مفهوم دیافراگم در عکاسی؛ دیافراگم دوربین چیست و چه کاربردی دارد؟

دیافراگم یکی از ارکان اساسی در عکاسی است که به طور مستقیم بر کیفیت و ظاهر عکس‌ها تأثیر می‌گذارد. این بخش مهم از دوربین به عکاسان اجازه می‌دهد که نوردهی و عمق میدان تصاویر خود را کنترل کنند و از این رو، نقش حیاتی در به دست آوردن تصاویری دقیق و خلاقانه ایفا می‌کند. در این مقاله، به طور مفصل به توضیح دیافراگم، نحوه عملکرد آن و کاربردهای مختلف آن در عکاسی پرداخته‌ایم.

دیافراگم دوربین چیست؟

دیافراگم یکی از سه مشخصه‌ای است که بر روشنایی و تاریکی یک عکس تاثیر می‌گذارد. این عنصر مهم در عکاسی به طور مستقیم روی نوردهی عکس تأثیر می‌گذارد. دیافراگم تعیین می‌کند که دهانه لنز دوربین چقدر باز یا بسته باشد و میزان نوری که وارد دوربین می‌شود را کنترل می‌کند.

عملکرد دیافراگم

لنز دوربین نور را جمع کرده و متمرکز می‌کند، اما میزان این نور چگونه تنظیم می‌شود؟ هنگامی که دیافراگم باز باشد، نور زیادی وارد دوربین می‌شود و هنگامی که دیافراگم بسته باشد، نور کمتری وارد می‌شود. عکاس می‌تواند با تنظیم دیافراگم، میزان نوری که وارد لنز می‌شود را تغییر دهد.

همچنین دیافراگم دوربین مشابه به سیستم چشم انسان عمل می‌کند. هنگامی که میزان نور محیط زیاد باشد، مردمک چشم انسان بسته می‌شود، و هنگامی که نور کم باشد، مردمک باز می‌شود. دیافراگم نیز به همین شکل عمل می‌کند و در پاسخ به شرایط نوری مختلف، به صورت مکانیکی تغییر می‌کند.

اعداد دیافراگم (f-number)

دیافراگم با استفاده از اعدادی مانند f/8 اندازه‌گیری می‌شود که به آن f-number یا f-stop گفته می‌شود. عدد کوچک مانند f/1.8 نشان‌دهنده دیافراگم باز و عدد بزرگ مانند f/22 نشان‌دهنده دیافراگم بسته است. این اعداد به عکاس کمک می‌کنند تا میزان باز بودن یا بسته بودن دیافراگم را تعیین کنند.

درک دقیق دیافراگم ممکن است برای عکاسان مبتدی کمی پیچیده باشد، اما مهم‌ترین نکته این است که به یاد داشته باشیم که اعداد کوچک (مثلاً f/1.8) به معنای دیافراگم باز و اعداد بزرگ (مثلاً f/22) به معنای دیافراگم بسته هستند.

نقش دیافراگم

دیافراگم به کنترل نوردهی کمک می‌کند. همانطور که یک پنجره بزرگ اجازه ورود نور بیشتری به داخل اتاق می‌دهد، یک دیافراگم باز (f-number کوچک) تصویر روشن‌تری به شما تحویل می‌دهد. اگر تصویر خیلی تاریک باشد، باز کردن دیافراگم به تصحیح روشنایی آن کمک می‌کند.

اما وظیفه دیافراگم چیست؟ وظیفه دیافراگم فراتر از کنترل روشنایی یا تاریکی تصویر است. دیافراگم به عکاس این امکان را می‌دهد که بر میزان فوکوس و تاری تصویر کنترل داشته باشد. این ویژگی به ویژه در عکاسی پرتره و منظره بسیار کاربردی است.

یک دیافراگم باز (f-number کوچک) باعث ایجاد پس‌زمینه تار می‌شود و دیافراگم بسته (f-number بزرگ) قسمت بیشتری از عکس را داخل فوکوس نگه می‌دارد. این ویژگی به مفهوم «عمق میدان» اشاره دارد که یکی از اصول مهم در عکاسی است. در تصاویر با دیافراگم باز، تفاوت زیادی بین سوژه واضح و پس‌زمینه تار وجود دارد، در حالی که با دیافراگم بسته این تفاوت کمتر می‌شود و قسمت بیشتری از تصویر در فوکوس قرار می‌گیرد.

فوکوس دیافراگم

مهم است بدانید که دیافراگم به طور مستقیم اجزای فوکوس‌شده تصویر را تعیین نمی‌کند؛ این کار را سیستم فوکوس خودکار دوربین انجام می‌دهد. اما وظیفه دیافراگم در این بین تشخیص قسمت‌های فوکوس‌شده و فوکوس‌نشده تصویر است. زمانی که دیافراگم باز باشد، تفاوت زیادی بین وضوح سوژه و پس‌زمینه وجود دارد، اما هنگامی که دیافراگم بسته باشد، این تفاوت کمتر است.

تنظیم دیافراگم به عکاس این امکان را می‌دهد که خلاقیت خود را در تصویرسازی به کار گیرد. اگر پس‌زمینه شامل عناصری است که حواس بیننده را پرت می‌کند، دیافراگم باز به شما کمک می‌کند که آن را تار کنید. در عین حال، اگر تمام صحنه برای شما مهم است، می‌توانید با دیافراگم بسته تصویر را واضح نگه دارید.

این ویژگی‌های دیافراگم به شما این امکان را می‌دهد که با تنظیم دقیق آن، تصویر نهایی را دقیقاً همانطور که می‌خواهید تنظیم کنید.

نحوه تنظیم دیافراگم دوربین

دیافراگم عمق میدان و نوردهی را کنترل می‌کند و باز کردن دیافراگم برای تار کردن پس زمینه باعث روشن شدن تصویر هم می‌شود. عکاس‌های پیشرفته از سرعت دیافراگم و ایزو هم برای متعادل ساختن میزان نوردهی استفاده می‌کنند. اما در صورتی که با ایزو و سرعت دیافراگم هم آشنایی ندارید، می‌توانید در عین حالی که دیافراگم را کنترل می‌کنید، تصویر خودتان را هم به خوبی نوردهی کنید.

حالت اولویت دیافراگم چیست؟

یکی از تنظیمات نیمه خودکار دوربین است که به کاربر این اجازه را می‌دهد که درحالی که دیافراگم را کنترل می‌کند، دیگر تنظیمات نوردهی به صورت خودکار انتخاب شوند. در اکثر دوربین‌ها، حالت اولویت دیافراگم با علامت A یا Av روی دیالِ مود مشخص است.

نحوه کار در حالت اولویت دیافراگم

در حالت اولویت دیافراگم شما فقط دیافراگم را به منظور کنترل عمق میدان مشخص می‌کنید و بقیه تنظیمات نوردهی توسط دوربین انتخاب می‌شوند. با استفاده از اعداد کوچکی مانند f/2.8 شما پس زمینه را تار می‌کنید و یا می‌توانید از دیافراگم‌های بازی مانند f/11 استفاده کنید تا تصویر واضح‌تری داشته باشید. در اکثر دوربین‌ها هنگامی که دوربین را روی حالت اولویت دیافراگم قرار داده‌اید، می‌توانید دیافراگم را با استفاده از دیال پشتی که در گوشه سمت راست بالای تصویر وجود دارد کنترل کنید. اما اگر مطمئن نیستید، دفترچه راهنمای دوربین خودتان را مطالعه کنید.

جبران نوردهی در حالت اولویت دیافراگم

اما با توجه به اینکه در حالت اولویت دیافراگم دوربین تنظیمات باقیمانده را انتخاب می‌کند، اگر تصویر خیلی روشن یا تیره باشد، تکلیف چیست و چطور باید نوردهی را تنظیم کنید؟ جبران نوردهی یکی از راه‌های ساده برای انجام این کار است. این کنترل در دوربین‌های مختلف متفاوت است، اما اغلب با علامت +/- مشخص می‌شود. در صورتی که این دکمه را نگه داشته باشید، با استفاده از دیال ذکر شده می‌توانید این تنظیمات را کنترل کنید. اعداد مثبت تصویر را روشن‌تر می‌کنند و اعداد منفی باعث تاریک شدن تصویر می‌گردند.

ظاهر نواحی تار معمولاً به نام “بوکه” شناخته می‌شود. بوکه ویژگی لنز است، و برخی لنزها بوکه بهتری نسبت به دیگران دارند.

چگونه دیافراگم بر عمق میدان تأثیر می‌گذارد

یکی دیگر از تأثیرات مهم دیافراگم، عمق میدان است. عمق میدان مقدار قسمتی از عکس شماست که از جلو به عقب تیز و واضح به نظر می‌رسد. برخی از تصاویر دارای عمق میدان “باریک” یا “کم” هستند، جایی که پس‌زمینه کاملاً تار است. تصاویر دیگر عمق میدان “زیاد” یا “بالا” دارند، جایی که هم پیش‌زمینه و هم پس‌زمینه واضح هستند.

به طور مثال، وقتی از یک دیافراگم باز استفاده می‌کنید، می‌توانید به راحتی پس‌زمینه را تار کرده و توجه بیننده را بیشتر به سوژه جلب کنید. این اثر فوکوس کم عمق (یا همان shallow focus) در عکاسی پرتره و تصاویری که قصد دارید سوژه از پس‌زمینه جدا شود، بسیار کاربردی است. هرچه دیافراگم شما بزرگ‌تر باشد، این اثر بارزتر خواهد بود.

از سوی دیگر، دیافراگم کوچک باعث می‌شود که میزان تاری پس‌زمینه کم باشد، که معمولاً برای برخی از انواع عکاسی مانند عکاسی منظره و معماری ایده‌آل است. استفاده از دیافراگم کوچک کمک می‌کند تا هم پیش‌زمینه و هم پس‌زمینه از جلو تا عقب به وضوح قابل مشاهده باشند. به طور مثال، در عکاسی منظره، استفاده از دیافراگم‌های کوچک مانند f/16 باعث می‌شود که تاری پس‌زمینه از بین برود و عمق میدان کافی برای فوکوس دقیق روی تمامی اجزای تصویر ایجاد شود.

برای مقایسه تأثیر دیافراگم‌های بزرگ و کوچک بر عمق میدان، وقتی از دیافراگم بزرگ استفاده می‌کنید، تنها بخشی از تصویر، مثلاً سوژه اصلی، در فوکوس قرار می‌گیرد و بقیه تصویر به تدریج به حالت تار و محو درمی‌آید. اما با استفاده از دیافراگم کوچک، همه اجزای تصویر، از پیش‌زمینه تا پس‌زمینه، در فوکوس و واضح خواهند بود.

چگونه دیافراگم مناسب را انتخاب کنیم

برای انتخاب دیافراگم مناسب، باید تأثیرات دو عامل مهم را در نظر بگیرید: نوردهی و عمق میدان. دیافراگم نقش مهمی در تنظیم روشنایی تصویر دارد. در محیط‌های روشن، دیافراگم متوسط مانند f/5.6 مناسب است، اما در محیط‌های تاریک‌تر، ممکن است به دیافراگم بزرگ‌تری مانند f/2.8 نیاز داشته باشید تا نور بیشتری جذب کنید.

برای عمق میدان، دیافراگم‌های بزرگ (مانند f/2.8) باعث ایجاد تاری در پس‌زمینه می‌شوند که برای پرتره‌های با تمرکز کم عمق مناسب است. در حالی که دیافراگم‌های کوچکتر (مانند f/8، f/11، یا f/16) عمق میدان بیشتری ایجاد می‌کنند که برای عکاسی از مناظر و معماری ایده‌آل است.

به طور کلی، عمق میدان بخش مهمی از انتخاب دیافراگم است که می‌تواند تأثیر زیادی بر نتیجه نهایی عکس شما داشته باشد.

مثال‌هایی از دیافراگم‌های مختلف و کاربردهای آن‌ها

حالا که توضیح کامل در مورد نحوه عملکرد دیافراگم و تأثیر آن بر تصاویر داده‌ایم، بیایید به بررسی موقعیت‌هایی بپردازیم که در آن‌ها باید از f-stop‌های مختلف استفاده کنید.

• f/0.95 – f/1.4: این دیافراگم‌های بسیار باز بیشتر در لنزهای پرایم با کیفیت بالا موجود هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهند تا بیشترین میزان نور را جذب کنند. این دیافراگم‌ها برای عکاسی در نور کم، مانند عکاسی از آسمان شب، مجالس عروسی، پرتره در اتاق‌های کم نور و رویدادهای شرکتی ایده‌آل هستند. عمق میدان بسیار کم در فاصله‌های نزدیک باعث می‌شود سوژه از پس‌زمینه جدا به نظر برسد.
• f/1.8 – f/2.0: برخی لنزهای پرایم در سطح نیمه‌حرفه‌ای دارای دیافراگم‌های f/1.8 هستند که هنوز قابلیت‌های خوبی برای عکاسی در نور کم دارند. همچنین، اگر هدف شما ایجاد تصاویری زیبا با تمرکز کم عمق باشد، این لنزها ارزش زیادی خواهند داشت. عکاسی با دیافراگم‌های بین f/1.8 و f/2 معمولاً پس‌زمینه‌ای صاف و کرمی برای پرتره‌ها ایجاد می‌کند.
• f/2.8 – f/4: اکثر لنزهای زوم محدود به دیافراگم‌های f/2.8 تا f/4 هستند. هرچند این دیافراگم‌ها در جذب نور به اندازه لنزهای f/1.4 قوی نیستند، اما همچنان برای عکاسی در شرایط نور کم مناسب هستند، به‌ویژه اگر لنز یا دوربین دارای تثبیت تصویر باشد. در این دیافراگم‌ها، جداسازی سوژه از پس‌زمینه انجام می‌شود، اما معمولاً پس‌زمینه به‌طور کامل تار نمی‌شود. این دیافراگم‌ها برای عکاسی سفر، ورزش و حیات‌وحش عالی هستند.
• f/5.6 – f/8: این دیافراگم‌ها برای شروع عکاسی مناظر و معماری مناسب هستند. همچنین برای عکاسی مستند و پرتره که نمی‌خواهید پس‌زمینه تاری داشته باشد، ایده‌آل هستند. بیشتر لنزها در این بازه دیافراگم‌ها شارپ‌ترین عملکرد را دارند.
• f/11 – f/16: معمولاً برای عکاسی از صحنه‌هایی که نیاز به بیشترین عمق میدان دارند، مانند عکاسی ماکرو یا مناظر با پیش‌زمینه نزدیک، استفاده می‌شوند. اگرچه این دیافراگم‌ها عمق میدان بیشتری ایجاد می‌کنند، اما به دلیل اثر پراش لنز، ممکن است مقداری از شارپنس را از دست بدهید.
• f/22 و کوچک‌تر: این دیافراگم‌ها معمولاً باید تنها زمانی استفاده شوند که بدانید چه کاری می‌کنید. در این دیافراگم‌های کوچک، شارپنس به‌شدت کاهش می‌یابد، بنابراین باید از آن‌ها در صورت امکان پرهیز کرد. اگر نیاز به عمق میدان بیشتری دارید، بهتر است از سوژه دور شوید یا از تکنیک‌های استکینگ فوکوس استفاده کنید.

سخن آخر

در نهایت، دیافراگم یکی از ابزارهای ضروری برای هر عکاس است. با درک صحیح از چگونگی عملکرد آن، می‌توانیم عکس‌هایی با نوردهی و عمق میدان دلخواه خود ثبت کنیم. یادگیری تنظیمات مختلف دیافراگم در شرایط نوری متفاوت، به عکاسان کمک می‌کند تا تصاویری حرفه‌ای و با جزئیات دقیق خلق کنند. با تمرین و تجربه، توانایی استفاده بهینه از دیافراگم به یک مهارت ارزشمند در هنر عکاسی تبدیل خواهد شد.