نسبت بزرگنمایی لنز در عکاسی ماکرو چیست و چرا اهمیت دارد؟

خیلی از ما دوست داریم با لنز‌هایی که داریم عکاسی ماکرو هم بکنیم. عکاسی ماکرو یا عکاسی خیلی نزدیک از اشیا به نوعی از عکاسی گفته می‌شود که عکاسی سعی می‌کند تا حد ممکن لنز خود را به سوژه نزدیک کند و سوژه را با بزرگترین اندازه ممکن (مثلا در اندازه اصلی خود آن) روی حسگر دوربین یا فیلم نگاتیوی ثبت کند. نزدیک شدن به سوژه و میزان بزرگنمایی لنز با هم رابطه مستقیمی دارند. کمترین فاصله‌ای که یک لنز می‌تواند فوکوس کند را “حداقل فاصله فوکوس” می‌گویند. هرچقدر این فاصله کمتر باشد، ان لنز برای عکاسی ماکرو مناسب‌تر است. مثلا حداقل فاصله فوکوس برای لنز  Nikon AF-S DX NIKKOR 18-55mm f/3.5-5.6G VR II که روی اغلب دوربین‌های نیکون رده متوسط نیکون عرضه می‌شود، برابر 25 سانتی‌متر است. بنابراین نمی‌توانید از سوژه‌ای که در فاصله 24 سانتی‌متری لنز قرار دارد عکس بگیرید.

اما گاهی اوقات در مورد برخی از لنز‌ها، با اینکه حداقل فاصله فوکوس خیلی کم است، اما باز هم نمی‌توان برای عکاسی ماکرو از آنها استفاده کرد. مثلا نزدیک‌ترین فاصله فوکوس برای لنز Canon EF 11-24mm f/4L USM برابر 28 سانتی‌متر است، اما اگر با آن از یک سکه عکس بگیرید، احتمالا آنقدر در تصویر کوچک خواهد بود که به سختی می‌توانید آن را پیدا کنید!  خیلی از لنز‌ها واید هستند و فاصله کانونی کوتاهی دارند. بنابراین هر چقدر هم به یک سوژه نزدیک شوند، باز هم انگار سوژه خیلی دور است و نمی‌توان با آنها از یک سوژه کوچک، عکس ماکرو گرفت. در حالی که با لنز Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM که حداقل فاصله فوکوس آن، بیشتر از 30 سانتی‌متر است، می‌توان عکس‌های ماکرو فوق‌العاده‌ای را ثبت کرد.

بنابراین در مورد لنز‌های مختلف، یک پارامتر دیگر به نام “نسبت بزرگنمایی لنز” را در نظر می‌گیرند تا دقیقا مشخص شود که کدام لنز‌ها برای عکاسی ماکرو مناسب هستند و کدام لنز‌ها (حتی با وجود فاصله فوکوس خیلی کم) برای عکاسی ماکرو مناسب نیستند. نسبت بزرگنمایی لنز را به صورت دو عدد پشت سر هم نشان می‌دهند. به عنوان مثال اغلب لنز‌های ماکرو دارای نسبت بزرگنمایی 1:1 هستند. به زبان ساده، وقتی با این لنز عکس می‌گیرید، می‌توانید یک سوژه را در همان اندازه واقعی خودش و با نسبت یک به یک یا نظیر به نظیر، روی یک حسگر فول‌فریم ثبت کنید.

اندازه یک حسگر فول‌فریم دوربین دیجیتال، دقیقا 36 در 24 میلی‌متر است. حالا فرض کنید می‌خواهید از یک سکه 100 ریالی عکس بگیرید که قطر آن 30 میلی‌متر است. وقتی با نسبت بزرگنمایی لنز 1:1 از آن عکس می‌گیرید، اندازه این سکه روی حسگر دقیقا 30 میلی‌متر است. پس می‌شود حدس زد وقتی عکس را در کامپیوتر باز می‌کنید چقدر بزرگ دیده خواهد شد. تصور کنید وقتی همین تصویر را در اندازه‌ای با عرض 50 سانتی‌متر چاپ کنید چقدر می‌تواند بزرگ دیده شود.

حالا فرض کنید یک لنز دارای نسبت بزرگنمایی لنز 1:4 باشد. به این معنی که اندازه یک سوژه روی حسگر دوربین یک چهارم اندازه واقعی آن خواهد بود. بنابراین همان سکه 30 میلی‌متری، با ابعاد 7.5 میلی‌متر روی حسگر فول‌فریم نقش می‌بندد و طبیعتا کوچکتر از اندازه آن با یک لنز 1:1 خواهد بود.

برخی لنز‌ها هم هستند که نسبت بزرگنمایی لنز آنها بسیار بیشتر از 1:1 است. مثلا لنز Canon MP-E 65mm f/2.8 1-5x Macro Photo که یک لنز اختصاصی ماکرو است می‌تواند با بزرگنمایی 5:1 عکاسی کند. یعنی اندازه یک سکه 30 میلی‌متری، روی حسگر فول‌فریم، 5 برابر اندازه اصلی آن خواهد شد (تقریبا چیزی حدود 150 میلی‌متر)! طبیعتا همه این تصویر روی یک حسگر 36 میلی‌متری ثبت نمی‌شود و تنها بخش کوچکی از تصویر سکه، تمام سطح حسگر را می‌پوشاند و تصویر نهایی، فقط یک پنجم از آن سکه را نشان خواهد داد. این میزان بزرگنمایی برای عکاسی جواهرات و سکه‌ها، عکاسی از حشرات و بافت‌های مختلف کاربرد فوق‌العاده ای دارد.

برای درک بهتر نسبت بزرگنمایی لنز می‌توانید عکاسی از یک خط‌کش را در مثال زیر مقایسه کنید:

	در این تصویر از یک خط‌کش عکس گرفته شده است. نزدیک‌ترین فاصله ای که می‌توانستیم به سوژه نزدیک شویم دقیقا 65 سانتی‌متر بود. اما این فاصله اهمیت زیادی برای ما ندارد. مهم این است که در نزدیک‌ترین فاصله فوکوس، 44 میلی‌متر از تصویر در حسگر فول‌فریم، با 36 میلی‌متر عرض گنجانده شده است. بنابراین میزان بزرگنمایی این لنز 36mm/44mm یا در حقیقت 1/1.2 است.
	در این تصویر دقیقا 33 میلی‌متر از خط کش در حسگر 36 میلی‌متری دوربین گنجانده شده است. بنابراین بزرگنمایی این لنز جدید، برابر 36mm/36mm یا برابر 1/1.09 (تقریبا 1/1.1) است.
	در این تصویر 22 میلی‌متر از تصویر، در حسگری ما گنجانده شده وبنابراین بزرگنمایی این لنز جدید، برابر 36mm/22mm یا 1.6:1 است.

البته عکاسی ماکرو صرفا نوعی از بزرگنمایی محسوب نمی‌شود و تکنیک‌های بسیار پیشرفته و هنرمندانه ای در پس آن قرار دارد. اما بهرحال یکی از نیازمندی‌های اولیه برای این مدل عکاسی، داشتن یک لنز ماکرو است تا بتوانید جزئیاتی را که به چشم دیده نمی‌شود، در تصویر نمایش دهید. اگر به عکاسی ماکرو علاقمندید می‌توانید از کتاب‌های آموزشی مرجع در وب‌سایت نورنگار استفاده کنید. کتاب عکاسی ماکرو و کلوزآپ که جزو کتاب های مرجع عکاسی به شمار می رود، نوشته استاد کاوه فرزانه، از اساتید عکاسی معاصر در ایران است. در این کتاب به تفضیل به تمامی نکات مربوط به عکاسی ماکرو و کلوزآپ اشاره شده است و با خواندن آن می‌توانید به راحتی از پس عکاسی‌های ماکرو تکنیکی برآیید. این کتاب توسط انتشارات برازنده به نشر رسیده است. تعداد صفحات این کتاب ۵۵۰ صفحه و مصور رنگیی است. قطع این کتاب قطع رحلی بوده و به زبان شیرین فارسی می‌باشد. ضمنا نوبت چاپ این کتاب نوبت اول است.

برای ثبت برخی از عکس های ماکرو به بزرگنمایی‌های خیلی زیاد نیاز دارید. تصویر چشم یک حشره با بزرگنمایی 4:1 تقریبا چهار برابر اندازه واقعی آن روی حسگر دوربین نقش می‌بندد.