نسبت طلائی چیست؟
نسبت طلائی یک قانون ترکیببندی است که تحت عنوان مارپیچ فیبوناچی هم شناخته می‌شود. نسبت طلائی بخشی از تمام عناصر طبیعی است و می‌توان آن را به عنوان یک فرمول ریاضی هم نوشت: a/b = (a+b)/a = 1.61803398875. به شکل خلاصه نسبت طلائی برابر با 1:1.618 است.
مانند بسیاری از روش‌های ترکیببندی دیگر، نقاش‌های کلاسیک اولین افرادی بودند که از این تکنیک برای ترکیببندی نقاشی‌های خود استفاده کردند.
ما عکس‌هایی را دوست داریم که یک احساس هارمونی خاص دارند و نسبت طلائی روشی است که با استفاده از آن می‌توانید تصاویر خودتان را متعادل کنید. این تکنیک چشم مخاطب را به شکل متعادل در تمام سطح تصویر هدایت می‌کند.
نکته جالب در مورد نسبت طلائی این است که شما می‌توانید به 8 شکل مختلف از آن استفاده کنید. در چیدمان عمودی(پرتره) امکان استفاده از این نسبت به 4 روش مختلف و در چیدمان افقی(منظره) هم می‌توانید به 4 روش دیگر از این تکنیک ترکیببندی استفاده کنید.
استفاده از نسبت طلائی برای تاکید روی حرکت
با استفاده از مفهوم نسبت طلائی، چشم مخاطب روی خط حرکت می‌کند و در انتهای مارپیچ متوقف خواهد شد. از این قانون ترکیببندی بیشتر برای عکس‌های مسافرتی استفاده خواهد شد که عناصر خیلی بیشتری ممکن است داخل صحنه وجود داشته باشد. این عناصر می‌توانند انسان، ساختمان یا سوژه‌ها و عناصر دیگر باشند.
از قانون طلائی معمولا برای افزودن و یا تاکید روی حرکت در یک صحنه استفاده می‌شود. شما می‌توانید از این قانون برای ایجاد احساس پویایی در تصاویر خودتان استفاده کنید.
انتخاب بهترین قانون ترکیببندی برای صحنه
زمانی که ما وارد دنیای عکاسی می‌شویم، قانون یک سوم را یاد می‌گیریم. قانون یک سوم متداول‌ترین قانون ترکیببندی است. زمانی که نقاط کانونی روی تقاطع خطوط ایجاد شده توسط این قانون قرار می‌گیرند، تصویر از نظر ما چشم‌نوازتر خواهد بود.
با این وجود اینکه از کدام قانون ترکیببندی استفاده می‌کنیم، به صحنه‌ای که در حال عکاسی از آن هستیم بستگی دارد. در صورتی که سناریویی دارید که اتفاقات زیادی داخل آن در حال رخ دادن نیست، می‌توانیم از قانون یک سوم استفاده کنیم. این قانون باعث خواهد شد عکس ما هیجان‌انگیزتر به نظر برسد.
نسبت طلائی پیچیده‌تر است. ما می‌توانیم از این قانون در صحنه‌هایی که دارای حرکت هستند استفاده کنید. برای استفاده از این قانون به دنبال حرکاتی بگردید که یک خمیدگی شعاعی را در سطح فریم نشان می‌دهد تا با استفاده از آن بتوانید چشم مخاطب را هدایت کنید.
بهتر است متدهای ترکیببندی مختلف را امتحان کنید تا متوجه شوید که کدام قانون ترکیببندی بهترین عملکرد را برای شما دارد. در مورد ترکیببندی خلاقانه هیچ پاسخ صحیح یا غلطی وجود ندارد و این موضوع تا حدود زیادی به سوژه و محیط اطراف آن بستگی دارد.
نحوه استفاده از نسبت طلائی در عکاسی
هر دو تکنیک نسبت طلائی (مارپیچ فیبوناچی یا جدول فی) می‌توانند ترکیببندی شما را تا حدود زیادی ارتقاء دهند. اما از کجا باید بدانید که کدام متد را باید اجرا کنید؟
قدم اول: بررسی صحنه
اینکه چگونه از نسبت طلائی استفاده می‌کنید، تا حدود زیادی به صحنه‌ای که از آن عکاسی می‌کنید بستگی دارد. تکنیک‌های ترکیببندی برای این کاربرد دارد که بیشتر در مورد صحنه فکر کنید. از این تکنیک‌ها قبل از برداشتن دوربین و عکاسی استفاده کنید. برای انتخاب تکنیک مناسب سوال‌های زیر را در مورد تصویری که مقابل دوربین شما قرار دارد بپرسید
- سوژه عکس چیست؟ سوژه جایی است که می‌خواهید چشم مخاطب به سمت آن هدایت شود
- چه عناصر دیگری را می‌توانید داخل صحنه بگنجانید؟ به تمامی اجزای دیگر صحنه نگاه کنید و مشخص کنید که باعث تقویت صحنه می‌شوند یا فقط حواس مخاطب را پرت می‌کنند.
- آیا خطوط راهنما یا خمیدگی طبیعی داخل عکس وجود دارد؟ خطوط راهنما عملکرد خوبی برای اجرای قانون یک سوم دارند ولی خمیدگی‌های طبیعی برای نسبت طلایی کاربرد زیادی دارند.
قدم دوم: تعیین روش ترکیببندی
در قدم بعدی باید بین نسبت طلایی و قانون یک سوم یک گزینه را انتخاب کنید. شما نمی‌توانید یک جسم صاف را داخل مارپیچ قرار دهید. بنابراین در صورتی که صحنه‌ی شما خطوط راهنمای خوبی دارد، از قانون یک سوم استفاده کنید.
در صورتی که صحنه‌ی شما منحنی‌های طبیعی‌تری دارد، نسبت طلایی گزینه‌ی خیلی بهتری است. از شکل ساده‌ی یک درخت گرفته تا خمیدگی‌های گونه، می‌توانند برای مارپیچ طلائی مورد استفاده قرار بگیرند.
نسبت طلائی شکل پیشرفته‌تر قانون یک سوم است اما می‌توانید از قانون یک سوم هم استفاده کنید و هیچ محدودیتی برای این موضوع وجود ندارد. در صورتی که صحنه‌ی شما با این قانون سازگاری بیشتری دارد، می‌توانید از آن استفاده کنید.
قدم سوم: تصور مارپیچ روی تصویر و عکاسی
ممکن است در ابتدا تصور کردن یک مارپیچ پیچیده روی تصویر خیلی سخت باشد اما در صورتی که این مفهوم را ساده‌سازی کنید، انجام آن آسان‌تر خواهد بود.
ابتدا بررسی کنید که دوربین شما امکان استفاده از گرید یا جدول راهنما را دارد. شما می‌توانید این گزینه را داخل تنظیمات دوربین پیدا کنید. اکثر دوربین‌ها امکان استفاده از جدول قانون یک سوم را به شما میدهند. حتی در صورتی هم که قصد نداشته باشید از قانون یک سوم استفاده کنید، فعال‌سازی این جدول به شما کمک خواهد کرد.
در صورتی که دوربین شما منظره‌یاب الکترونیکی ندارد، باید این جدول را خودتان تصور کنید و یا آن را در حالت Live View روی صفحه نمایش چک کنید. سپس تصمیم بگیرید که قصد دارید از کدام گوشه‌ی تصویر استفاده کنید. شما باید سوژه را روی تقاطع خطوط روی جدول یا کوچک‌ترین بخش منحنی قرار دهید.
از جدول قانون یک سوم استفاده کنید تا محل قرارگیری سوژه در تکنیک نسبت طلائی را بطور تقریبی مشخص کنید. در صورتی که جدول فی را هم انتخاب کردید، برخلاف قانون یک سوم باید سوژه را نزدیک‌تر به مرکز تصویر قرار دهید. اگر مارپیچ طلائی را هم انتخاب کرده‌اید، سوژه را نسبت به نقاط تقاطع قانون یک سوم در فاصله دورتری از مرکز تصویر قرار دهید. البته قرار دادن سوژه روی نقاط تقاطع هم هیچ اشکالی ندارد.
ترکیببندی را نسبت به خطوط راهنما و یا منحنی‌هایی که داخل تصویر وجود دارد انجام دهید. عناصر تصویر را روی دیگر خطوط جدول راهنما و یا در امتداد منحنی قرار دهید.
به یاد داشته باشید که ترکیببندی چیزی فراتر از فقط کراپ کردن تصویر با استفاده از منظره‌یاب است. شما می‌توانید با تغییر محل ایستادن خودتان خطوط و زوایا را به شکل اغراق‌آمیزی نشان دهید. روی یک نقطه‌ی مرتفع‌تر بایستید و یا روی زمین دراز بکشید. همچنین می‌توانید از سوژه دورتر شوید و یا به آن نزدیک شوید.
امکانات مختلفی که در اختیار دارید را امتحان کنید. هدف شما این است که سوژه را در امتداد منحنی که از سوژه بیرون آمده است قرار دهید. در صورتی که از روش جدول هم استفاده می‌کنید، باید سعی کنید عناصر تصویر را روی یکی از خطوط استفاده نشده‌‌ی دیگر قرار دهید.
سپس باید عکاسی کنید. در صورتی که خیلی بابت نوع ترکیببندی مطمئن نیستید و سوژه هم حرکت نمی‌کند، می‌توانید چند عکس مختلف بگیرید. در هر عکس ترکیببندی را کمی تغییر دهید تا ببینید در کدام عکس نسبت طلائی بهتر اجرا شده است.
قدم چهارم: ادیت عکس برای رسیدن به نسبت طلائی
تصور جدول فی و یا نسبت طلائی در زمان عکاسی یک بحث جدا است اما اگر بخواهید دقیقا به عدد جادوئی 1.618 برسید چطور؟ خوشبختانه فتوشاپ و چند نرم‌افزار ادیت عکس دیگر، چنین قابلیتی دارند.
تصویر خودتان را داخل فتوشاپ باز کنید و ابزار کراپ را انتخاب نمائید. یک باکس کراپ روی سوژه‌ی خودتان ترسیم کنید. سپس روی Overlay Options کلیک کنید و ابزار ترکیببندی مورد نظر خودتان را انتخاب کنید.
برای تنظیم دقیق ترکیببندی باکس کراپ را جابجا کنید. در صورتی که منحنی طلائی در گوشه‌ی مناسب تصویر قرار ندارد می‌توانید گزینه‌ی Cycle Orientation را انتخاب کنید. برای انتخاب این گزینه دوباره به منوی Overlay Options مراجعه کنید و یا کلیدهای ترکیبی Shift + O را فشار دهید.
سخن نهایی
زمانی که صحبت از این دو قانون متداول ترکیببندی است، تصمیم نهایی تا حدود زیادی به این بستگی دارد که از چه صحنه‌ای عکاسی می‌کنید. در ابتدا ممکن است استفاده از قانون یک سوم خیلی راحت‌تر باشد ولی نسبت طلائی هم به تصاویر شما پویایی می‌بخشد.
به یاد داشته باشید که قوانین ترکیببندی فقط راهنما هستند. پس از اینکه دید خلاق خود را گسترش دادید، می‌توانید تصاویر را به روش خاص خودتان ترکیببندی کنید. ممکن است حتی نیازی به استفاده از هیچ قانونی هم نداشته باشید. اغلب اوقات اینگونه تصاویر منحصر به فردترین و جذاب‌ترین عکس‌های موجود هستند.
