یکی از مؤلفه‌های بنیادین در دستیابی به رنگهای طبیعی و واقع‌گرایانه در عکاسی، تنظیم دقیق تراز سفیدی یا همان White Balance است. این تنظیم که گاه نادیده گرفته میشود، می‌تواند تفاوت میان یک تصویر آماتور و یک عکس حرفه‌ای را رقم بزند. اما تراز سفیدی دقیقا چیست، چه تأثیری بر خروجی نهایی عکس دارد، و چرا باید نسبت به آن توجه ویژه داشت؟
در این مقاله، گام به گام با مفاهیم نظری، مثال‌های تصویری، تفاوت تنظیمات در دوربین با نرمافزار، و روش‌های دقیق تنظیم تراز سفیدی آشنا خواهید شد.
- تراز سفیدی چیست و چرا اهمیت دارد؟
- مثال تصویری: تاثیر تراز سفیدی بر رنگ نور
- تراز سفیدی در نور روز: تفاوت بین تنظیم صحیح و اشتباه
- تنظیم تراز سفیدی در دوربین یا در نرمافزار؟
- چه زمانی تراز سفیدی دستی لازم است؟
- چگونه تراز سفیدی را در دوربین تنظیم کنیم؟
- دقیقترین روش وایت بالانس: استفاده از کارت خاکستری
- تجربه شخصی: من چگونه تراز سفیدی را تنظیم می‌کنم؟
- نتیجه‌گیری
تراز سفیدی چیست و چرا اهمیت دارد؟
تراز سفیدی فرایندی است که به کمک آن دوربین تلاش میکند رنگ سفید را به عنوان مرجع بشناسد و بر اساس آن، سایر رنگها را تنظیم کند تا رنگها همان‌گونه که در دنیای واقعی دیده می‌شوند، در تصویر ثبت شوند. نورهای مختلف دمای رنگ متفاوتی دارند؛ برای مثال، نور لامپ رشته‌ای زرد و گرم است، در حالی که نور مهتابی سردتر و متمایل به آبی است. اگر تراز سفیدی به درستی تنظیم نشود، ممکن است رنگها در عکس شما غیرطبیعی و غیرواقعی به نظر برسند.
مثال تصویری: تاثیر تراز سفیدی بر رنگ نور
بیایید با یک مثال تصویری موضوع را روشن‌تر کنیم.
فرض کنید در یک اتاق با نور لامپ رشته‌ای عکاسی میکنید:
- در تصویر سمت چپ، دوربین روی حالت تراز سفیدی خنثی Auto) یا( Daylight قرار دارد. در این حالت، رنگ نور لامپ‌ها به شکل طبیعی نمایش داده نمی‌شود و رنگ سفید به نارنجی متمایل است.
- در تصویر سمت راست، با تنظیم دستی تراز سفیدی بر اساس دمای واقعی نور لامپ (مثلاً حدود 2800 کلوین)، رنگ نور طبیعی‌تر و متعادل‌تر به نظر می‌رسد.
چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون دوربین در تلاش است تعادل رنگی تصویر را با افزودن مقدار مشخصی رنگ مکمل برقرار کند. در این مثال، با افزودن رنگ آبی به تصویر، رنگ گرم لامپ‌ها خنثی شده و سفید به رنگ واقعی‌تری نزدیک میشود.
حتی در بخش‌هایی از تصویر که نور مستقیم ندارند—مثلاً بوکه رنگی در پس‌زمینه—تأثیر اصلاح تراز سفیدی مشهود است.
تراز سفیدی در نور روز: تفاوت بین تنظیم صحیح و اشتباه
حال فرض کنیم از همان صحنه بالا، در نور طبیعی روز عکاسی می‌کنیم. نور روز دمای رنگی حدود 5500 کلوین دارد و برای تراز سفیدی صحیح، باید مقدار WB را هم روی همین عدد تنظیم کرد.
اما اگر به اشتباه مقدار تراز سفیدی را روی 3050 کلوین تنظیم کنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟
تصویر به طور کلی سرد و آبی میشود؛ دقیقاً مشابه همان مقدار آبی که قبلاً برای خنثی کردن نور گرم به تصویر اضافه شده بود. در این حالت، چون نور محیط سرد نیست، رنگها غیرواقعی و مصنوعی خواهند شد.
در واقع تنظیم وایت بالانس تنها یکی از مراحل ابتدایی در فرآیند کنترل رنگ است. اگرچه تراز سفیدی به ما کمک میکند رنگهای خنثی مانند سفید و خاکستری را بهدرستی نمایش دهیم، اما اصلاح کامل رنگها به عوامل بیشتری بستگی دارد. گاهی اوقات ممکن است بخواهیم حس خاصی از گرمی، سردی یا حالت سینمایی به تصویر بدهیم که در آن صورت، فقط تنظیم WB کافی نیست و باید سراغ اصلاح رنگ حرفه‌ای‌تر در نرم‌افزارهای ویرایش برویم.
تنظیم تراز سفیدی در دوربین یا در نرمافزار؟
یکی از مزایای بزرگ عکاسی دیجیتال این است که دیگر نیازی به فیلترهای اصلاح رنگ یا کارت سفید در صحنه نداریم، چون می‌توانیم تراز سفیدی را حتی بعد از عکاسی و در مرحله ویرایش تنظیم کنیم—البته به شرطی که با فرمت RAW عکاسی کرده باشیم.
فرمت RAW و تراز سفیدی
زمانی که با فرمت RAW عکس می‌گیرید:
- تصویر خام هیچگونه اطلاعات ثابتی از رنگ ندارد.
- اطلاعات مربوط به تراز سفیدی صرفاً بهصورت “متادیتا” ذخیره میشود و دوربین هیچ تغییری روی تصویر نهایی اعمال نمی‌کند.
- این یعنی شما می‌توانید در نرم‌افزاری مانند Adobe Lightroom به‌راحتی و بدون افت کیفیت، تراز سفیدی را تنظیم کنید.
مزیت دیگر RAW این است که شما می‌توانید تنظیمات را روی یک عکس انجام دهید و آن را به سایر تصاویر مشابه هم اعمال کنید.
فرمت JPEG و ضرورت تنظیم دقیق در دوربین
اما اگر با فرمت JPEG عکاسی کنید، ماجرا کاملاً متفاوت است:
- اطلاعات تصویر بهصورت فشرده‌شده و نهایی ذخیره میشود.
- امکان تغییرات گسترده روی تراز سفیدی، بدون افت کیفیت وجود ندارد.
- اگر تراز سفیدی هنگام عکاسی نادرست تنظیم شود، ممکن است دیگر نتوان رنگهای طبیعی را بازسازی کرد.
بنابراین، در JPEG، تنظیم صحیح White Balance در لحظه عکاسی بسیار مهم است.
چه زمانی تراز سفیدی دستی لازم است؟
در بیشتر موارد، سیستم اتوماتیک تراز سفیدی دوربین عملکرد نسبتاً خوبی دارد. اما در شرایط نوری خاص—مثل:
- نورهای ترکیبی،
- بازتاب نور از سطوح رنگی،
- یا صحنه‌های با رنگ غالب خاص (مثلاً غروب یا فضای سبز جنگل)،
ممکن است دوربین دچار خطا شود. در این موارد، بهتر است تراز سفیدی را به صورت دستی تنظیم کنید.
چگونه تراز سفیدی را در دوربین تنظیم کنیم؟
در اکثر دوربین‌های DSLR و بدون آینه، دکمه‌ای با عنوان WB (White Balance) برای دسترسی سریع به تنظیمات وجود دارد. اگر چنین دکمه‌ای ندارید، می‌توانید از طریق منوی دوربین وارد تنظیمات مربوطه شوید.
حالت‌های پیش‌فرض تراز سفیدی
در بیشتر دوربین‌ها حالت‌های پیش‌فرض زیر وجود دارد:
| کاربرد اصلی | دمای تقریبی (کلوین) | نام حالت |
| حالت خودکار بسته به نور محیط | متغیر | Auto |
| برای نور لامپ رشته‌ای یا تنگستن | ~2800K | Incandescent |
| برای نور مهتابی و سفید سرد | ~4000K | Fluorescent |
| نور مستقیم خورشید | ~5500K | Direct Sunlight |
| هوای ابری یا سایه | ~6000K | Cloudy |
| سایه‌ها، غروب آفتاب | ~7000K | Shade |
| تنظیم عددی دقیق مثلاً 5500K | 2500K تا 10000K | Color Temperature |
| تنظیم دستی با کارت خاکستری | متغیر | Preset / Custom |
توجه: بسته به برند و مدل دوربین، نام یا تعداد این حالت‌ها ممکن است متفاوت باشد.
دقیقترین روش وایت بالانس: استفاده از کارت خاکستری
اگر به دنبال بالاترین دقت در ثبت رنگها هستید، استفاده از کارت خاکستری 18 درصد بهترین روش است. برای این کار:
- کارت خاکستری را در محل نورگیری سوژه قرار دهید.
- روی دوربین وارد حالت Custom White Balance (در کانن) یا PRE (در نیکون) شوید.
- از کارت عکس بگیرید و تنظیم را ذخیره کنید.
- حالا دوربین تراز سفیدی را با دمای دقیق نور محیط تطبیق داده است.
نکته مهم: هر بار که شرایط نوری تغییر میکند، باید این تنظیم را تکرار کنید.
تجربه شخصی: من چگونه تراز سفیدی را تنظیم می‌کنم؟
از آن‌جایی که تقریباً همیشه با فرمت RAW عکاسی می‌کنم، تنظیم تراز سفیدی را به دوربین واگذار کرده و آن را روی حالت Auto قرار می‌دهم.
در مواردی که دوربین نتواند تراز سفیدی مناسب را محاسبه کند، در مرحله ویرایش (مثلاً در لایت‌روم)، تنظیمات را به راحتی اصلاح می‌کنم و حتی می‌توانم آن را روی مجموعه‌ای از تصاویر اعمال کنم.
این از مزایای مهم عکاسی با فرمت RAW است که در مقاله جداگانه‌ای با عنوان تفاوت RAW و JPEG به آن پرداخته‌ام.
نتیجه‌گیری
تنظیم صحیح تراز سفیدی یکی از ابزارهای کلیدی در کنترل کیفیت رنگ تصویر است. چه در دوربین، چه در نرمافزار، و چه با استفاده از ابزارهایی مثل کارت خاکستری، آشنایی با این مفهوم به شما کمک میکند تا عکس‌هایی طبیعی‌تر، دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر ثبت کنید.
شما از چه روشی برای تنظیم تراز سفیدی استفاده میکنید؟ آیا تجربه‌ای خاص در شرایط نوری دشوار داشته‌اید؟
لطفاً دیدگاه‌های خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. کارشناسان نورنگار در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهند بود.
سلام وقت بخیر. من با هر کلوینی عکاسی خام انجام میدم تو سیستم و کمرارا به شدت زرد هست . اگر ممکن هست راهنمایی کنید ممنون میشم
سلام دوست عزیز
وایت باللانس دوربین رو باید تنظیم کنید از حالت اتومات به حالت دستی تنظیم کنید
بازم سوالی بود در خدمتم دوست عزیز .
سلام
دلیل معکوس بودن عدد کلوین در عمل کرد دوربین با منبع نور چی هست؟
عدد کلوین نور رو بالا میبریم تصویر سرد تر میشه عدد کلوین دوربین رو بالا میبریم تصویر گرم تر میشه چرا؟!
سلام دوربینتون چی هست
سلام،
چیزی که من متوجه شدم اینه که ما در واقع به دوربین میگیم که دمای سوژه و محیط چگونه است و دوربین برای اصلاح اون اقدام میکنه. برای مثال اگر تنظیمات وایت بالانس رو روی ۸۰۰۰ قرار بدیم به دوربین گفتیم نور ما سرد هست و دوربین برای اصلاح، رنگ قرمز اضافه میکنه که تراز سفیدی درست بشه. امیدوارم تونسته باشم منظورم رو برسونم
ممنون از ثبت نظرتون بسیار عالی
با سلام دوربین من نیکون d5300 هستش ایا گزینه تنظیم دمای رنگ (کلوین)را دارد؟یعنی میشه دستی عدد داد و تنظیم کرد؟من هرچی گشتم پیداش نکردم!ممنون که راهنمایی میکنید
سلام، ببخشید میدونم که خیلی وقت از سوال تون گذشته،
اما بهرصورت من پاسخ رو مینویسم شاید به کار شما یا باقی دوستان بیاد.
متاسفانه تنظیم دستی وایت بالانس توی دوربین های نیکون یه کمی مشکل هست.
شما نیمتونید عدد کلوین دستی بهش بدید، اما میتونید وایت بالانس دوربین رو جوری تنظیم کنید که رنگهای سوژه رو زیر منبع نوری که دارید کاملا دقیق ثبت کنه.
در قدم اول
سلکتور گرد روی بدنه دوربین که مال مود عکاسی هست رو بچرخونید و روی “اتوماتیک بدون فلاش” قرار بدید. (درست کنار گزینه سبز رنگ AUTO، یه علامت فلاش هست که روی اون خط خورده)
حالا
به منوی تنظیمات دوربین برید و از زیرگروه Shooting Menu گزینه White Balance رو انتخاب کنید.
حالا از منوی باز شده روی PRE: Preset Manual برید و از روی دکمه های چهار جهته منو “سمت راست” رو بزنید (OK وسط رو بزنید باز نمیشه)
از دو تا گزینه Measure و Use Photo اولی یعنی Measure رو انتخاب کنید
ممکنه یه سوال بپرسه که میخواید اطلاعات رو Overwrite کنید یا نه، اگر اومد بیاید روی Yes و اوکی کنید.
اینحا برمیگردید به حالت استندبای عکاسی دوربین که روی صفحه مشخصات دیافراگم و سرعت شاتر و این ها میبینید، اما با یه فرق!
الان گوشه سمت راست پایین داره کلمه PRE چشمک میزنه و منتظر گرفتن عکس مرجع هست.
.
حالا توی این مرحله
اگر در دسترس دارین یه کارت سفید استاندارد نورسنجی یا کارت خاکستری 18 درصد (یا اگر این ها رو ندارید یه کاغذ کاملا سفید) رو زیر دقیقا در مکان و زیر نوری که میخواید تووش از سوژه عکاسی کنید قرار بدید و ازش بدون فلاش یه عکس بگیرید. اگر بشه اون رنگ سفید یا خاکستری کل کادر رو پر کنه که عالی هست. (برای راحتی کار لنز رو روی زوم ترین یا تله ترین حالتش ببرید)
به محض اینکه عکس رو گرفتید بالا سمت چپ صفحه مینویسه Data Acquired
خب الان دوربین میزان کلوین نور صحنه شما رو اندازه گرفته و آماده ست.
حالا برای اینکه با این تنظیمات وایت بالانس جدید عکس ها تون رو بگیرید دو مرحله زیر رو انجام بدید؛
– اول مود عکاسی دوربین رو روی یکی از حالت های A یا S یا P یا M قرار بدید.
– حالا دکمه info رو بزنید و از گزینه های سمت راست داخل قسمت WB بشید و از اونجا آخرین گزینه یعنی PRE رو انتخاب کنید.
از حالا هر عکسی که بگیرید با همون دمای رنگی عکس مرجع گرفته میشه
تبریک میگم شما تونستید با دوربین نیکون خودتون با وایت بالانس دستی عکاسی کنید :))))
انجام این کار با دوربین نیکون خودش یه دوره عکاسیه 😀