لنز فلر (Lens Flare) چیست و چطور از آن جلوگیری کنیم؟

ممکن است شما این اتفاق را خوشایند بدانید یا آن را به‌عنوان یک افکت خراب‌کننده عکس‌های نابتان بشناسید. درهرصورت تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا به شما توضیح دهیم که اولا لنز فلر چیست و ثانیاً چگونه آن را ایجاد یا از ایجاد آن جلوگیری کنید.

لنز فلر چیست؟

گاهی موقع عکاسی زیر نور خورشید یا چراغ، ممکن است با پرتوهای نور در تصاویر مواجه شوید. به این پرتوهای نور Lens Flare گفته می‌شود.

Lens Flare زمانی اتفاق می‌افتد که نقطه‌ای از منبع نور مانند خورشید بسیار روشن‌تر از بقیه نقاط کادر شما باشد؛ یا مستقیماً لنز دوربین را به سمت منبع نور بگیرید. در این صورت پرتوهای نور به‌طور مستقیم وارد لنز شده و به سنسور دوربینتان برخورد کند.

تفاوت آن با نور بک‌لایت (backlight) این است که اشعه نورهای خورشید نه‌تنها پشت سوژه‌تان را روشن می‌کند، بلکه به سنسور دوربین شما نیز وارد می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به کنتراست کم، نوردهی بیش‌ازحد سوژه، نور پراکنده چندضلعی، شکل‌گیری اشکال نیمه‌گرد تک‌رنگ یا رنگارنگ و ایجاد هاله روی تصاویر و سوژه‌های شما شود.

برای درک بهتر به تصویر زیر دقت کنید:

همان‌طور که می‌بینید، پرتوهای نور معمولی (خطوط قرمز) مسیر طبیعی خود را دنبال می‌کنند و مستقیماً به صفحه تصویر (خط سبز) می‌رسند. درحالی‌که پرتوهای نور روشن (خط آبی صاف) می‌توانند جداشده و از سطح لنز منعکس شوند و به قسمت‌های مختلف کادر (خط آبی نقطه‌چین) برسند. گاهی در صورت حرکت لنز و متوقف شدن آن، نور می‌تواند از دیافراگم لنز هم منعکس شود و Lens Flare شدیدتری به‌وجود آید.

انواع لنز فلر Lens Flare

اگرچه تصویر بالا به‌طورکلی رویداد Lens Flare را نشان می‌دهد؛ بااین‌حال بسیار از عکاسان معمولاً سه نوع Lens Flare را تابه‌حال شناسایی کرده‌اند: veiling flare، ghosting flare و Sensor / Red Dot Flare.

veiling flare

veiling flare معمولاً زمانی رخ می‌دهد که منبع نور خارج از زاویه دید لنز باشد؛ یعنی منبع نور در تصویر وجود نداشته باشد ولی پرتوهای نور آن همچنان به عنصر جلویی لنز بتابند. این اتفاق باعث ایجاد یک نوع مه در عکس یا عدم کنتراست در آن می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، نواحی تیره در کادر روشن‌تر می‌شوند.

به تصویر زیر که با لنز نیکون Nikon 58mm f/1.4G گرفته‌شده، نگاه کنید:

می‌بینید که خورشید درست بالای سر سوژه و خارج از کادر است؛ اما پرتوهای نور آن همچنان به لنز می‌رسد و در اطراف کودک veiling flare ایجادشده است. مو، صورت و حتی لباس کودک در معرض veiling flare بوده و کنتراست تصویر کاهش پیدا کرده است. به‌نظر می‌رسد که veiling flare در این تصویر به‌عمد ایجاد شده و از طبیعت اطراف برای ایجاد یک افکت زیبا برای عکس استفاده‌شده است.

veiling flare می‌تواند توسط عوامل متعددی مانند گردوغبار داخل لنز، سطح کثیف لنز، فیلتر لنز کثیف یا با کیفیت پایین، عدم وجود فناوری‌های ضد انعکاس و غیره تشدید شود. به تصویر زیر توجه کنید:

همان‌طور که مشخص است، لنزی که عکاسی با آن صورت گرفته، کاندیدای مناسبی برای عکاسی در برابر خورشید نبوده و کل تصویر را مبهم نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که عملاً جزئیاتی از آن قابل‌مشاهده نیست. این موضوع می‌تواند به‌خاطر دلایلی که پیش‌ازاین گفتیم، اتفاق افتاده باشد.

Ghosting Flare

برخلاف veiling flare که باعث ایجاد تصاویر مه‌آلود با کنتراست پایین می‌شود، ghosting flare شامل اشکالی مختلف است که گاه تک‌رنگ و گاه رنگارنگ هستند. این اشکال معمولاً در یک خط مستقیم از منبع نور ظاهر می‌شوند و می‌توانند کل تصویر را با ده‌ها شکل مختلف بپوشانند. تصویر زیر 4 عکس مختلف از 4 لنز زوم 70-200mm را نشان می‌دهد:

در این تصاویر هر دو افکت veiling flare و ghosting flare وجود دارد. تعداد ghosting flare بر اساس تعداد عناصر موجود در هر لنز متفاوت است. درنتیجه هرچه عناصر لنز بیشتر باشد، ghosting flare های بیشتری در تصاویر ظاهر می‌شوند. لازم به ذکر است که عناصر لنز قطعات شیشه‌ای شکلی هستند که نور را به روش‌های خاصی خم می‌کنند. هر عنصر عملکرد متفاوتی دارد اما درنهایت باهم هماهنگ هستند.

قبلاً هم به این موضوع اشاره کردیم که دیافراگم یک لنز هم می‌تواند باعث انعکاس داخلی شده و اثر این افکت‌ها را افزایش دهد. معمولاً در دیافراگم‌های بالا مثل f/1.4 این افکت‌ها قابل‌مشاهده نیستند؛ اما در میزان دیافراگمی مانند f/16 کاملاً قابل‌مشاهده بوده و جلب‌توجه می‌کنند؛ بنابراین اگر ghosting flare چندضلعی در عکس خود دیدید، به‌احتمال‌زیاد به‌خاطر دیافراگم لنزتان است.

Sensor / Red Dot Flare

Red Dot Flare را دقیقاً نمی‌توان از انواع Lens Flare به‌حساب آورد؛ اما لازم دانستیم که این مورد را نیز در این مطلب پوشش دهیم. Red Dot Flare که با عنوان sensor flare هم شناخته می‌شود، شباهت زیادی به Lens Flare دارد؛ ولی برخلاف Lens Flare، Red Dot Flare نه‌تنها نوری است که توسط عناصر لنز و دیافراگم منعکس می‌شود، بلکه نور نیز از سطح سنسور تصویربرداری به لنز منعکس‌شده و سپس به سنسور بازمی‌گردد.

موقعی که این افکت ایجاد می‌شود، در کنار اشکال چندضلعی می‌توانید دسته‌ای از نقاط قرمز را در اطراف خورشید ببینید. این نقاط میکرولنزهای روی سنسور هستند که در تصویر تقویت می‌شوند. متأسفانه به‌نظر می‌رسد که دوربین‌های بدون آینه جدید فاصله فلنج (flange) کوتاه، بیشتر در معرض این مشکل هستند.

عوامل موثر بر لنز فلر

با این‌که بیشتر لنزهای مدرن امروزی مجهز به فناوری چندپوششی (multi-coating) برای کاهش Lens Flare هستند؛ اما بااین‌حال حتی بهترین لنزهای حرفه‌ای هم گاهی تصاویری با افکت Lens Flare ارائه می‌دهند. این موضوع به‌خاطر این است که موقعیت منبع نور در کادر و زاویه‌ای که نور به لنز می‌رسد (و متعاقباً به حسگر دوربین) تأثیر زیادی بر چگونگی ایجاد Lens Flare در تصاویر و میزان شدت آن دارد. علاوه‌براین، عوامل دیگری نیز وجود دارد که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم.

حالا بیایید با جزئیات بیشتری به این موارد نگاه کنیم:

• عناصر لنز: هرچه عناصر لنز بیشتر باشد، ghosting flare بیشتری در تصاویر ظاهر می‌شوند.
• فاصله کانونی: فاصله کانونی هم از دیگر عواملی است که تأثیر مستقیمی بر ایجاد Lens Flare دارد. لنزهای با زاویه دید عریض علاوه‌براین‌که برای کنترل انواع flare طراحی‌شده‌اند، بلکه فاصله کانونی کوتاه آن‌ها باعث می‌شود تا منبع نور کوچک‌تر به‌نظر برسد.
  در مقابل، لنزهای تله‌فوتو عملکرد بسیار ضعیفی در این مورد خاص دارند؛ زیرا این نوع لنزها نه‌تنها مانع جلوگیری این افکت نمی‌شوند، بلکه آن را تقویت هم می‌کنند.
• طراحی لنز: طراحی خوب لنز قطعاً می‌تواند بر Lens Fare اثر گذارید. به‌عنوان‌مثال، نیکون لنزهایی با عناصر جلویی فرورفته طراحی کرده است که می‌تواند بدون استفاده از فناوری‌های خاص و هزینه‌های هنگفت تا حد زیادی از ایجاد Lens Flare جلوگیری کند.
  اگر به مقایسه لنزهای 50 میلی‌متری زیر نگاهی بیندازید، می‌بینید که آخرین نسل لنزهای 50 میلی‌متری به‌وضوح عملکرد بهتری از همتایان AF-D خود در مدیریت Flare ها و ghost‌ها دارند:

• چندپوششی: عناصر لنز چندپوششی (MRC) قطعاً تأثیر زیادی بر عملکرد Flare دارند.
• فیلترها: فیلترهای با کیفیت پایین عامل مهمی در ایجاد Flare و ghosting بیشتر در تصاویر هستند.
• گردوغبار لنز: در همه لنزها در طول زمان گردوغبار جمع می‌شود. این گردوغبار می‌تواند باعث بروز مشکلات بیشتر و ایجاد veiling flare شود.
• تمیزی عنصر جلو لنز: اثرانگشت چرب و سایر ذرات روی عنصر جلویی هم می‌توانند flare و ghosting بیشتری ایجاد می‌کنند.

چگونه از ایجاد لنز فلر جلوگیری کنیم؟

اگر نمی‌خواهید Lens Flare را در تصاویرتان ببینید، می‌توانید چند قدم ساده برای جلوگیری از نمایش آن در تصاویر خود انجام دهید. در زیر مراحل انجام این کار را توضیح می‌دهیم:

از هود لنز استفاده کنید

یکی از دلایل استفاده از هود دقیقاً به خاطر همین عدم ایجاد Lens Flare در عکس‌هاست. هود کمک زیادی به جلوگیری از رسیدن اشعه‌های نور مستقیم به عنصر جلویی لنز می‌کند. برای خرید هود لنز می‌توانید از فروشگاه نورنگار اقدام کنید.

از دست یا شی‌ء دیگری بهره ببرید

یکی از ساده‌ترین راه‌ها این است که دستتان را روی لنز قرار دهید و از رسیدن نور خورشید به لنز جلوگیری کنید. در این صورت احتمال ایجاد Flare و ghosting را به صفر می‌رسد.

لنزهای باکیفیت را به کار ببرید

لنزهای باکیفیت بالا و درجه‌یک گران‌قیمت هستند؛ اما اغلب با فناوری‌های پوشش شگفت‌انگیزی عرضه می‌شوند که به کاهش چشم‌گیر یا حتی حذف مشکلات Flare کمک می‌کنند.

خرید لنز دوربین عکاسی از فروشگاه نورنگار

کادر یا دیدگاه خود را تغییر دهید

گاهی اوقات فقط تغییر موقعیت منبع نور در کادر عکس می‌تواند تفاوت زیادی در میزان Flare آن ایجاد کند؛ حتی گاهی کاملاً آن را از بین می‌برد.

شاید در بعضی موقعیت‌ها مجبور باشید تا تمامی این روش‌ها را باهم به کار گیرید تا درنهایت به نتیجه مطلوبتان برسید. البته تمامی این روش‌ها زمانی کارساز است که شما مستقیماً لنز را به سمت خورشید نگیرید؛ زیرا در این صورت تنها کاری که برای جلوگیری از ایجاد Lens Flare از دستتان برمی‌آید این است که کادر و دیدگاهتان را تغییر دهید؛ یا از لنزهای باکیفیت به‌همراه لنز چندلایه و گران‌قیمت استفاده کنید.

چگونه لنز فلر را در تصاویر ایجاد کنیم؟

تا الان گفتیم که چگونه بتوانید از ایجاد lens flare در تصاویر جلوگیری کنید. حالا شاید شما دوست داشته باشید که به‌صورت عمد این افکت را در عکستان ایجاد کنید و یک اثر هنری خاص را به وجود آورید. در زیر ابزارهای موردنیاز و چگونگی این کار را توضیح می‌دهیم:

زاویه مناسبی را انتخاب کنید

برای این‌که بتوانید بهترین عکس ممکن با lens flare را ثبت کنید، بهتر است کل خورشید در کادر نباشد. سعی کنید زاویه عکاسی‌تان را طوری انتخاب کنید که یکی از سوژه‌ها یا یک شی مثل درخت تا حدی جلوی اشعه‌های مستقیم را بگیرد؛ اما همچنان سوژه‌تان را روشن کند.

اگر خورشید درست در پشت سوژه شما باشد، ممکن است برخی از بدن او در اثر flare ناپدید شود؛ هرچند شاید بخواهید همین اتفاق هم در عکستان بیفتد؛ بنابراین با لحاظ کردن تمام این موارد زاویه مناسب خود را تعیین کنید.

در تصویر بالا به‌گونه‌ای عکاسی شده که انگار خورشید از کنار گوشه پشت‌بام سرک کشیده است. همان‌طور که می‌بینید قسمتی از زانوی سوژه ناپدید شده است؛ اما همین موضوع توانسته جلوه خاص‌تری به عکس ببخشد.

از یک رفلکتور استفاده کنید

هنگام عکاسی با نور پس‌زمینه، از یک رفلکتور هم استفاده کنید تا نور را از جلو به سوژه خود برگردانید. با این کار ظاهر نرمی از مه در تصویر ایجاد می‌شود؛ درعین‌حال کنتراست بیشتری روی سوژه‌تان به‌وجود می‌آید. علاوه، اگر می‌خواهید نور نارنجی خورشید را خنثی کنید، از سمت نقره‌ای رفلکتور استفاده کنید. شما می‌توانید جهت خرید رفلکتور به فروشگاه نورنگار سر بزنید.

یک لنز زوم یا واید به کار ببرید

Lens Flare زمانی اتفاق می‌افتد که نور خورشید از عناصر عدسی عبور کند. لنزهای زوم هم دارای عناصر داخلی بیشتری هستند که آن‌ها را به انتخاب بهتری برای ایجاد Lens Flare خلاقانه تبدیل می‌کنند. پس اگر می‌خواهید به عکاسی با این افکت بپردازید، توصیه می‌کنیم نسبت به خرید لنز زوم اقدام کنید.

تهیه لنزهای واید هم می‌تواند در این راستا به کمک شما بیاید. زاویه دید بیشتری دارند که باعث می‌شود تا نور بیشتری را از کناره‌ها جذب کنند. به‌خاطر داشته باشید که هود لنزتان را بردارید؛ زیرا هود لنز از ایجاد Lens Flare جلوگیری می‌کند.

به‌صورت دستی دوربینتان را تنظیم کنید

در حالت خودکار، بیشتر دوربین‌ها به‌طور خودکار روشن‌ترین ناحیه قاب را درنظر گرفته و نقاط دیگر را تاریک‌تر می‌کنند. اگر نمی‌خواهید سوژه‌هایتان تاریک باشند، بهتر است از حالت خودکار دوربین صرف‌نظر کنید. استفاده از حالت دستی بهترین گزینه برای شماست تا تمام عوامل را تحت کنترل خود داشته باشید. در ادامه تنظیمات دوربین را شرح می‌دهیم:

• نقطه‌سنج درست: نقطه‌سنج را روی پوست سوژه خود تنظیم کنید. بهتر است نورسنج را کمی زیر صفر نگه‌دارید؛ زیرا قرار است نور زیادی در اختیار داشته باشید.
  توصیه می‌کنیم هنگام نورسنجی و فوکوس، دستتان را روی کناره لنز قرار دهید تا جلوی نور خورشید را بگیرد. سپس دستتان را کنار بکشید تا قبل از این‌که شاتر را فشار دهید، نور وارد لنز شود.
• سرعت شاتر کم: هرچه دیافراگم بازتر باشد، نور بیشتری جذب می‌شود؛ بنابراین بهتر است سرعت شاتر را کم کنید تا Flare بیشتری ایجاد شود. به‌احتمال‌زیاد مقدار 1/60 برای سرعت شاتر برایتان کافی باشد.
• دیافراگم کوچک: دیافراگم کوچک‌تر نمای دراماتیک‌تری از دایره‌ها، هاله‌ها یا تابش‌های خورشیدی در تصویرتان ایجاد می‌کند. اگر می‌خواهید flare بیشتری در عکستان ظاهر شود، مقدار f/8 یا بالاتر را برای دیافراگم انتخاب کنید.

عکستان را ثبت کنید

اگر تمام نکات گفته‌شده در بالا را رعایت کردید، حالا نوبت آن است که روی دکمه شاتر دوربینتان فشار دهید. شاید دراین‌بین بخواهید عکستان را خاص‌تر کنید و از تکنیک سیلوئت یا Underexpose استفاده کنید. در این صورت نوردهی کمی انجام دهید تا نور در قسمت‌هایی از تصویر کاهش پیدا کند و توجه را به مهم‌ترین بخش تصویر جلب کنید. با این‌کار یک نور ستاره‌ای شکل هم در گوشه‌ای از عکستان ایجاد می‌شود که جذابیت آن را بیشتر می‌کند.

بیشتر بخوانید: آموزش عکاسی با استفاده از تکنیک سیلوئت

سخن آخر در رابطه با لنز فلر

در این مطلب سعی کردیم تا به سؤال Lens Flare چیست بپردازیم و پاسخ کاملی به آن ارائه دهیم. همچنین نحوه ایجاد Lens Flare یا جلوگیری از آن را در تصاویرتان آموزش دادیم. حالا می‌توانید در مواقع نیاز افکت جذاب Lens Flare را به عکس‌هایتان اضافه کنید یا آن را از بین ببرید.

حالا شما بگویید! به‌نظر شما Lens Flare یک مزیت به‌حساب می‌آید یا یک عیب؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.