فضای مثبت و منفی در عکاسی

فضای مثبت و فضای منفی چیست؟

فضای مثبت و فضای منفی در عکاسی صورت کامل درباره‌ی این است که چه چیزی در تصویر توجه ما را به خودش جلب خواهد کرد؟ کدام بخش‌های تصویر بیشترین توجه را به خودشان جلب خواهند کرد و کدام بخش‌ها در پس زمینه حل می‌شوند؟

• فضای مثبت: بخشی از تصویر شما است که از محیط اطراف خودش جدا شده است. این موضوع شامل سوژه به همراه دیگر بخش‌های حاوی جزئیات مهم تصویر است.
• فضای منفی: درست برعکس فضای مثبت به بخش‌هایی از تصویر گفته می‌شود که توجه زیادی را به خودشان جلب نمی‌کنند. این فضا در اطراف فضای مثبت قرار می‌گیرد و باعث تقویت آن می‌شوند.

ساده‌ترین مثال نوشتن روی یک صفحه کاغذ سفید است. کلمات توجه ما را به خودشان جلب می‌کنند ولی توجهی به پس زمینه نمی‌کنیم. بنابراین کلمات فضای مثبت هستند و پس زمینه نیز فضای منفی است.

تصاویر هم هیچ تفاوتی از این لحاظ ندارند. برای مثال نگاهی به عکس زیر بیاندازید:

درخت و پرنده‌ی روی آن به خوبی از پس زمینه جدا شده‌اند و توجه مخاطب را به خودشان جلب می‌کنند. به این بخش از تصویر فضای مثبت گفته می‌شود و به آسمان هم فضای منفی گفته می‌شود.

شما همیشه عکس‌های ضد نور با فضای مثبت و منفی مشخص نمی‌گیرید اما امیدواریم که با این تصویر بتوانید ترکیب‌بندی‌های پیچیده‌تر را هم درک کنید. مفهوم فضای مثبت و منفی در عکاسی همیشه و صرف نظر از نوع عکس وجود خواهد داشت.

فضای مثبت؛ مثال‌های عملی

در برخی عکس‌ها میزان فضای منفی یا مثبت خیلی بیشتر دیگری است. در ادامه تعدادی عکس با مقدار زیادی فضای مثبت را مشاهده خواهید کرد و توضیح می‌دهیم که چه چیزی باعث این موضوع شده است.

جنگل متراکم

NIKON D7000 + 50mm f/1.4 @ 50mm, ISO 100, 13 seconds, f/11.0

در این مثال تعداد بالایی از تنه‌ها و برگ‌های درخت‌ها جلب توجه می‌کنند. هیچ پس زمینه یکدستی در این عکس وجود ندارد. ممکن است بگویید که درخت‌هایی که نور آبی به آن‌ها تابیده است نقش پس زمینه را بازی می‌کنند که درست است اما درخت‌ها بخش زیادی از تصویر را اشغال نمی‌کنند. همین موضوع در مورد وسط تنه‌ی درخت‌ها هم صدق می‌کند که در بخش‌های تیره جزئیات خیلی کمی دارند اما این تنه‌ها هم فقط بخش خیلی کمی از تصویر را پوشش می‌دهند. به جز این، بخش زیادی از تصویر هم حاوی بافت و جزئیات زیادی است و عکس ما یک تصویر شلوغ است.

[relatedpost post=”148826″]

معماری پاریس

NIKON D7000 + 105mm f/2.8 @ 105mm, ISO 100, 1/125, f/5.0

عکس بالا یک مثال خیلی خوب در مورد فضای مثبت است. تمامی تصویر از بالا تا پائین حاوی جزئیات است و هیچ پس زمینه‌ی واضحی ندارد. عکس مورد بحث یک تصویر پر هرج و مرج است و دقیقا نکته‌ی بحث هم همین است

هدف عکاس از این عکس نشان دادن شلوغی دیوانه‌وار معماری‌های جالب پاریس بوده است. این عکس از این لحاظ خیلی زیبا است که ترکیب‌بندی شلوغ آن با طبیعت شلوغ و پر هرج و مرج شهر پاریس مطابقت دارد.

تمام بخش‌های عکس بالا توجه مخاطب را به خودشان جلب می‌کنند اما هیچکدام از آن‌ها بیشتر از دیگری مورد توجه قرار نمی‌گیرند. تمام تصویر فضای مثبت است.

فضای منفی؛ مثال‌های عملی

در دنیای عکاسی فضای منفی هم دقیقا به اندازه‌ی فضای مثبت حائز اهمیت است و حتی ممکن است از اهمیت بسیار بیشتری هم برخوردار باشد زیرا برای ثبت عکس‌های ساده و موثر نقطه شروع خیلی خوبی است.

در بخش زیر چند نمونه از فضای منفی و چیزی که باعث شده است تا این اندازه مهم باشد را بررسی خواهیم کرد.

یک سنجاقک و آسمان

NIKON D800E + 105mm f/2.8 @ 105mm, ISO 1400, 1/800, f/2.8

این مورد یک مثال واضح در مورد ترکیب بندی با استفاده از فضای منفی است. عکس ما خیلی خالی و حتی مینیمالیستی است.

فقط دو قسمت از این عکس توجه بیننده را به خودشان جلب می‌کنند؛ سنجاقک و گیاهی که کنار آن قرار گرفته است. تمام قسمت‌های دیگر تصویر فضای منفی هستند و در پس زمینه محو شده‌اند. در مقابل سوژه در فضای اطراف خودش خیلی کوچک نشان داده شده است و در یک فضای منفی معلق است. این فضا در اطراف سوژه حائل شده است و تاثیر خیلی زیادی روی احساس تصویر دارد.

[relatedpost post=”106475″]

برج ایفل

NIKON D7000 + 24mm f/1.4 @ 24mm, ISO 800, 1/30, f/1.4

همه می‎‌دانند که برج ایفیل یک سازه‌ی بزرگ و عظیم است اما در مقایسه با اندازه‌ی آسمان شب باز هم خیلی کوچک است.

حداقل این چیزی است که عکاس قصد داشته است در عکس بالا به مخاطب انتقال دهد. مثل عکس سنجاقک، مقدار زیادی فضای منفی در این عکس وجود دارد. بیش از نیمی از عکس فقط تاریکی مطلق است و هیچ جزئیاتی داخل آن وجود ندارد.

ممکن است از خودتان بپرسید که چه بخشی از تصویر توجه بیشتری را به خودش جلب می‌کند؟ جواب ساده است: برج ایفل، نورافکن آن و ابری که بالای برج قرار گرفته است. تمامی چراغ‌های اطراف برج نیز با شدت کمتری فضای مثبت هستند. بقیه عکس فضای منفی است و در پس زمینه تصویر محو خواهد شد.

فضای مثبت؛ پیام احساسی

فضای مثبت و فضای منفی از آن جهت حائز اهمیت هستند که هر دو حاوی پیام‌های احساسی متفاوتی هستند.

فضای مثبت دقیقا پیامی را مخابره می‌کند که شما از آن انتظار دارید: شلوغی، قدرت، جنبش، به هم ریختگی و نیرو. برخی از این احساسات ممکن است منفی به نظر برسند اما لزوما نباید اینگونه باشد. در صورتی که می‌خواهید یک عکس فعال با نقاط علاقه‌ی زیاد داشته باشید، فضای مثبت دقیقا چیزی است که به دنبال آن هستید. عکس زیر یک نمونه از فضای منفی است و عکس حاوی پیغام شدت و قدرت است.

NIKON D800E + 105mm f/2.8 @ 105mm, ISO 100, 1/3, f/7.1

در این عکس فضای منفی هم تا حدودی وجود دارد. برای مثال آب دریا فضای منفی است اما فضای مثبت عکس خیلی بشتر است. چندین عنصر عکس جلب توجه می‌کنند و باعث خواهند شد نتیجه نهایی فعال‌تر و پویا‌تر باشد.

عکس‌هایی که مقادیر زیادی فضای مثبت دارند:

• شدت زیادی دارند
• شلوغ هستند
• قدرتمند هستند
• قوی هستند
• فعال هستند

فضای منفی؛ پاسخ احساسی

احساسات فضای منفی دقیقا عکس فضای مثبت هستند. این فضا به تصویر شما یک احساس آرامش و ظرافت می‌بخشد و بسته به سوژه‌ی شما ممکن است احساس تنهایی را هم به مخاطب انتقال دهند.

در حال حاضر فضای منفی از محبوبیت زیادی در دنیای عکاسی برخوردار است. بخشی از این موضوع به دلیل هدفمند بودن عکس‌هایی است که حاوی فضای منفی هستند. این تصاویر یک احساس عمدی بودن و زیبایی شناسانه دارند. دلیل دیگری که این عکس‌های خیلی محبوب هستند اندازه‌ی صفحه نمایش‌های امروزی است.

امروزه مردم با صفحه نمایش‌های خیلی کوچک‌تری به عکس‌های شما نگاه می‌کنند. یک عکس شلوغ و پر هرج و مرج به صورت چاپ شده در ابعاد بزرگ ممکن است تاثیر زیادی داشته باشد اما ممکن است روی یک صفحه نمایش 3 اینچی احساس خوبی به شما ندهد. با این وجود عکس‌هایی که حاوی فضای منفی هستند عملکرد خیلی خوبی روی صفحه نمایش‌های کوچک دارند.

فضای منفی در این عکس مقیاس بزرگ صحنه و همچنین ایزوله شدن کوه‌نوردها را به نمایش می‌گذارد.

برای پیدا کردن فضای منفی تنها کاری که لازم است انجام دهید این است که به دنبال مکان خالی بگردید. در نگاه اول این موضوع (گشتن دنبال عناصری که جلب توجه نمی‌کنند) ممکن است خیلی ساده نباشد اما با گذشت زمان ساده‌تر خواهد شد. برای مثال سعی کنید از آسمان در تصاویر خودتان استفاده کنید. آسمان خیلی بزرگ است، همه جا می‌توانید آن را پیدا کنید و اغلب اوقات سرشار از فضای منفی است.

همین کار را می‌توانید با عمق میدان هم انجام دهید. با استفاده از دیافراگم‌های باز شما می‌توانید یک عکس با عمق میدان کم ثبت کنید و تمامی چیزهایی که حواس مخاطب را از سوژه پرت می‌کند حذف کنید. در صورتی که نمی‌توانید این کار را هم انجام دهید، حتی یک دیوار خالی هم می‌تواند به عنوان فضای منفی به کار بیاید. فقط کافیست کمی خلاقیت به خرج دهید تا گزینه‌های مختلف را در اطراف خودتان ببینید.

[relatedpost post=”141040″]

عکس‌هایی که حاوی فضای منفی هستند:

• خالی هستند
• حاوی آرامش هستند
• ایزوله به نظر می‌رسند
• احساس صلح را به مخاطب القاء می‌کنند

خلاصه

فضای مثبت و فضای منفی دو ابزار خیلی مهمی هستند که به عنوان عکاس در اختیار دارید. این فضاها روی احساسی که عکس منتقل می‌کند تاثیر می‌گذارند. برخی عکس‌ها فضای منفی بیشتری دارند و به همین خاطر احساس می‌شود که نسبتا خالی هستند. برخی دیگر هم سرشار از فضای مثبت هستند و در نتیجه یک ترکیب‌بندی شلوغ را خواهید داشت. البته برخی عکس‌ها هم هستند که متعادل هستند و هیچ کدام از این دو فضا در آن‌ها غالب نیست

این عکس مخلوطی از فضای مثبت و فضای منفی است و هیچکدام از این دو فضا داخل عکس غالب نیست. آسمان و گیاهان عکس مقدار زیادی فضای منفی دارند اما درخت‌ها، جویبار و کوه‌ها توجه مخاطب را به خود جلب می‌کنند. در مواردی مثل این، احساسات مربوط به فضای مثبت و منفی تاثیر زیادی روی عکس شما ندارند.

همچنین یک نکته‌ی مهم که باید به یاد داشته باشید این است که نه فضای مثبت و نه فضای منفی بهتر از دیگری نیستند. بدون شک شما می‌توانید با استفاده از هر کدام از این دو عکس‌های خوبی بگیرید. نکته این است که هر دو فضا احساسات مختلفی را در بر دارند و به همین خاطر در عکاسی از اهمیت خیلی زیادی برخوردار هستند.