عکاسی با فلاش را یاد بگیرید

نورپردازی با فلاش برای بسیاری از عکاسان نوآموز، عبارتی دلهره‌آور و هراس‌انگیز است. آن‌ها فکر می‌کنند که چطور می‌توان هم نور محیط را درک کرد و هم نور فلاش را به آن اضافه کرد. حتی برخی تصور می‌کنند که اصولاً فلاش تنها برای محیط‌های تاریک و وهم‌آلود داخل آتلیه‌های عکاسی ساخته شده تا عکاسان بتوانند مشتریانشان را بترسانند و پول بیشتری از آن‌ها بگیرند! اما نورپردازی با فلاش گاهی اوقات بسیار ساده‌تر از نورپردازی با نور طبیعی روز یا خورشید است. زیرا برخلاف خورشید که نمی‌توانید نور آن را کم و زیاد کنید، فلاش‌ها دارای دکمه‌های ساده‌ای برای کم و زیاد کردن نور هستند و اتفاقاً برخی از آن‌ها می‌توانند خودشان هم به طور خودکار، نور را برای شما کم و زیاد کنند! بنابراین آشنایی با این ابزار‌ها، می‌تواند قدرت و سرعت عکاسی شما را افزایش دهد و کیفیت کارتان را بالاتر ببرد.

خصوصاً اینکه من در اینجا می‌خواهم درباره روشی از نورپردازی با فلاش به نام Off Camera Flash توضیح دهم که اغلب اوقات در محیط‌های خارج از آتلیه‌های عکاسی استفاده می‌شود و به‌وسیله آن می‌توانید با یک یا دو فلاش، عکس‌های پرتره باورنکردنی و بسیار تاثیرگذار در حد عکس‌های تبلیغاتی بگیرید. با من همراه باشید تا در این آموزش از وب‌سایت نورنگار شما را قدم به قدم با این تکنیک پیشرفته آشنا کنم.

چه چیزی نیاز دارید؟

وقتی صحبت از نورپردازی با فلاش می‌شود احتمالاً تصویری شبیه به این در ذهن شما می‌آید:

اگرچه این هم نوعی از نورپردازی با فلاش است، اما اصلاً نباید نگران شوید، زیرا تکنیکی که می‌خواهیم در اینجا درباره آن صحبت کنیم اصلاً این نوع عکاسی نیست، بلکه بسیار ساده‌تر از این‌هاست. شما برای عکاسی پرتره به صورت Off Camera Flash به این وسایل احتیاج دارید:

یک دوربین ترجیحاً DSLR:

دلیل اینکه یک دوربین DSLR را مثال زدیم فقط به خاطر حسگر بزرگ و عکس‌های بهتری که می‌گیرد نبود. در واقع دوربین‌های DSLR به دلیل اینکه دارای امکان اتصال به فلاش و تنظیمات دستی نوردهی هستند برای این کار بسیار مناسبند. برخی دوربین‌های دیگر مانند Canon PowerShot G9X Mark II هم دارای تنظیمات نوردهی دستی هستند، اما نمی‌توانید فلاش‌ها یا ابزارهای ارتباطی با فلاش‌ها را (که کمی بعد‌تر معرفی می‌کنم) به آن‌ها وصل کنید. اما حتی ارزان‌ترین دوربین‌های DSLR مانند Nikon D3400 یا Canon 750D هم می‌توانند به فلاش‌ها وصل شوند و اتفاقاً عکس‌های فوق‌العاده‌ای هم می‌گیرند. البته در این میان اگر از دوربین‌های دیگری که کفشک فلاش یا HotShoe دارند هم استفاده کنید قابل قبول است. مثلاً Canon M3 یک دوربین dslr نیست، اما چون کفشک فلاش دارد برای نورپردازی با فلاش قابل استفاده است.

فلاش:

طبیعی است که وقتی می‌خواهید با فلاش نورپردازی کنید، به یک فلاش جداگانه نیاز دارید. منظورم این است که برای نورپردازی با فلاش نمی‌توانید به فلاش روی دوربینتان فکر کنید. خیلی از دوربین‌های عکاسی، روی خودشان یک فلاش هم دارند. اما عبارت Off-Camera Flash به معنی فلاش دور از دوربین است. یعنی باید بتوانید یک فلاش را جدای از دوربین و در فاصله‌ای دورتر قرار دهید. طبیعتاً چون نمی‌توانید فلاش خود دوربینتان را جدا کنید (نمی‌دانم چرا هیچ شرکتی تابه‌حال چنین چیزی را طراحی نکرده است!) مجبورید از یک فلاش دیگر استفاده کنید و فلاش دوربینتان را نادیده بگیرید. ما در اینجا از فلاش‌های کوچکی نام می‌بریم که هم می‌توانند روی دوربین قرار بگیرند (روی همان کفشک فلاش) و هم می‌توانند از دوربین جدا شوند و روی یک پایه جداگانه قرار بگیرند. این فلاش‌ها را “فلاش‌های اکسترنال” می‌نامیم.

سه‌پایه برای نگه‌داری فلاش:

طبیعتاً می‌توانید از کسی بخواهید که فلاش را در زاویه مورد نظرتان نگه دارد. اما روش منطقی و صحیح نورپردازی با فلاش این است که فلاش را روی یک سه‌پایه بگذارید و سر فلاش را به سمتی که می‌خواهید جهت دهید. به این ترتیب دیگر لازم نیست هر بار برای گرفتن یک عکس، زاویه تابش نور را برای کسی توضیح دهید! این سه‌پایه‌ها با سه‌پایه‌های مخصوص عکاسی متفاوت است. زیرا هم ساده‌تر و هم ارزان‌تر هستند و می‌توانید آن‌ها را با قیمتی مناسب از نورنگار تهیه کنید. ضمناً در صورت تمایل می‌توانید یک پایه متحرک هم روی این سه‌پایه نصب کنید که هم می‌تواند فلاش را رو به بالا و پایین، زاویه دهد و هم می‌توانید بعداً از تجهیزات شکل دهنده نور مانند چتر و ساف‌باکس روی آن استفاده کنید. البته این مورد فعلاً ضروری نیست و بعداً آن را توضیح می‌دهم.

تریگر:

حالا که فلاش را دور از دوربین قرار می‌دهید مشکلی که وجود دارد این است که فلاش نمی‌داند شما چه وقت دکمه شاتر را فشار می‌دهید تا در همان لحظه نور را بتاباند. اینجا به وسیله‌ای نیاز دارید که بتواند ارتباط بین دوربین و فلاش را برقرار کند. خوشبختانه روش‌های زیادی برای این کار وجود دارد. یکی از راه‌های ارتباطی بین فلاش و دوربین، خود فلاش بازشو در دوربین است. بیشتر فلاش‌ها دارای یک حسگر حساس به نور در جلوی بدنه خودشان هستند که وقتی یک نور شدید ناگهانی به آن‌ها می‌خورد، بلافاصله فلاش می‌زنند. فلاش برخی از دوربین‌ها نیز می‌تواند به عنوان یک فرستنده همان پالس نورانی عمل کند. یعنی شما فلاش روی دوربینتان را باز می‌کنید و لحظه‌ای که می‌خواهید عکس را ثبت کنید، نور فلاش روی دوربین باعث می‌شود که فلاش اکسترنال نیز که در فاصله دورتر قرار دارد آن نور را ببیند و فلاش بزند. به همین سادگی.

اما اشکالی که وجود دارد این است که گاهی اوقات ممکن است نور محیط آن‌قدر زیاد باشد که حسگر نور روی فلاش اکسترنال، متوجه نور فلاش کوچک روی دوربین نشود. یا مثلاً ممکن است فلاش رو به طرفی باشد که حسگر آن نتواند نور فلاش را ببیند. همچنین ممکن است نور فلاش روی دوربین روی عکس هم تأثیر بگذارد، در حالی که احتمالاً شما اصلاً نخواهید عکس روشن شود. در این صورت به سراغ روش بعدی می‌رویم.

روش دوم استفاده از یک سیم رابط است. این سیم که “سیم سینکرونیزه” نام دارد برای هم‌زمانی بین فلاش و دوربین استفاده می‌شود و می‌تواند مانند یک کابل برق، زمان زدن شاتر را از دوربین به فلاش اطلاع دهد. این روش خیلی خوبی است و معمولاً هیچ‌وقت خطا نمی‌کند. اما اشکالی که وجود دارد این است که ممکن است نتوانید آن را به همه دوربین‌ها یا فلاش‌ها وصل کنید. در واقع ممکن است دوربین یا فلاش شما دارای سوکت اتصال نباشند یا شاید فاقد سوکت استاندارد سیم شما باشند و مجبور باشید یک تبدیل سوکت هم برای آن‌ها بگیرید. ضمناً استفاده از سیم کمی دست و پاگیر است و ممکن است نتوانید فلاش را خیلی دورتر از دوربین قرار دهید. این کابل‌ها معمولاً 3 یا 5 متری هستند.

بهترین و حرفه‌ای‌ترین روش برای برقراری ارتباط بین فلاش و دوربین، استفاده از فرستنده‌ها و گیرنده‌های مخصوص فلاش است. این فرستنده‌ها با امکانات مختلفی در بازار وجود دارند و یکی از بهترین انواع آن، سری Hahnel Captur هستند. نوع معمولی آن یعنی Hahnel Captur تنها برای برقراری ارتباط عادی استفاده می‌شود و ضمناً می‌تواند به عنوان ریموت کنترل از راه دور هم برای عکس سلفی و … استفاده شود. اما نوع پیشرفته آن مدل Hahnel Viper دارای امکانات خیلی پیشرفته‌تری نیز هست. مثلاً می‌تواند چندین فلاش را از راه دور کنترل کند و اطلاعات نورسنجی دوربین را به فلاش‌ها نیز برساند تا بتوانید روی حالت‌های خودکار فلاشتان نیز عکاسی کنید. اگر فکر می‌کنید ممکن است در آینده سراغ نورپردازی حرفه‌ای هم بروید بهتر است مدل پیشرفته را بخرید، در غیر این صورت همان مدل Captur برای این کار مناسب است.

این ابزارهای نورپردازی با فلاش که تریگر نام دارند، معمولاً شامل یک فرستنده و یک گیرنده هستند که یکی از آن‌ها روی فلاش و دیگری روی دوربین وصل می‌شوند. تریگر‌ها به صورت رادیویی کار می‌کنند و برد آن‌ها تا 100 متر است. به این ترتیب می‌توانید فلاش را آن‌قدر دور از خودتان قرار بدهید که به هیچ وجه در کادر نباشید. حتی می‌توانید آن را پشت یک مانع مانند دیوار قرار دهید و بدون ارتباط چشمی مستقیم با فلاش هم نورپردازی کنید.

البته برخی از فلاش‌های جدید دیگر نیازی به گیرنده تریگر ندارند. مثلاً فلاش‌ Nissin Di700A یا Hahnel Modus 600RT خودشان دارای گیرنده داخلی هستند و وقتی آن‌ها را به صورت کیت خریداری می‌کنید، فقط یک فرستنده در داخل آن‌هاست که وقتی آن را روی دوربین نصب می‌کنید، ارتباط آن‌ها به طور خودکار برقرار می‌شود.

کنترل نور فلاش از راه دور

حالا که ارتباط فلاش و دوربین برقرار شده است می‌بایست مقدار نوری که فلاش می‌تابد را کنترل و تنظیم کنید. این همان جایی است که بسیاری از حرفه‌ای‌ها از قابلیت‌های نوردهی TTL در نورپردازی با فلاش استفاده می‌کنند. اما فعلاً لازم نیست ذهنتان را درگیر آن کنید. ممکن است فلاشی که خریده‌اید قابلیت TTL نداشته باشد، یا اصلاً ریموت تریگر شما از TTL پشتیبانی نکند. به همین دلیل سراغ ساده‌ترین روش یعنی روش نوردهی دستی فلاش می‌رویم. همه فلاش‌ها دارای حالت دستی یا Manual هستند و همچنین همه تریگر‌ها هم می‌توانند در این حالت کار کنند. در حالت Manual که به صورت اختصاری M هم نامیده می‌شود، شما خودتان شدت نور فلاش را کم یا زیاد می‌کنید.

فلاش‌ها معمولاً نور خیلی زیادی دارند. به همین علت در اغلب اوقات لازم است آن را کمی کاهش دهید. مثلاً می‌توانید آن را طوری تنظیم کنید که با نصف قدرت خودش بتابد یا مثلاً با یک چهارم قدرتش بتابد. این مقادیر را با کسری از قدرت فلاش نشان می‌دهیم. مثلاً می‌گوییم قدرت کامل فلاش 1/1 ، نصف قدرت آن 1/2 ، یک چهارم قدرت آن ¼ و … است. بنابراین وقتی نور فلاش روی حالت ½ زیاد است می‌توانیم آن را روی ¼ قدرت بگذاریم. برای این کار هم همیشه دو دکمه کم و زیاد یا شاید هم یک دکمه چرخان که به دو طرف می‌چرخد روی فلاش‌تان قرار دارد. ساده بود دیگر؟ اگر نمی‌دانید نور فلاش را چطور کم یا زیاد کنید می‌توانید دفترچه راهنمای فلاش را بخوانید یا در زمان خرید از فروشندگان نورنگار سؤال کنید.

البته یک راه ساده‌تر هم برای کم و زیاد کردن نور فلاش وجود دارد: اینکه فلاش را به سوژه نزدیک یا از آن دور کنید!

حالا که می‌دانیم قدرت فلاش را چطور کم یا زیاد کنیم، لازم است بدانیم تنظیمات دوربین باید روی چه مقادیری باشد. نکته‌ای که در اینجا مهم است این است که به طور کلی نور فلاش در دوربین توسط دو گزینه دیافراگم و حساسیت (یا ISO) تنظیم می‌شود. یعنی مثلاً اگر دیافراگم لنز را ببندید، نور فلاش در تصویر هم کاهش می‌یابد. باز کردن دیافراگم هم به همین صورت نتیجه عکس دارد. بنابراین وقتی می‌خواهید نور فلاش را در تصویر زیادتر کنید روش کار به این صورت است:

• فلاش را روی حالت دستی بگذارید و بعد شدت آن را زیاد کنید.
• فلاش را به سوژه نزدیک کنید.
• دیافراگم لنز را بازتر کنید (عدد آن کوچک‌تر شود)
• حساسیت دوربین را بالا ببرید (عدد آن بزرگ‌تر شود)

طبیعتاً اگر نور فلاش کم است باید برعکس همین کارها را بکنید. یعنی شدت فلاش را کم کنید، آن را دور کنید، دیافراگم لنز را ببندید یا حساسیت را پایین بیاورید.

حتماً متوجه شدید که در اینجا حرفی از شاتر دوربین نزدم. خوب دلیل آن این است که اصولاً شاتر دوربین تاثیری روی شدت نور فلاش در نورپردازی با فلاش نمی‌گذارد. یعنی شاتر دوربین را هرچقدر کمتر یا زیادتر کنید، تاثیری روی کم یا زیاد شدن نور فلاش ندارد. البته تغییر شاتر خیلی هم بی‌تأثیر نیست. هر دوربینی یک خصوصیتی به نام “سرعت سینک فلاش” دارد. از آنجا که شاتر دوربین خیلی سریع حرکت می‌کند، مدت زمانی که نور می‌تواند از لای دریچه باز شاتر عبور کند بسیار محدود است. اگر سرعت شاتر خیلی زیاد شود، نور فرصت نمی‌کند از لای دریچه باز شاتر عبور کند و سایه پرده شاتر روی عکس می‌افتد. به همین دلیل است که وقتی سرعت شاتر را خیلی زیاد می‌کنیم، یک سایه صاف و مستقیم در کنار عکس ایجاد می‌شود.

سرعت سینک اغلب دوربین‌ها 1/200 یا 1/250 ثانیه است. یعنی اگر سرعت شاتر را بیشتر از این مقدار قرار دهید، آن سایه مزاحم را در عکس می‌بینید. به همین دلیل است که اغلب عکاسان، موقع عکاسی با فلاش، سرعت شاتر را روی 1/125 یا 1/160 ثانیه می‌گذارند.

حالا که طرز کار فلاش دور از دوربین یا Off Camera Flash را یاد گرفتید در قسمت بعدی این مقاله به نحوه نورپردازی با فلاش در فضای باز می‌پردازیم.

برای مطالعه بیشتر می توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

1. https://digital-photography-school.com/a-beginners-guide-to-working-with-flash-off-camera/
2. https://digital-photography-school.com/understand-flash-sync-speed-so-you-dont-sink-your-photo-shoot/