در کشور‌های غربی، شدت تصحیح عکس، بسته به خروجی و کاربردی که عکس‌ها تعیین می‌شود و رتوش صورت را در سطوح و شاخه‌های مختلف انجام می‌دهند. به عنوان مثال عکس‌هایی که برای تبلیغات محصولات سلامت و زیبایی استفاده می‌شوند (مثلاً برای لوازم آرایشی بهداشتی)، معمولاً بالاترین سطح رتوش عکس را شامل می‌شوند. تمامی جزئیات پوست و مو در این عکس‌ها بررسی و تغییر داده می‌شوند تا نشان دهند که یک چهره کامل یا Perfect، کاملاً بدون ایراد است. در این نوع رتوش عکس، تغییر اجزای صورت چندان اهمیتی ندارد و هدف اصلی دستیابی به چهره‌ای کاملاً بدون اشکال است. رتوش و ادیت تصاویر یکی از مهم‌ترنی قدم‌ها پیش از چاپ عکس نیز محسوب می‌شوند.
اگرچه برخی از عکاسان از این روش برای رتوش صورت در عکس‌های پرتره‌ای که برای افراد می‌گیرند استفاده می‌کنند، اما از آنجا که نتیجه نهایی در این عکس‌ها، معمولاً اختلاف زیادی با چهره واقعی شخص دارد، چندان مورد علاقه مردم عادی نیست. عکس‌های آتلیه‌ای و یادگاری، به منظور حفظ چهره و خاطرات افراد ثبت می‌شوند و به همین دلیل هم مردم دوست دارند تا عکس‌هایشان، علی‌رغم زیبایی، به خودشان شبیه باشد.
از سوی دیگر، عکس‌های دیگری هم هستند که به عکس پرسنلی شهرت دارند و شامل عکس‌های رسمی برای مدارک می‌شوند. این عکس‌ها در همه جای دنیا، عکس‌هایی بدون رتوش صورت و ویرایش هستند که باید دقیقاً و کاملاً شبیه به خود شخص بوده و هیچ تغییری در آن‌ها ایجاد نشده باشد.
اولین چیزی که برای رتوش صورت باید در نظر بگیرید این است که دقیقاً برای چه منظوری می‌خواهید عکس‌ها را ویرایش کنید.
اینکه سطح رتوش زیبایی یا تبلیغاتی را برای عکس‌های پرتره و عروسی به کار گیرید، کاملاً اشتباه است و اگرچه برای نمایش مهارت و کیفیت کارتان در اینستاگرام و نمونه کارهای تبلیغاتی کاربرد دارد، اما نمی‌تواند به عنوان یک روند کاری در همه عکس‌ها استفاده شوند.
بسیاری از تکنیک‌هایی که در آموزش‌های حرفه‌ای رتوش معرفی می‌شوند، اصولاً برای رتوش زیبایی هستند. یک اشتباه در این میان، این است که تکنیک‌هایی را یاد بگیرید که اصولاً برای هدف شما ارائه نشده‌اند. آنچه که در این مقاله بررسی میکنیم، در واقع یک سطح پایین‌تر از رتوش زیبایی (که به رتوش تبلیغات یا Commercial هم شهرت دارد) است و تقریباً همان چیزی است که در ایران، برای رتوش عکس‌های عروسی و پرتره مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین برخی از نکات در این مقاله، احتمالاً مغایر با آموزش‌هایی است که برای رتوش تبلیغاتی چهره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پوست صاف و بدون بافت
این روز‌ها نرم‌افزارهای رتوش صورت زیادی را در بازار می‌بینید. باور کنید یا نه، اغلب این برنامه‌ها با وجود تاکید زیادی که روی حرفه‌ای بودن ابزارها و قابلیت‌هایشان دارند، برای افراد تازه‌کار طراحی می‌شوند و معمولاً چندان مورد علاقه عکاسان حرفه‌ای نیستند. اگرچه امکانات آن‌ها می‌تواند در کنار روش‌های حرفه‌ای رتوش عکس چهره، برای عکاسان سطح بالا نیز کاربرد داشته باشند، اما در صورتیکه می‌خواهید از آن‌ها استفاده کنید، باید کاملاً مراقب تأثیر جانبی نامناسب آن‌ها باشید. این تأثیر همین چیزیست که ما آن را “محوشدگی مصنوعی پوست” می‌نامیم.
به‌هرحال، صاف کردن پوست هم مانند خیلی تکنیک‌های دیگر، می‌تواند با استفاده بیش از حد، مانند یک چاقوی دو لبه عمل کند. یعنی اگرچه این تکنیک، می‌تواند باعث زیبایی پوست شود، اما اگر زیادتر از حد استفاده شود، به شکل کاملاً برعکس، تأثیر مخرب ایجاد می‌کند.
پوست صورت در عکس‌های پرتره عادی، باید طوری ویرایش شود که مشخص باشد پوست انسان است. در واقع منظورم این ست که بافت پوست باید تمیز شود، اما برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های بافت نباید به هیچ‌وجه حذف شود. پوست انسان، باید دقیقاً شبیه به پوست انسان باشد.
برنامه‌های رتوش عکس یا اکشن‌هایی که برای نرم‌سازی پوست استفاده می‌شوند، همگی بر یک اساس کار می‌کنند: محو کردن بافت. در واقع این خود شما هستید که می‌بایست حدس بزنید تا کجا باید بافت را محو کنید. ضمن اینکه برخی از پوست‌ها، اصلاً نیاز به محو کردن و صاف کردن ندارند. به عنوان مثال پوست کودکان یا افراد مسن، اصلاً نباید به هیچ وجه محو شود و در مورد آقایان هم تکنیک‌های محوسازی، معمولاً نتیجه خوبی ندارد و باید از روش‌های پیشرفته رتوش صورت مانند Frequency Separation استفاده کنید تا مطمئن شوید که بافت صورت دست نخورده باقی می‌ماند.
یک تکنیک مهم که در اینجا پیشنهاد میکنیم این است که همیشه، مقدار فیلتر را 50 درصد مقداری که مناسب می‌دانید قرار دهید. یعنی وقتی از فیلتر‌های محوسازی پوست استفاده می‌کنید، همواره آن را نصف چیزی که فکر می‌کنید برای آن عکس مناسب عکس به کار ببرید. این تکنیک را تا زمانی که سلیقه خود و مشتری‌هایتان تغییر پیدا کند، ادامه دهید. ضمن اینکه اگر مقدار محو شدگی را کمتر از مقدار مورد نیاز به کار ببرید، همواره می‌توانید آن را دوباره بیشتر کنید. اما اگر مقدار آن زیاد باشد، بازگشتند به نسخه‌های اولیه و حذف آن، مستلزم صرف وقت بیشتری است.
در آموزش‌های رتوش عکس، همواره تاکید می‌شود که حتی جوش‌ها و لکه‌هایی که می‌خواهید با ابزار Healing Brush یا Stamp در فتوشاپ حذف کنید را هم روی یک لایه خالی جدید انجام دهید. (البته با فعال کردن گزینه Current and Below) یا تکنیک‌هایی مانند Dodge & Burn را حتماً با استفاده از لایه‌های تنظیم کننده Curve به کار ببرید تا هر زمان نیاز شد، بتوانید دوباره برگردید و شدت آن را کم کنید.
همواره ویرایش بیش از حد، بعداً بیشتر خودش را نشان می‌دهد. به همین خاطر با این روش‌ها می‌توانید اگر بعداً به این نتیجه رسیدید که مقدار ویرایش زیاد بوده، بتوانید دوباره بازگردید و از این روش‌های غیر مخرب برای کاهش تأثیر ویرایش استفاده کنید.
یک نکته دیگر هم اینکه وقتی رتوش عکس انجام می‌دهید، همواره سعی کنید عکس را در بزرگنمایی‌های مختلف ببینید. یعنی به طور پیوسته تصویر را دور و نزدیک کنید و تأثیر کارهایی که کرده‌اید را در نماهای مختلف ببینید. خیلی وقت‌ها آن‌قدر غرق کار می‌شوید که متوجه نیستید در روتوش عکس زیاده‌روی کرده‌اید و فقط وقتی عکس را از فاصله دورتر می‌بینید، می‌فهمید که چقدر پوست صورت صاف شده است.
نهایتاً اینکه فراموش نکنید که غیر از صورت، پوست اجزای دیگر بدن را هم باید رتوش کنید. دست‌ها، گردن، بازو‌ها و حتی گاهی اوقات پاها را هم باید رتوش کنید. چه بر طرف کردن اشکالات و چه نرم‌سازی، باید روی همه قسمت‌ها انجام شود.
نشانه‌های اشتباه در رتوش پوست
- بافت صورت کاملاً از بین رفته است و سوژه شبیه به مدل‌های تبلیغاتی شده است.
- بافت صورت زیادی حفظ شده است و اصلاً با بافت باقی بدن همخوانی ندارد
- رنگ صورت، با رنگ باقی پوست بدن متفاوت است. این اتفاق خصوصاً برای خانم‌ها که از کرم‌های مختلف روی پوست صورت استفاده کرده‌اند یا آقایانی که بخشی از پوستشان آفتاب سوخته شده است، بیشتر نمود پیدا می‌کند.
– برداشتن چین زیر چشم
باور نمی‌کنید چقدر این اشتباه را در عکس‌های پرتره می‌بینم. تصور می‌کنم تنها دلیل این اتفاق هم این است که خیلی از کسانی که رتوش عکس انجام می‌دهند، تفاوت بین چین پلک زیر چشم را با گودی و چین و چروک زیر چشم نمی‌دانند. دلیل آن هر چه که هست، به‌هرحال این یکی از اشکالات بسیار پر تکرار در رتوش عکس است. پلک زیرین انسان، باز و بسته می‌شود. به همین دلیل هم روی خطی که باز و بسته می‌شود، همیشه یک خط وجود دارد که کاملاً طبیعی است.
حتی اگر فرض کنیم که چین‌های زیر و گوشه چشم بر اثر بالا رفتن سن ایجاد می‌شود، اما این خط تا خوردگی زیر پلک پایین، حتی در کودکان نیز وجود دارد. هرگز و هرگز نباید آن را حذف کنید.
حذف این خط، اگرچه خیلی اوقات توسط بیننده تشخیص داده نمی‌شود، اما همه متوجه دست‌کاری شدن چهره و غیر طبیعی بودن آن می‌شوند. من حتی فکر می‌کنم که دلیلی برای حذف چین و چروک‌های دیگر هم وجود ندارد و بهتر است در رتوش عکس طبیعی، فقط این خطوط را کمرنگ و ملایم کنید. اما به همان دلیلی که چین پلک بالایی یا خط میان لب‌ها را حذف نمی‌کنیم، این یکی را دست نزنید. این کار چهره انسان را شبیه به ربات می‌کند.
– نشانه‌های زیاده‌روی در چروک زیر چشم
- -به نظر می‌آید که چشم سوژه چپ شده است، در حالی که نیست.
- -گونه‌های سوژه دقیقاً تا خط پایینی چشم ادامه پیدا کرده است و هیچ فاصله‌ای بین گونه و چشم نمی‌بینیم.
- -بافت زیر پلک به طور کامل از بین رفته یا شبیه به بافت گونه است. توجه داشته باشید که بافت روی پوست در زیر پلک، دارای خطوط افقی است و اصلاً شبیه به بافت دانه دانه زیر آن نیست.
– چشم‌های هسته‌ای
چشم‌ها در عکس‌های پرتره دقیقاً همان شرایطی را دارند که باقی اجزای صورت در مقابل نور دارند. وقتی نوری روی صورت یا بخشی از صورت نتابیده است، طبیعتاً، بازتاب آن نور را در چشم‌ها هم نمی‌بینیم. نباید کاری کنید که به نظر برسد چشم‌ها با یک مایع رادیواکتیو پر شده‌اند یا حالت چشم طوری است که انگار عکس را در وسط یک پروسه تبدیل به یک ابر قهرمان ثبت کرده‌اید! چشم‌های یک فرد عادی، معمولاً در حدقه‌ای با رنگ طبیعی قرار دارد. نباید سفیدی چشم‌ها را آن‌قدر زیاد کنید که حدقه بیرون بزند. آنچه که در عکس “دختر افغان” می‌بینیم، در واقع چشم‌های خود اوست و قرار نیست هر عکسی که می‌گیریم، چشم‌هایش را به همان برجستگی کنیم.
اگرچه در آموزش‌های رتوش صورت گفته می‌شود که چشم‌ها را باید سفید و روشن کنید، اما در انجام این کار، تعادل را حفظ کنید. سفیدی چشم یک انسان، همواره کمی ته رنگ قرمز دارد. می‌توانید آن را کمی کمرنگ کنید، اما هرگز این ته رنگ را به طور کامل حذف نکنید. همچنین قرار نیست آن‌قدر روشن شود که به نظر سفید برسد. حدقه چشم، همواره کمی خاکستری است. نباید آن‌ها را مانند دندان‌ها سفید و براق کنید.
علاوه بر این، سفیدی چشم‌ها حالت یکنواخت هم ندارد. چشم‌ها کروی هستند و طبیعتاً کناره‌های آن‌ها همواره دارای سایه بیشتری نسبت به سطح جلویی است. این سایه را حذف نکنید. همچنین برخی چشم‌ها روی صورت‌های استخوانی و برخی دیگر روی صورت‌های چاپ هستند و به همین دلیل ممکن است کمی بیرون زده یا کمی گود افتاده باشند. بنابراین مقدار روشنایی و سفیدی آن‌ها بسته به نوع صورت تعیین می‌شود.
چشم‌ها اهمیتی بسیار بیشتر از پوست و مو و باقی اجزای صورت دارند. بیننده، ناخودآگاه اول به چشم‌های یک سوژه دقت می‌کند و غیر طبیعی بودن آن خیلی سریع‌تر از هر اندام دیگری مشخص می‌شود. شارپ کردن زیاد، کنتراست زیاد، روشنایی زیاد و هر نوع زیاده‌روی دیگر در ویرایش چشم، تأثیر مخربی روی رتوش عکس پرتره دارد.
– نشانه‌های زیاده‌روی در رتوش چشم
- سفیدی چشم‌ها دقیقاً مانند سفید تخم مرغ آب‌پز است.
- چشم‌ها، روشن‌ترین بخش صورت است و نگاه بیننده را بلافاصله سمت خود می‌کشد.
- رنگ چشم‌ها شبیه به چشم‌های انسان معمولی نیست و به نظر می‌رسد سوژه، یکی از اعضای گروه X-Men است.
– زیاده‌روی در سایه‌ها
سایه‌ها را با نورپردازی ایجاد می‌کنند. اما با Dodging و Burning تشدید می‌کنند. این همان کاری است که در بین عکاسان ایرانی به استخوانی کردن مشهور شده و احتمالاً ترجمه ای از واژه sculpting است. در واقع کاری که میکنیم این است که سعی میکنیم نورهای نقاط برجسته را براق‌تر و تیرگی نقاط دور از نور را تاریک‌تر کنیم. با این کار، عمق برجستگی‌ها و فرورفتگی‌ها بیشتر می‌شود و به تصویر بُعد می‌دهد.
اما فراموش نکنیم که صورت و بدن شخص، خاک کوزه‌گری نیست که هر چقدر می‌خواهیم به آن شکل بدهیم. درست است که این کار باعث ایجاد حالت سه‌بعدی می‌شود، اما زیاده‌روی در آن، کنتراست شدیدی را روی پوست ایجاد می‌کند که در نگاه اول می‌توان فهمید که طبیعی نیست.
وقتی سایه‌ها را شدید می کنیم، اگرچه صورت استخوانی‌تر می‌شود، اما محوشدگی بین سایه‌ها و روشنایی‌ها، مشخص‌تر می‌شود و این دقیقاً برعکس همان کاری است که در رتوش و موج‌گیری سایه‌های روی صورت انجام می‌دهیم. صورت بلافاصله حالت کارتونی به خود می‌گیرد و کاملاً مصنوعی می‌شود.
سعی کنید روش‌های درست نورپردازی را به کار ببرید تا تأثیر مناسبی روی سایه‌ها بگذارد. به تجربه دیده‌ام که Dodging و Burning معمولاً روی عکس‌هایی که با منابع نوری بزرگ (مانند نور پنجره یا نور خورشید غیر مستقیم) گرفته می‌شوند بهتر نتیجه می‌دهد و درباره عکس‌هایی که در آتلیه و با نورهای استودیویی گرفته می‌شوند، همان افزایش عادی کنتراست‌ها به اندازه کافی این سایه‌ها را تشدید می‌کند و استخوانی کردن روی این عکس‌ها نتیجه خوبی به همراه نخواهد داشت.
– نشانه‌های زیاده‌روی در Dodging و Burning
- حالت چهره شبیه به عکس‌های HDR شده است.
- حالت استخوان‌بندی چهره سوژه تغییر پیدا کرده است.
- سایه و روشنایی‌های چهره، تغییر زیادی کرده و رنگ‌ها در برخی قسمت‌ها اشباع شده است.
این‌ها اشتباه‌های رتوش عکس هستند که معمولاً در کارهای افراد تازه‌کار زیاد می‌بینیم. شاید بخشی از آن هم به این دلیل باشد که فکر می‌کنند، هدف نهایی رتوش عکس، هر چه زیباتر شدن چهره فرد است. زیبایی، هدف نهایی عکس‌های پرتره نیست.
هیچ شکی نیست که خروجی کارهای یک عکاسی، با خواندن یک مقاله تغییر زیادی نمی‌کند. اما دست‌کم می‌توانیم بفهمیم که دیگران درباره زیاده‌روی در رتوش عکس چه فکر می‌کنند و وقتی در حال انجام کار هستیم، به طور پیوسته این موارد را در ذهن تکرار میکنیم و به آن‌ها اهمیت می‌دهیم. تکرار و تمرین و باز هم تکرار نکات، می‌تواند به مرور، کیفیت کار ما را افزایش داده و تکنیک‌های پیشرفته را در ذهن ما حک کند تا کمتر اشتباه کنیم.
یکی از تمرین‌هایی که می‌تواند برای افراد تازه‌کار بسیار مفید باشد، رتوش کردن یک عکس، در سه سطح عادی (با تنظیم رنگ و نور)، رتوش پرتره (با سطحی که در بالا درباره آن گفتگو کردیم) و سطح رتوش تبلیغاتی (یا زیبایی با نهایت ویرایش) است. به این ترتیب وقتی یاد می‌گیرید که برای هر سطح از رتوش عکس تا کجا باید جلو بروید، تشخیص محدوده و خط قرمز برای جلوگیری رتوش صورت اضافه را درک می‌کنید.
ما به شما پیشنهاد میکنیم برای اینکه در رتوش عکس موفق بشویداقدام به تهیه «فیلم آموزشی آموزش جامع روتوش پرتره» بفرمایید؛ در این دوره آموزشی، کریس اُرویگ، عکاس و مدرس شناخته‌شده عکاسی، شگردهایی را به شما آموزش می‌دهد که در عرض کوتاه‌ترین زمان ممکن، بهترین نتیجه را در رتوش عکس‌های پرتره به‌دست آورید.
پس همین حالا یک عکس بردارید و سعی کنید آن را در سه سطح مختلف، ویرایش کنید. این‌ها هم نمونه‌هایی از کسانی که رتوش صورت حرفه‌ای انجام می‌دهند و می‌توانید از کارهای آن‌ها الهام بگیرید: Jenn Collins, Tina Eisen, Pratik Nyak, و Carrie Beene
