فشردگی لنز چه چیزی نیست؟
اغلب اوقات شنیده شده است که در تصاویر ثبت شده با لنزهای تله فوتو، فاصله سوژه با پس زمینه نسبت به تصاویری که با لنز واید گرفته شده است کمتر است. این موضوع کاملا صحیح نیست. در صورتی که شما از یک نقطه دو عکس مشابه بگیرید (یکی با لنز تله و دیگری با لنز واید)، فاصله‌ی جلو تا پشت هر دو تصویر هم اندازه خواهد بود. این موضوع به خاطر این است که پرسپکتیو در هیچکدام از دو عکس تغییر نکرده است. برای درک بهتر این موضوع، عکسی که با یک لنز واید گرفته شده است را کراپ کنید تا منظره دید آن دقیقا شبیه به لنز تله باشد. درست است که کیفیت عکس کراپ شده خیلی افت پیدا می‌کند اما منظور ما چیز دیگری است. تصویر کراپ شده دقیقا شبیه به عکس تله فوتو خواهد بود.
نگاهی به دو عکس زیر بیاندازید. عکس اول با فاصله کانونی 24 میلیمتر و عکس دوم با فاصله کانونی 70 میلیمتر ثبت شده است. هر دو عکس از یک نقطه‌ی ثابت، روی سه پایه و با فوکوس روی پل مرکز عکس گرفته شده‌اند.
NIKON D800 + 24-70mm f/2.8 @ 24mm, ISO 100, 1/500, f/8.0
NIKON D800 + 24-70mm f/2.8 @ 70mm, ISO 100, 1/320, f/8.0
اکنون ما قصد داریم عکس وایدتر را کراپ کنیم تا ترکیب‌بندی آن دقیقا شبیه به عکس تله فوتو باشد. برای مقایسه تصاویر، ما کراپ را حدودا 285% بزرگنمایی کرده‌ایم اما چنین کاری را در شرایط عادی توصیه نمی‌کنیم. در صورتی که با دقت نگاه کنید، متوجه خواهید شد که عکس کراپ شده حدودا شبیه به عکسی است که با فاصله کانونی 70 میلیمتر گرفته شده است. پل دچار اعوجاج نشده است و نرده‌های اسکله ماهیگیری (سمت راست تصویر) نیز در همان محل قبلی قرار دارند. به بیانی دیگر هیچگونه اعوجاج یا فشردگی لنزی در زمان استفاده از فاصله کانونی طولانی‌تر اتفاق نیافتاده است.
NIKON D800 + 24-70mm f/2.8 @ 24mm, ISO 100, 1/500, f/8.0
تنها تفاوت موجود عمق میدان این دو عکس است. پیش زمینه‌ی عکسی که با لنز 70 میلیمتر گرفته شده است خیلی واضح نیست. مشخص است که عمق میدان علاوه بر اینکه یکی از مشخصات دیافراگم باشد، به فاصله کانونی لنز، فاصله دوربین تا سوژه و ابعاد سنسور نیز مرتبط است. البته این بحث در مقاله‌ی امروز نمی‌گنجد و در آینده در مورد آن صحبت می‌کنیم.
نکته مهمی که در مثال بالا وجود دارد این است که فاصله دوربین تا سوژه هیچگونه تغییری نکرده است و در نتیجه تناسبات تصویر هم تغییری نکرده‌اند. در صورتی که شما در زمان ثبت عکس جابجا نشوید، افکت لنز تله فوتو دقیقا شبیه به کراپ کردن است. البته با این تفاوت که دیگر شاهد افت جزئیات و وضوح تصویری که در زمان کراپ اتفاق می‌افتد نیستیم.
فشردگی لنز چیست؟
اکنون سوال اینجاست که فشردگی لنز دقیقا چیست؟ فشردگی لنز زمانی اتفاق می‌افتد که با لنز تله فوتو عکاسی می‌کنید اما دلیل این اتفاق لنز یا فاصله کانونی آن نیست بلکه به دلیل این است که ما در زمان کار با لنز تله فوتو دوست داریم در فاصله دورتری نسبت به سوژه بایستیم. ترکیب لنز دوربین و فاصله‌ی دوربین تا سوژه باعث خواهد شد بیننده احساس کند که اشیاء دور دست بزرگتر از چیزی هستند که در واقعیت مشاهده می‌کنیم. در نتیجه باعث خواهد شد به نظر برسد که پس زمینه در فاصله نزدیک‌تری نسبت به سوژه قرار گرفته است. عکس این افکت زمانی رخ می‌دهد که شما از یک لنز واید برای عکاسی استفاده می‌کنید. در زمان استفاده از لنزهای واید، برخلاف زمانی که از لنز تله برای عکاسی استفاده می‌کنیم، ما معمولا دوست داریم در فاصله نزدیک‌تری نسبت به سوژه بایستیم. به دلیل این نزدیکی نسبی، اشیاء و عناصر نزدیک‌تر به دوربین معمولا بزرگتر از عناصر دوردست به نظر می‌رسند و در نتیجه اشیاء دوردست خیلی کوچک‌تر به نظر می‌رسند و بیننده احساس می‌کند که در فاصله دورتری قرار دارند.
در ادامه دو مثال مختلف را با هم بررسی خواهیم کرد. در عکس اول از یک لنز با فاصله کانونی طولانی استفاده شده است. در عکس اول کشتی باری در فاصله نزدیک‌تری نسبت به پرنده‌ها دیده می‌شود اما در واقع بین این دو حدودا یک کیلومتر فاصله وجود داشت.
NIKON D7100 + 200-400mm f/4 @ 380mm, ISO 800, 1/1250, f/5.6
در عکس بعدی عکاس از یک لنز خیلی وایدتر استفاده کرده است. در صورتی که دقت کنید، متوجه خواهید شد که سر بز نسبت به بدن آن خیلی بزرگتر دیده می‌شود.
NIKON D7000 + 10.5mm f/2.8, ISO 400, 1/640, f/8.0
نکته مهم در اینجا این نیست که عکاس از لنزهای مختلف استفاده کرده است بلکه این واقعیت است که فاصله‌ی دوربین تا سوژه در هر کدام از این دو عکس به شدت متفاوت بوده است. در عکس اول که از پرنده‌ها و کشتی باری گرفته شده است، فاصله دوربین تا سوژه حدودا 100 متر بود اما در عکس دوم فاصله دوربین تا بینی بز، حدودا چند اینچ بود.
البته این دو مثال آخر دقیقا فشردگی لنز را توضح نمی‌دهد زیرا از دو سوژه‌ی مختلف گرفته شده‌اند. برای شفاف‌سازی اینکه چرا فشردگی لنز رخ می‌دهد، اجازه دهید چند مثال مختلف را با هم بررسی کنیم. این عکس‌ها همگی به شکلی گرفته شده‌اند که ابعاد سوژه در تمامی عکس‌ها ثابت باشد و هیچگونه تغییری نداشته باشد. برای انجام این کار، عکاس مجبور بوده است با هر بار افزایش فاصله کانونی، دوربین را از سوژه دور کند. به دقت پس زمینه‌ی عکس‌ها را زیر نظر داشته باشید. همچنین لازم است بدانید که عکاس، یک عکاس پرتره حرفه‌ای نبوده است بنابراین ممکن است نورپردازی و ژست سوژه خیلی حرفه‌ای نباشد.
عکس اول با فاصله کانونی 24 میلیمتر گرفته شده است. به وسعت پس زمینه توجه کنید؛ این عکس به بیننده احساس قرارگیری در مکان را می‌دهد. به دقت به پرچم و گلدان‌هایی که در دوردست هستند نگاه کنید. همچنین به دلیل اینکه فاصله عکاس با سوژه خیلی نزدیک بوده است، دماغ سوژه هم کمی بزرگتر از مقدار عادی به نظر می‌رسد.
NIKON D800 + 24-70mm f/2.8 @ 24mm, ISO 100, 1/500, f/5.6
عکس بعدی با فاصله کانونی 70 میلیمتر گرفته شده است. پرچم بزرگتر به نظر می‌رسد. همچنین به درخت‌های موجود در پس زمینه هم دقت کنید. درخت‌ها و همچنین گلدان‌ها خیلی نزدیک‌تر به نظر می‌رسند.
NIKON D800 + 24-70mm f/2.8 @ 70mm, ISO 100, 1/400, f/5.6
در فاصله کانونی 105 میلیمتر شما دیگر نمی‌توانید پرچم را مشاهده کنید. شکوفه‌های درخت گیلاس هم بخش بیشتری از تصویر را در بر گرفته‌اند و غالب‌تر به نظر می‌رسند.
NIKON D800 + 80-400mm f/4.0 @ 105mm, ISO 100, 1/400, f/5.6
در عکس بعدی فاصله کانونی لنز برابر با 200 میلیمتر است. اکنون پس زمینه خیلی نزدیک‌تر دیده می‌شود و فاصله‌ی عناصر موجود در عکس نیز به سختی احساس می‌شود.
NIKON D800 + 80-400mm f/4.0 @ 200mm, ISO 100, 1/320, f/5.6
عکس نهایی در فاصله کانونی 300 میلیمتر گرفته شده است. گلدان‌ها در واقعیت حدودا 10 متر با یکدیگر فاصله داشتند اما در این عکس خیلی نزدیک به هم دیده می‌شوند.
NIKON D800 + 80-400mm f/4.0 @ 300mm, ISO 100, 1/320, f/5.6
فشردگی لنز در واقع به دلیل فاصله بین دوربین و سوژه رخ می‌دهد. در فواصل کانونی طولانی‌تر (که عمق میدان محدودتری دارند)، شما باید از سوژه دورتر شوید تا ابعاد آن در کادر تصویر ثابت باشد. لنزهای واید میدان دید خیلی وسیع‌تر دارند. برای اینکه ابعاد سوژه در عکس‌های واید ثابت باشد، شما باید خیلی به سوژه نزدیک شوید. در تصاویر بالا فاصله سوژه با پس زمینه به هیچ عنوان تغییر نکرده است بلکه این فاصله دوربین تا او بوده است که با هر بار تغییر فاصله کانونی دوربین افزایش یافته است.
به این موضوع اینطور فکر کنید. در صورتی که یک جسم به شما نزدیک باشد، نسبتا بزرگ دیده خواهد شد و در صورتی که فاصله‌ی خودتان با آن را دو برابر کنید، ابعاد آن نیز نصف خواهد شد. در صورتی هم که فاصله خودتان را ده برابر کنید، ابعاد سوژه 1/10 اندازه‌ی قبلی خواهد بود. در لنزهای واید فاصله دوربین تا سوژه نسبت به فاصله‌ی سوژه تا پس زمینه خیلی کوتاه‌تر است. به همین خاطر سوژه‌ی عکس‌های بالا نسبت به درخت‌ها نسبتا بزرگ دیده خواهد شد.
در مورد لنزهای تله فوتو، ابعاد سوژه و پس زمینه تقریبا شبیه به هم است زیرا هر دو در فاصله تقریبا دوری نسبت به دوربین قرار دارند. با افزایش فاصله بین سوژه و دوربین، فاصله سوژه و پس زمینه کمتر به چشم می‌آید.
فشردگی لنز و ترکیب‌بندی
شما می‌توانید پس از اینکه متوجه شدید این فاصله‌ی بین سوژه و دوربین است که باعث این نوع اعوجاج می‌شود، از فشردگی لنز به نفع خودتان استفاده کنید. برای مثال، در صورتی که قصد دارید یک عکس پرتره بگیرید و عناصر منحرف‌کننده‌ی زیادی در پس زمینه‌ی تصویر وجود دارند، سعی کنید از یک لنز با فاصله کانونی طولانی استفاده کنید و در فاصله دورتری نسبت به سوژه بایستید. با دور شدن از سوژه شما می‌توانید سوژه را در برابر پس زمینه ایزوله کنید و هرگونه شلوغی را از بین ببرید.
NIKON D800 + 80-400mm f/4.0-5.6 @ 200mm, ISO 400, 1/500, f/7.1، با استفاده از یک لنز با فاصله کانونی طولانی، عکاس علاوه بر اینکه توانسته است در فاصله دورتری نسبت به اسب و سوار قرار بگیرد، این امکان را داشته است که آن‌ها را از پس زمینه‌ی شلوغ پشت سر نیز جدا کند.
NIKON D7000 + 200-400mm f/4.0 @ 210mm, ISO 400, 1/800, f/4
در صورتی که تلاش می‌کنید گستردگی یک منظره را به نمایش بگذارید، با استفاده از یک لنز واید به یکی از عناصر پیش زمینه نزدیک شوید. با این کار به نظر می‌رسد که جزئیات موجود در دوردست خیلی وسیع‌تر هستند.
NIKON D90 + 18-200mm f/3.5-5.6 @ 18mm, ISO 400, 1/90, f/9.5
NIKON D7000 + 14-24mm f/2.8 @ 14mm, ISO 800, 1/320, f/11.0
سخن نهایی
به صورت خلاصه، هرچقدر که دوربین شما به سوژه نزدیک‌تر باشد، پس زمینه دورتر به نظر خواهد رسید. این کار روی ابعاد و فاصله نسبی سوژه و پس زمینه تاثیر می‌گذارد. هرچقدر که شما دوربین خودتان را از سوژه دورتر کنید، پیش زمینه و پس زمینه نزدیک‌تر به یکدیگر دیده خواهند شد. از این تکنیک برای ایجاد حس نزدیکی بین سوژه و پس زمینه‌ای که در دوردست قرار دارد استفاده کنید.
در زمان ترکیب‌بندی به فاصله‌ی دوربین تا سوژه فکر کنید و به جای اینکه فقط زوم لنز را تغییر دهید سعی کنید خودتان جابجا شوید. با یک لنز واید به سوژه نزدیک و با لنزهای تله از آن دور شوید. کافیست یکبار این تکنیک را امتحان کنید تا متوجه شوید پویایی تصویر شما چگونه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
