چطور از قانون یک سوم در عکاسی استفاده کنیم؟

قانون یک سوم یکی از قوانین پایه عکاسی است و درک آن نیز خیلی ساده است. در عکاسی ما معمولا به احساس زیبایی شناختی خودمان تکیه می‌کنیم اما استفاده از قانون یک سوم نقطه شروع خیلی خوبی برای تولید عکس‌هایی است که چشم‌نوازتر هستند. در ادامه با ما همراه باشید تا نحوه‌ی استفاده از قانون یک سوم در عکاسی را یاد بگیرید.

پیشنهاد می‌کنیم قبل از خواندن مقاله قسمتی از پادکست نورنگار درباره قانون یک سوم را گوش کنید.

قانون یک سوم در ترکیب بندی عکاسی چیست؟

ترکیب بندی نحوه‌ی چیدمان سوژه‌ها و عناصر داخل کادر است.

قانون یک سوم کادر تصویر شما را به 9 مستطیل همسان تقسیم می‌کند. شما می‌توانید این کار را با کشیدن دو خط عمودی و دو خط افقی روی تصویر انجام دهید. این خطوط در چهار نقطه با هم تلاقی دارند. مرکز توجه (Point Of Interest) عکس شما باید روی این نقاط قرار بگیرید. شما می‌توانید خطوط ذکر شده را به صورت ذهنی ترسیم کنید و یا این کار را با استفاده از تنظیمات دوربین انجام دهید. اکثر دوربین‌های دیجیتالی گزینه‌ای برای اضافه کردن این خطوط به صفحه دارند.

تاریخچه قانون یک سوم در عکاسی

با اینکه قانون یک سوم یکی از متداول‌ترین قوانین ترکیب بندی در عکاسی است، اما تقریبا افراد کمی از خواستگاه این قانون خبر دارند. از لحاظ فنی یک نقاش و نویسنده به نام توماس اسمیت اولین بار در سال 1797 از این عبارت استفاده کرد. او از این عبارت برای توضیح دادن درمورد نقاشی گهواره‌ی رامبرانت که دو سوم آن در سایه و یک سوم آن در نور بود استفاده کرد.

با این حال به نظر من قانون یک سوم شکل ساده‌ی جدول فی که بخشی از نسبت طلائی است می‌باشد.

چطور از نقاط توجه استفاده کنیم؟

رابطه بین فضای منفی و سوژه باعث ایجاد نقطه کانونی طبیعی می‌شود. به صورت پیشفرض انسان به نقاط تلاقی خطوط نگاه می‌کند. قرار دادن نقاط توجه روی یکی از این چهار نقطه باعث ایجاد تعادل در عکس شما می‌شود. همچنین این کار باعث ایجاد تنش، انرژی و جذابیت بیشتری در عکس شما می‌شود.

در عکس پرتره سوژه یا دیگر نقاط اصلی مثل چشم‌های سوژه از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و باید آن‌ها را روی یکی از این نقاط قرار دهید.

برای مثال در عکس زیر سوژه روی یکی از نقاط تلاقی قرار گرفته است.

شما می‌توانید با قرار دادن جدول قانون یک سوم روی تصویر این نکته را بهتر حس کنید.

قرار دادن سوژه در وسط کادر باعث می‌شود که عکس ما خیلی زیبا نباشد. برای مثال در عکس بالا سوژه دقیقا در وسط کادر قرار گرفته است و صورت او روی هیچکدام از نقاط طلائی که گفتیم باید در عکاسی پرتره از آن‌ها استفاده کنید قرار نگرفته است. با اینکه به صورت طبیعی ما افراد را به همین شکل می‌بینیم اما قرار دادن سوژه در وسط تصویر باعث می‌شود عکس‌های ما خیلی جذاب نباشند.

می‌بنید که بعد از رعایت قانون یک سوم تصویر جذاب‌تر شده است.

همین موضوع برای عکاسی منظره هم صدق می‌کند. در عکس زیر عکاس با استفاده از قانون یک سوم عناصر مهم را روی نقاط تلاقی قرار داده است.

رسم جدول این موضوع را بهتر نشان می‌دهد. همانطور که می‌بینید قانون و کوه‌های پس زمینه روی دو نقطه‌ی تلاقی مختلف قرار گرفته‌اند.

از قانون یک سوم در عکاسی پرتره بیشتر برای جایگذاری خط چشم استفاده می‌شود زیرا چشم‌ها نقطه کانونی تصویر هستند. عکاس‌های پرتره حرفه‌ای معمولا صورت سوژه را در دو سوم چپ یا راست کادر قرار می‌دهند و سعی می‌کنند چشم‌ها نیز روی خط افقی بالای کادر باشد.

حتی در صورتی که تصمیم داشته باشید از قانون یک سوم در عکاسی پرتره استفاده نکنید و سوژه را در وسط کادر قرار دهید، می‌توانید چشم‌ها را روی خط افقی بالا قرار دهید تا در فضای منفی اطراف سوژه تعادل ایجاد کنید. البته نباید در عکاسی پرتره خودتان را محدود به قانون یک سوم کنید بلکه باید از این قانون برای کامل کردن انتخاب‌های خلاقانه خودتان و متعادل کردن عکس‌های پرتره استفاده کنید.

قانون یک سوم در عکس‌های گروهی

برای پرتره‌هایی که از چند نفر می‌گیرید، باید خلاق باشید و از هوش خودتان استفاده کنید. فقط به جایی که سوژه‌ها ایستاده‌اند توجه کنید و سعی کنید فضایی که آن‌ها در دو طرف هر خط اشغال کرده‌اند را متعادل کنید. همچنین می‌توانید از عناصر محیطی مانند درخت‌ها و یا عناصر منزل برای متعادل کردن پرتره‌های گروهی استفاده کنید.

جهت در قانون یک سوم

یکی از موضوعات مهمی که باید در زمان استفاده از قانون یک سوم و متعادل کردن عکس با استفاده از نقاط طلائی در عکاسی پرتره در نظر داشته باشید، جهت چشم‌های سوژه است. هنگام ترکیب‌بندی یک عکس سوژه را در وسط یکی از خطوط عمودی و خلاف جهتی که نگاه می‌کند قرار دهید.

این قانون برای سوژه‌هایی که در حال حرکت به یک سمت هستند نیز صدق می‌کند و باید آن‌ها را روی خطی قرار دهید مخالف جهت حرکت وی است. بر اساس قانون یک سوم شما باید قسمت اعظم فضای منفی را در مقابل سوژه قرار دهید. هنگامی که شما این کار را انجام می‌دهید، شما چیزی که آن‌ها در حال نگاه به آن هستند و یا جایی که می‌روند را نشان می‌دهید و به عکس حس حرکت می‌دهید. به این صورت محتوای کافی برای گفتن یک داستان را به عکس خودتان اضافه می‌کنید.

عناصر مهم در ترکیب‌بندی

برخی تصاویر مثل مناظر زمینی، دریایی و شهری یک نقطه توجه خاص ندارند. برای این عکس‌ها تصویر را به بخش‌های یک سوم و دو سوم تقسیم کنید. برای مثال وقتی از یک منظره زمینی عکاسی می‌کنید، خط افق را روی یکی از خطوط افقی قرار دهید.

برای مثال این عکس از یک منظره جاده‌ای را در نظر بگیرید. از آن‌جایی که خط افق در وسط تصویر قرار دارد عکس ما خیلی پویا نیست.

با استفاده از جدول یک سوم این موضوع بهتر معلوم است

اما عکس پائین جالب‌تر است. منظره زمینی یک سوم کل تصویر را گرفته است و آسمان هم دو سوم باقی مانده را در بر دارد. این روش برای نشان دادن دو عنصر که یکی از آن‌ها مهم‌تر است کاربرد بیشتری دارد. این عکس در صورتی که آسمان فقط یک سوم کادر را پوشش داده بود به این اندازه زیبا نبود.

آیا می‌توان قانون یک سوم را شکست؟

شما می‌توانید هر زمان که نیاز باشد این قانون را بشکنید. اما قبل از شکست این قانون شما باید آن را به صورت کامل یاد بگیرید. به صورت کلی فقط قانون را باید به یک دلیل خاص بشکنید.

برای مثال عکس زیر جایگاه دوم را در رقابت عکاسی پرتره‌ی Lens Culture در سال 2017 به دست آورد. سوژه روی هیچکدام از نقاط تلاقی قرار نگرفته است و هیچکدام از عناصر کلیدی تصویر (چشم‌ها، لب و…) نیز روی خطوط جدول نیستند. داستان پشت عکس به اندازه‌ای قوی بوده است که شکستن قانون یک سوم را توجیه کند.

مفهوم یک عکس همیشه نسبت به ترکیب‌بندی ارجحیت دارد. ترکیب‌بندی زمانی که محتوای مناسب نداشته باشید می‌توان باعث جذاب شدن تصویر شما شود.

قانون یک سوم در زمان ادیت

شما در زمان ادیت هم می‌توانید از این قانون استفاده کنید. در نرم‌افزارهایی مثل لایتروم و فتوشاپ تصویر را کراپ کنید تا عناصر مزاحم را حذف کنید. یک کراپ بسته‌تر باعث می‌شود بیننده روی عکس شما تمرکز کند.

رسم جدول به شما کمک می‌کند کراپ را بهتر انجام دهید تا سوژه روی نقاط تلاقی قرار بگیرد.

در لایتروم کلید R را روی کیبورد فشار دهید تا گرید قانون یک سوم را روی تصویر فعال کنید. همچنین کلیک کردن روی ابزار کراپ هم باعث فعال شدن این گرید می‌شود.

در فتوشاپ چنین ابزاری وجود ندارد اما شما می‌توانید با استفاده از خطوط راهنما آن را ایجاد کنید. برای این کار به مسیر View > New Guide مراجعه کنید.