نورسنج دوربین ممکن است فریب بخورد
هرچقدر دوربین‌ها جدیدتر می‌شوند و از پردازشگرهای پیشرفته‌تری استفاده می‌کنند، سیستم نورسنجی دوربین‌ها نیز دقیق‌تر می‌شود. بنابراین می‌بایست انتظار داشته باشیم که این سیستم پیشرفته بتواند به صورت خودکار، بهترین میزان نور را برای تصویر انتخاب کند. اما دوربین برخلاف ذهن انسان امکان تشخیص سوژه را ندارد و هنوز نمی‌تواند نورسنجی تصویر را براساس سوژه‌ای که در آن وجود دارد انجام دهد.
دوربین‌ها هنوز براساس رنگ و نور پیکسل‌های کنار در یک تصویر، نورسنجی می‌کنند و هنوز نمی‌توانند به عنوان مثال فرق بین یک گربه بزرگ با یک پلنگ کوچک را بفهمند! بنابراین به همین طریق نمی‌توانند فرق یک عکس ماکرو از یک بوته گل با یک عکس زاویه باز از درختی دور را تشخیص دهند و نور تصویر را براساس اهمیت هر کدام از این سوژه‌ها تنظیم کنند. این همان کاری است که چشم شما به راحتی انجام می‌دهد.
دوربین؛ آنچه که شما میخواهید را می‌بیند!
با توجه به روش نورسنجی که خود شما از قبل دوربینتان را روی آن قرار داده‌اید، حسگر‌های نورسنجی دوربین را وادار می‌کنید تا تمام یا بخشی از تصویر موجود در کادر را بررسی کنند. در واقع دوربین شما نمی‌تواند تمام فضای اطراف را ببیند و آنچه که می‌بیند، تنها بخشی از تصور است که از داخل کادر دوربین دیده می‌شود. سپس بدون آنکه بداند دقیقا چه چیزی را مشاهده می‌کند، مقدار نوری که داخل کادر تصویر شده است را اندازه‌گیری کرده و یک مقدار میانگین برای آن انتخاب می‌کند.
اغلب دوربین‌ها به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شوند که بهترین نور در یک تصویر را نه خیلی روشن و نه خیلی تاریک ثبت کنند؛ یعنی تقریباً یک خاکستری میانی،که 50درصد روشن و 50درصد تیره باشد. بنابراین وقتی مثلاً از یک سوژه خیلی تیره‌تر از این مقدار خاکستری میانی عکاسی می‌کنید، دوربین اینطور تصور می‌کند که نور تصویر کافی نیست و عکس تیره شده است.
بنابراین سعی می‌کند با باز کردن دیافراگم یا پایین آوردن سرعت شاتر، تصویر را روشن‌تر کند. برعکس همین اتفاق هم زمانی می‌افتد که از سوژه‌ای با رنگ خیلی روشن عکاسی کنید. در این زمان هم نورسنج دوربین تصور می‌کند که نور تصویر خیلی زیاد است و سعی می‌کند با کاهش نور ورودی، میزان نور کلی تصویر را به خاکستری میانی برساند. در خیلی از موارد حق با دوربین است، اما این روش نورسنجی همیشه هم درست نیست!
چه چیز را باید از دوربین بخواهید؟
برخی موقعیت‌ها اصولاً باید خیلی روشن ثبت شوند. یک مثال ساده در این مورد، عکاسی در برف است. در چنین مواردی، دوربین شما فکر می‌کند می‌بایست رنگ برف‌ها را به خاکستری میانی برساند، و این کار منجر به ثبت عکسی تیره‌تر از شرایط اصلی تصویر می‌گردد. این همان اشتباهی است که شما باید آن را با گزینه جبران نوردهی، جبران کنید!
در مثال زیر می‌بینید که چطور دوربین در حالت نورسنجی طبیعی خودش، تصویر را تیره‌تر از حالت اصلی آن ثبت کرده است و سپس با یک استاپ نور بیشتر (که توسط جبران نوردهی انجام شده است)، نور تصویر، دقیق‌تر و زیباتر ثبت شده است.
یک مثال عمومی که بسیاری از ما بارها با آن روبرو شده عکاسی در شب است. دوربین شما هنگامی که در شب عکس می‌گیرید نمی‌تواند تاریکی محیط را درک کند و برای تصحیح نور کم تصویر، سعی می‌کند آن را روشن‌تر از چیزی که شما می‌بینید ثبت کند. در این مورد هم خود شما باید اشتباه نورسنج دوربین را جبران کرده و آن را وادار به تاریک‌تر ثبت کردن تصویر نمایید. در تصویر زیر می‌بینید دوربین ابتدا سعی می‌کند با نورسنجی طبیعی خودش تصویر را ثبت کند (تصویر سمت چپ).
نورسنجی با تصور اینکه تصویر خیلی تاریک است، دیافراگم و سرعت را طوری تنظیم می‌کند که تصویر روشن‌تر از آنچه که لازم است ثبت شود. میانگین نورهای این تصویر یک خاکستری میانه است، اما اگر تصویر کمی (حدود یک استاپ) تیره‌تر ثبت شود، قطعاً به واقعیت نزدیک‌تر و نتیجه آن زیباتر می‌شود. به همین دلیل در تصویر سمت راست با استفاده از جبران نوردهی به دوربین می‌گوییم که تصویر را کمی تیره‌تر از مقدار نرمال ثبت کند.
مورد بعدی که ممکن است نیاز به جبران نوردهی داشته باشید، صحنه‌هایی هستند که خود شما به عنوان یک عکاس هنرمند تشخیص می‌دهید بهتر است تیره‌تر یا روشن‌تر باشد؛ به این معنی که اگرچه دوربین مقدار نورسنجی تصویر را درست حدس زده است، اما خود شما برای افزایش عمق تأثیر تصویر دوست دارید آن را تیره‌تر یا روشن‌تر ثبت کنید.
البته تیره‌تر یا روشن‌تر کردن یک عکس را می‌توان در نرم‌افزارهای ویرایش عکس نیز تا حدودی انجام داد. اما نکته مهم‌تر این است که وقتی تصویری را از همان ابتدا روشن‌تر ثبت می‌کنید، بازیابی رنگ‌ها و تنالیته بخش‌های تیره تصویر خیلی ساده‌تر است و برعکس، وقتی تصویر را کمی تیره‌تر ثبت می‌کنید، بازیابی بخش‌های روشن راحت‌تر و دقیق‌تر خواهد بود. به همین علت برخی اوقات عکاسان حرفه‌ای هم ترجیح می‌دهند یک عکس را تیره‌تر یا روشن‌تر از مقداری که نیاز است ثبت کنند تا بعداً در هنگام ویرایش عکس‌ها راحت‌تر باشند.
اصولاً جبران نوردهی یکی از گزینه‌هایی است که برای عکاسی سریع در حالت خودکار یا نیمه خودکار استفاده می‌شود. به این معنی که برای عکاسی در حالت تمام دستی یا M نیازی به استفاده از آن ندارید و اصولاً کاربردی هم برایتان ندارد. این قابلیت برای عکاسی سریع و زمانی که فرصت تغییر سرعت شاتر و دیافراگم را ندارید بسیار کارآمد است.
جبران نوردهی چطور کار می‌کند؟
حالا که فهمیدید جبران نوردهی چکار می‌کند، نوبت آن است که ببینیم این قابلیت چگونه کار می‌کند؟ در اغلب موارد دوربین شما دارای یک دکمه است که روی آن علامت +/- دیده می‌شود. در دوربین‌های DSLR نیمه حرفه‌ای کانن مانند Canon 800D می‌توانید این دکمه را در پشت بدنه ببینید. در اغلب دوربین‌های نیکون مانند Nikon D5600 نیز این دکمه در بالای بدنه و کنار دکمه شاتر قرار دارد. برای اینکه بدانید این دکمه کجا قرار دارد می‌توانید به دفترچه راهنمای دوربینتان مراجعه کنید. این همان دکمه‌ای است که با نگه داشتن آن می‌توانید جبران نوردهی را کنترل کنید.
باید آن را نگاه دارید و بعد دکمه چرخان یا Dial که روی بدنه است را به چپ یا راست بچرخانید. با این کار مقدار نوردهی تصویر کمتر یا بیشتر می‌شود. معمولاً هر کلیک در این چرخش به مقدار 1/3 یک استاپ، نور را کمتر یا بیشتر می‌کند.
دوربین‌هایی که کمی پیشرفته‌تر هستند و دو دکمه چرخان یا Dial دارند (مانند Canon 6D Mark II یا nikon d7500) دکمه EV (یا Exposure Compensation (جبران نوردهی)) را نمی‌بینید، زیرا وقتی در یکی از مودهای نیمه خودکار مانند اولویت شاتر یا دیافراگم هستید، دکمه چرخان اصلی برای تغییر دیافراگم یا سرعت شاتر (بسته به مود نوردهی که انتخاب کردید) استفاده می‌شود و دکمه چرخان دوم جبران نوردهی را انجام می‌دهد. فایده این کار این است که دیگر نیازی به نگه داشتن دکمه +/- ندارید و سریعاً می‌توانید آن را تغییر دهید.
عملکرد جبران نوردهی در مودهای نوردهی مختلف
طبیعتاً تا الان فهمیده‌ایم که جبران نوردهی نور را کمتر یا بیشتر می‌کند، اما دقیقا چطور این کار را انجام می‌دهد؟ سرعت شاتر را تغییر می‌دهد؟ دیافراگم را تغییر می‌دهد؟ یا هر دو را تغییر می‌دهد؟ پاسخ این است که نور تغییرات آن بستگی به مود نوردهی دارد که شما روی دوربینتان انتخاب کرده‌اید.
جبران نوردهی در مود اولویت دیافراگم:
در این حالت، جبران نوردهی سرعت شاتر را تغییر می‌دهد. در واقع در این حالت شما دیافراگم را برای دوربین انتخاب می‌کنید و خود دوربین بسته به مقدار نور مورد نیاز، سرعت شاتر را کمتر یا بیشتر می‌کند. به این ترتیب وقتی دیافراگم را بسته‌تر یا بازتر می‌کنید، دوربین نیز سرعت شاتر را متناسب با آن تغییر می‌دهد تا مقدار نوردهی ثابت مانده و تغییری نکند.
وقتی با جبران نوردهی کار می‌کنید، با زیاد کردن مقدار نوردهی خود دوربین،سرعت شاتر را کندتر از چیزی که در حالت نرمال آن است انتخاب می‌کند و وقتی مقدار نوردهی را کم می‌کنید، خود دوربین سرعت شاتر بالاتری را انتخاب می‌کند.
جبران نوردهی در مود اولویت شاتر:
عملاً در حالتی برعکس اولویت دیافراگم قرار داریم. در این حالت جبران نوردهی روی اندازه دیافراگم تغییر ایجاد می‌کند و بسته به کمتر یا بیشتر شدن آن، دهانه دیافراگم را بسته‌تر یا بازتر می‌کند.
جبران نوردهی در حالت P یا Program:
در حالت P هم جبران نوردهی، سرعت شاتر را تغییر می‌دهد. دسته کم در دوربین‌هایی که من با آن‌ها کار کرده‌ام اینطور بوده و احتمالاً شما هم در دوربین خودتان چنین چیزی را تجربه خواهید کرد. ممکن هم هست در برخی دوربین‌ها بتوان در منوی دوربین این حالت را تعویض کرد.
در حالت تمام دستی M و تمام خودکار Auto چه اتفاقی می‌افتد؟ همان‌طور که گفتم در این حالت‌ها جبران نوردهی هیچ تأثیری ندارد. در حالت تمام دستی، اصولاً دوربین انتخاب خودکاری ندارد که شما بخواهید آن را جبران کنید. در مود خودکار یا Auto هم اصولاً دوربین تمام اختیار نوردهی را در دست می‌گیرد و چیزی برای تغییر وجود ندارد که شما بخواهید آن را تغییر دهید. به همین دلیل هم هست که پیشنهاد می‌کنیم دست کم برای عکاسی خودکار هم از حالت P به جای Auto استفاده کنید.
اگر به استفاده از EV علاقه‌مند شدید، بد نیست بدانید که چگونه قابلیت Auto ISO شما را عکاس بهتری می‌کند؟ در این مقاله به طور مفصل درباره جبران نوردهی با حساسیت توضیح داده‌ایم و با مطالعه آن نکات بسیاری را درباره عملکرد دوربین‌های پیشرفته خودتان یاد می‌گیرید.
