نحوه تشخیص گرد و غبار روی سنسور

غبار سنسور چیست؟

اولین قدم برای تشخیص گرد و غبار روی سنسور آشنایی با آن است. در صورتی که یک دوربین dslr یا بدون آینه با لنز قابل تعویض داشته باشید، بالاخره باید با غبار سنسور مواجه شوید. غبار یکی از معضلات نرمال زندگی است و همیشه در اطراف ما وجود دارد. حتی داخل خانه هم که همیشه سعی می‌کنیم آن را پاک نگه داریم، شاهد گرد و غبار خواهیم بود. این گرد و غبار هم روی لنز و هم روی بدنه‌ی دوربین قرار می‌گیرد و به دلیل پدیده‌ی تنفس یا مکش لنز در زمان زوم کردن و فوکوس کردن، این ذرات گرد و غبار وارد بدنه‌ی دوربین می‌شوند. تمامی لنزها پدیده‌ی مکش را دارند وگرنه قطعات داخلی نمی‌توانند برای زوم کردن و یا فوکوس کردن جابجا شوند. در صورتی که بیشتر از یک لنز داشته باشید هم این گرد و غبار ممکن است در زمان تعویض لنز وارد بدنه‌ی دوربین شود.

زمانی که غبار وارد دوربین شود یا داخل دوربین ته‌نشین می‌شود و یا تا زمانی که جایی را برای ایستادن پیدا کند جابجا خواهند شد. برخی از ذرات غبار روی آینه‌ی داخل دوربین قرار می‌گیرند و برخی دیگر هم ممکن است روی سنسور دوربین قرار بگیرند. بنابراین همانطور که متوجه شدید سه قسمت اصلی وجود دارد که غبار ممکن است روی آن‌ها قرار بگیرد:

1. آینه‌ی داخلی دوربین: زمانی که گرد و غبار روی آینه‌ی دوربین قرار می‌گیرد شما آن را روی تصاویر خودتان مشاهده نمی‌کنید ولی زمانی که از طریق منظره‌یاب کادربندی تصویر را انجام می‌دهید می‌توانید این ذرات را ببینید. این مورد هم می‌تواند آزاردهنده باشد و می‌توانید آن را با یک قلم‌موی کوچک یا دمنده پاک کنید.
2. قسمت‌های بیرونی و عناصر جلویی و پشتی لنز: قطعات خیلی کوچک گرد و غبار تاثیری روی کیفیت تصویر شما ندارند ولی ذرات بزرگ‌تر و چربی می‌تواند کنتراست تصویر را کاهش دهد و حتی باعث افت کیفیت تصویر شود. همیشه مطمئن شوید که هم جلو و هم پشت لنز پاک و بدون گرد و غبار است.
3. سنسور دوربین: بدترین حالت ممکن نشستن غبار روی سنسور است زیرا ذرات غبار روی تمامی تصاویر شما و به خصوص عکس‌هایی که با دیافراگم‌های بسته مثل f/10 گرفته شده‌اند قابل دیدن خواهند بود. پاک کردن سنسور دوربین آسان نیست و برای انجام آن به تجهیزات خاص نیاز خواهید داشت.

مورد اول خیلی مهم نیست. در صورتی که داخل منظره‌یاب متوجه وجود گرد و غبار شدید اما داخل تصاویر شما چنین چیزی وجود نداشت نگران نباشید و در صورتی که خیلی شما را آزار می‌دهد، فقط کافی است آینه‌ی دوربین را پاک کنید ولی موارد دو و سه می‌توانند عکس‌های شما را خراب کنند و روی کیفیت عکس‌های شما تاثیر منفی دارند. اجازه دهید قبل از هر چیز در مورد کثیفی لنز صحبت کنیم

تشخیص غبار روی لنز

گرد و غبار، کثیفی و چربی چطور روی کیفیت عکس‌هایی که از دوربین شما خارج می‌شوند تاثیر می‌گذارند؟ گرد و غبار و کثیفی روی عنصر جلویی لنز به ندرت قابل دیدن است مگر اینکه مقدار آن خیلی زیاد باشد. حتی با این وجود هم شما هیچگونه نقطه‌ای داخل تصاویر خودتان مشاهده نخواهید کرد و فقط متوجه خواهید شد که تصاویر شما کمی غبار گرفته و مه‌آلود به نظر می‌رسند که در بین عکاس‌ها تحت عنوان «کاهش کنتراست» شناخته می‌شود. در صورتی که فقط قسمت جلویی لنز کثیف شده باشد، برای مثال با انگشت چرب جلوی لنز را لمس کرده باشید، چیزی مثل عکس زیر را می‌بینید:

به قسمت سفید داخل حلقه‌ی روی تصویر توجه کنید. چربی چنین تاثیری روی تصویر شما دارد. در خیلی از شرایط هم علاوه بر کاهش کنتراست، شاهد تغییر رنگ در عکس خودتان هم خواهید بود.

اما وجود گرد و غبار روی عنصر پشتی را چگونه می‌توان تشخیص داد؟ نگاهی به عکس بعدی بیاندازید:

متوجه لکه‌ی تیره‌ی بالای کادر شدید؟ زمانی که این عکس گرفته شد وبا نگاه درون منظره‌یاب، بلافاصله وجود یک ذره‌ی بزرگ گرد و غبار روی عنصر پشتی لنز تشخیص داده شد زیرا نه کثیفی عنصر جلوی لنز و نه گرد و غبار روی سنسور، هیچکدام مثل این نیستند. لنز دوربین را در شرایطی که باد زیادی می‌وزید و گرد و غبار زیادی در آنجا وجود داشت تعویض شده بود و به همین خاطر یک ذره غبار بزرگ روی عنصر پشتی لنز قرار گرفته است. نتیجه‌ی امر یک دایره مشکی بزرگ داخل عکس نهایی است.

تشخیص گرد و غبار روی سنسور

اما تشخیص گرد و غبار روی سنسور دوربین چگونه انجام می‌شود؟ به روش زیر می‌توانید وجود گرد و غبار روی سنسور دوربین خودتان را تشخیص دهید:

1. ابعاد و شدت تیرگی ذرات گرد و غبار با تغییر دیافراگم لنز تغییر می‌کند. در ماکزیمم دیافراگم لنزهای سریعی مثل Nikon 50mm f/1.4G ممکن است حتی نتوانید ذرات گرد و غبار روی سنسور را در تصاویر خودتان مشاهده کنید. البته این بدین معنی نیست که هیچگونه غباری وجود ندارد بلکه این ذرات فقط در دیافراگم‌های بسته‌تری مثل f/4 و f/5.6 و… دیده می‌شوند. هرچقدر که دیافراگم را بیشتر می‌بندید، ذره‌های غبار تیره‌تر خواهند شد و تشخیص آن‌ها نیز راحت‌تر خواهد بود. همچنین ابعاد آن‌ها نیز کاهش خواهد یافت.
2. ذرات غبار همیشه در یک نقطه مشاهده خواهند شد.
3. غبار سنسور را هیچوقت نمی‌توانید از طریق منظره‌یاب ببینید و فقط داخل تصاویر نهایی قابل مشاهده است. حتی با این وجود هم ممکن است نیاز باشد به صورت 100% زوم کنید تا آن‌ها را مشاهده کنید. ذرات غبار بزرگ‌تر و مو را می‌توانید بدون زوم کردن هم مشاهده کنید. (به عکس زیر مراجعه کنید).

در عکس زیر نمونه‌ای از غبار سنسور را مشاهده می‌کنید:

این سه قطعه غبار سنسور پس از یک روز طولانی رانندگی در بین یک محدوده‌ی پر گرد و خاک روی سنسور قرار گرفتند. همانطور که مشاهده می‌کنید، این نقاط کاملا قابل مشاهده هستند و از نمونه‌های قبلی غبار روی لنز نیز کوچک‌تر هستند. از دیافراگم بسته‌ی f/10 برای این عکس استفاده شد تا پرنده کاملا در فوکوس باشد و به همین خاطر ذرات گرد و غبار هم خودشان را نشان دادند.

نحوه‌ی تشخیص گرد و غبار روی سنسور

در صورتی که روی سنسور دوربین گرد و غبار وجود داشته باشد، با انجام کارهای زیر می‌توانید آن را تشخیص دهید:

1. دوربین را روی حالت اولویت دیافراگم قرار دهید
2. حالت نورسنجی را روی Matrix یا Evaluative قرار دهید.
3. حساسیت دوربین را روی پائین‌ترین مقادیر مثل 100 یا 200 تنظیم کنید.
4. حساسیت خودکار را غیرفعال کنید
5. اتوفوکوس را غیرفعال کنید و لنز را روی فوکوس دستی تنظیم کنید
6. دیافراگم را روی بالاترین مقدار ممکن تنظیم کنید. برای مثال بسته‌ترین دیافراگم ممکن لنزهایی مثل Nikon 50mm f/1.4G مقدار f/16 است. بنابراین در صورتی که قرار باشد با این لنز عکاسی کنید، دیافراگم آن را روی f/16 تنظیم نمایید.
7. در صورتی که در فضای باز هستید دوربین را به سمت آسمان صاف بگیرید و از آن یک عکس بگیرید. در صورتی هم که در فضاهای داخلی هستید، یک کاغذ سفید ساده پیدا کنید و به اندازه‌ای روی آن زوم کنید که کاغذ تمام کادر تصویر را بپوشاند. سپس مطمئن شوید که لنز کاملا خارج از فوکوس است و یک عکس بگیرید. در صورتی که به کامپیوتر دسترسی دارید هم می‌توانید یک ادیتور متن مثل نوت‌پد باز کنید و آن را تمام صفحه کنید. سپس به اندازه‌ای به کادر نزدیک شوید که فقط رنگ سفید داخل کادر قابل دیدن باشد. همچنین مطمئن شوید که لنز کاملا خارج از فوکوس است. به این ترتیب فقط ذرات غبار قابل مشاهده خواهند بود و در صورت وجود ذرات گرد و غبار روی سنسور، می‌توانید به سادگی آن‌ها را تشخیص دهید.
8. با کمک صفحه نمایش دوربین روی تصویر گرفته شده زوم کنید و از چپ به راست و بالا به پائین تصویر را بررسی کنید تا مطمئن شوید که ذرات غبار روی آن وجود دارد یا خیر!
9. در صورتی که نمی‌توانید هیچ چیزی را پیدا کنید، سنسور شما تمیز است ولی اگر مثل تصویر بالا نقاط تیره روی آن وجود داشت پس روی سنسور شما غبار قرار گرفته است.

این عکس را پس از مشاهده‌ی غبار روی سنسور از آسمان گرفته شده:

دایره بزرگ تیره گرد و غبار روی عنصر پشتی لنز است در حالی که نقاط کوچک‌تر و مو هر دو روی سنسور قرار دارند. همانطور که به احتمال زیاد می‌توانید حدس بزنید، پس از مشاهده‌ی موارد بالا مجبور هستید سنسور دوربین را پاک کنید. البته این کار را با مراجعه به مرکز معتبر خدمات دوربین انجام دادم.

سخن نهایی

در این مقاله نحوه‌ی تشخیص گرد و غبار روی سنسور را یاد گرفتید. در صورتی که شما هم با چنین مشکلی مواجه شدید، می‌توانید با واحد تعمیرات نورنگار تماس بگیرید تا در اسرع وقت مشکل شما برطرف شود.