کاهش روشنایی نور، با افزایش فاصله تناسب مستقیم ندارد، بلکه بسیار سریع‌تر و شدیدتر، کاهش می‌یابد. مثلاً وقتی فاصله سوژه تا پنجره، دو برابر می‌شود، انتظار داریم مقدار نوری که روی سوژه می‌تابد هم به اندازه یک دوم کاهش پیدا کند. اما شدت نور در این حالت یک چهارم مقدار قبل خواهد بود. یعنی یک بر روی 2 به توان 2. به این قانون در عکاسی، “قانون مربع معکوس” گفته می‌شود. پس براساس این قانون، اگر فاصله سوژه تا نور، مثلاً 4 برابر بشود، برای اینکه مقدار روشنایی نور، همان مقدار قبلی باشد، باید شدت نور را 16 برابر کنیم. سرعت افت نور بسیار بیشتر از فاصله‌ای است که طی می‌کند.
تاریک کردن زمینه با ایجاد فاصله بین سوژه و زمینه پشت سر آن
قانون مربع معکوس فاصله، یک تأثیر جالب هم روی نور پس زمینه سوژه می‌گذارد. فرض کنیم در یک اتاق عقد در حال عکاسی عروسی هستید. فاصله نور تا عروس و داماد، یک متر و فاصله آن‌ها تا دیوار پشت سرشان هم یک متر است. از آن‌ها می‌خواهیم تا یک متر جلوتر بیایند و فاصله آن‌ها با دیوار پشت، 2 متر می‌شود. اما باز هم نور در فاصله یک متری آن‌ها قرار دارد.
در این حالت، مقدار نوری که روی آن‌ها می‌تابد، همچنان ثابت است. بنابراین روشنایی سوژه بدون تغییر باقی می‌ماند. اما نور دیوار پشت به اندازه یک بر روی 2 به توان 2 کاهش می‌یابد. یعنی دیوار 4 برابر تاریک‌تر می‌شود. حالا فکرش را بکنید که فاصله آن‌ها از دیوار، 3 متر شود. دیوار 8 برابر تاریک‌تر می‌شود. و اگر فاصله آن‌ها تا دیوار 4 متر شود. دیوار 16 برابر تاریک‌تر می‌شود. به این ترتیب می‌توانید زمینه دیوار را (که احتمالاً چندان هم زیبا نیست) به یک فون یا زمینه کاملاً سیاه تبدیل کنید.
جهت نور می‌تواند کار رتوش عکس را بیشتر یا کمتر کند
حتی نوری که از یک منبع بزرگ می‌تابد هم می‌تواند دارای کنتراست کمتر یا زیادتری شود، فقط کافی است در جهات مختلفی قرار بگیرد. حتماً دیده‌اید که عکاسان منظره همیشه سعی می‌کند در زاویه‌ای عکس بگیرند که عمود بر جهت نور خورشید باشد. دقیقاً برخلاف برخی از عکاسان عروسی، که سعی می‌کنند با نزدیک کردن منبع نور به خودشان، جهت تابش نور را با جهت دوربین (که رو به سوژه است) هم سو و نزدیک کنند. این کار عکاسان عروسی باعث می‌شود تا بافت و برجستگی‌های چهره، کمتر مشخص شود. خصوصاً وقتی پوست چهره چندان صاف و یکدست نباشد، این کار به شما کمک می‌کند تا بافت پوست را ملایم‌تر کنید و رتوش آن ساده‌تر می‌شود.
البته طبیعتاً این کار موجب تخت شدن نور و از بین رفتن سایه‌ها می‌شود. نور تخت یا بدون سایه، نور چندان زیبایی برای عکس‌های پرتره نیست و باعث از بین رفتن برجستگی‌ها و کاهش زیبایی چهره می‌شود.
سایه‌ها به عکس “بعد” می‌دهند
در عکاسی عروسی بعد یا عمق عکس، دقیقاً چیزیست که توسط سایه‌ها ایجاد می‌شود، نه نور‌ها. اگرچه خود نور باعث بوجود آمدن سایه می‌شود، اما در نگاه عکاسی، عکسی که دارای سایه‌های کمی است، بعد یا عمق ندارد. به همین دلیل است که در اغلب فیلم‌های سینمایی می‌بینیم که جهت نورپردازی، از کنار سوژه است. زیرا باعث ایجاد سایه‌های زیاد روی سوژه شده و به تصویر عمق می‌دهد. به همین دلیل، عکاسان طبیعت بی‌جان، عکاسان محصول و عکاسان منظره، اغلب از نورهای جهت‌دار بهره می‌برند.
بخش مهمی از آموزش‌های نورپردازی عکاسی عروسی نیز به نورهای جهت‌دار اختصاص دارد که جهت و فاصله آن‌ها دورتر از جهت دوربین و لنز است و می‌تواند سایه‌ها و برجستگی‌های زیادی روی سوژه ایجاد کند. طبیعتاً هرچقدر این زاویه نسبت به زاویه نگاه دوربین بیشتر شود، رتوش پوست و سایه‌هایی که روی صورت پدیدار می‌شوند هم سخت‌تر خواهد شد. (بهرحال هر چیزی بهایی دارد!)
نور از پشت سوژه، به شدت باعث کاهش کنتراست می‌شود
وقتی سوژه شما بین دوربین و منبع نور قرار می‌گیرد، به این معنی است که نور، به سمت لنز می‌تابد. این نور در عکاسی عروسی یکی از دیفیوز ترین انواع نور است و کنتراست آن بسیار پایین است. تابش نور رو به دوربین نه تنها باعث بازتاب و پراکندگی نور و کاهش کنتراست در لنز می‌شود، بلکه می‌تواند باعث ایجاد فلر (دایره‌های نورانی در تصویر) هم بشود. البته بسیاری از لنز‌های مدرن امروزی، با پوشش‌های خوبی که روی عدسی‌های خودشان دارند، تا حدی از این بازتاب‌ها جلوگیری می‌کنند. اما باز هم این نور، بدترین نور برای ایجاد کنتراست است.
حتی اگر بخواهید با کم کردن مقدار نور (مثلاً با افزایش سرعت شاتر دوربین) عکس‌های سایه‌وار یا سیلوئت بگیرید، نباید بگذارید نور مستقیماً توی دوربین بتابد. بلکه بهتر است سوژه‌ها را طوری قرار دهید که منبع نور در پشت آن‌ها پنهان شود. زیرا تابش مستقیم نور می‌تواند کناره‌های سوژه را کم کنتراست و محو کند.
نور همواره رنگ دارد، حتی وقتی به نظر سفید است
این همان چیزی است که به دمای نور یا دمای رنگ نور شهرت دارد و مغز و چشم ما آن‌قدر در تصحیح آن قوی عمل می‌کند، که به ندرت می‌توانیم متوجه آن شویم، اما حسگر‌های دیجیتال یا نگاتیو‌ها می‌توانند آن را ثبت کنند. نور خورشید در حال غروب، به شدت نارنجی و نور آفتاب معمولی کمی آبی است. نورهایی که از سمت دیوار برمی‌گردد هم می‌تواند رنگ دیوار را نیز منتقل کند و طبیعتاً نور سافت باکس یا فلاشی که استفاده میکنید نیز می‌تواند روی رنگ عکس تأثیر بگذارد.
بسیاری از رفلکتور‌های چند کاره، در واقع تنها یک کار انجام می‌دهند. آن‌ها فقط نور را بازتاب می‌دهند. اما سطوح مختلف این بازتابنده‌ها معمولاً به رنگ‌های مختلفی ساخته می‌شوند تا شما بتوانید رنگ نور محیط را با آن‌ها جبران کنید (نه اینکه به نور محیط رنگ بدهید).
اگر هنگام عکاسی عروسی محیط یا منبع نوری‌تان ته رنگ دارند، ابتدا سعی کنید تا حد ممکن، با قابلیت White Balance دوربینتان، رنگ نور کلی محیط را جبران کنید و بعد، با استفاده از لایه‌های مختلف رفلکتور، یا با استفاده از ژل‌های رنگی که روی فلاش قرار می‌گیرند، نور محیط را تصحیح کنید.
این‌ها مطالبی بودند که احتمالاً در چندین جلسه کلاس آموزش نورپردازی به صورت فشرده آن‌ها را یاد می‌گیرید. اما فراموش نکنید، در تمامی شاخه‌های عکاسی، خصوصاً عکاسی عروسی، تجربه حرف اول را می‌زند و باید سعی کنید تمام این نکاتی که یاد گرفتید را در کمترین زمان ممکن با هم ترکیب کنید و بهترین نتیجه را بگیرید.
اگر سوالی درباره این آموزش‌ها دارید یا می‌خواهید با من تماس بگیرید، کادر نظرات در اختیار شماست.
