تکنیک فوکوس با دکمه پُشت دوربین

مدت‌هاست که تکنیک فوکوس با دکمه پشت دوربین به عنوان مبحثی داغ در بین عکاسان مطرح شده است. بسیاری از عکاسان بشدت طرفدار این تکنیک بوده و تعدادی هم آن را بدلایل گوناگون رد می‌کنند.

یکی از مواردی که توسط داوران جشنواره‌ها، مانند جشنواره عکس نورنگار مورد توجه قرار می‌گیرد، فوکوس بودن تصاویر ارسالی است. بنابراین قصد داریم در این مقاله شما را با یک تکنیک موثر در کسب فوکوس بهتر و موفق به‌نام تکنیک فوکوس با دکمه پشت دوربین آشنا کنیم.

مقدمه

فوکوس دقیق از مهمترین عناصری است که به یک عکس نسبت داده می‌شود. این امر بخصوص در عکاسی طبیعت و حیات وحش اهمیت خود را نشان می‌دهد زیرا یک فوکوس دقیق می‌تواند یک عکس را عالی جلوه داده یا درغیر این‌صورت، عکس را بطور کلی نابود کند. برای درک بهتر تکنیکی که برای شما توضیح خواهیم داد، شناخت نسبی سیستم فوکوس دوربین لازم است اما گاهی وقت‌ها دیده می‌شود که این بخش از مهارت‌های عکاسی در مقایسه با سایر مهارت‌ها کمتر مورد توجه کاربران قرار می‌گیرد.

یکی از عمده‌ترین دلایل عدم توجه به سیستم فوکوس دوربین، این‌است که کاربران می‌توانند با دوربین‌های مدرن امروزی به راحتی و فقط با تنظیمات پیش‌فرض فوکوس، عکس‌هایی شارپ و واضح ثبت کنند. مشکلات از جایی آغاز می‌شود که سوژه‌ها پیچیده‌تر می شوند. فرقی نمی‌کند که  چشم یک مدل در عکاسی پرتره باشد یا منقار یک پرنده درحال پرواز، فوکوس مناسب بخش مهمی از روایت‌گری در عکاسی را تشکیل می‌دهد.

فوکوس با دکمه پُشت دوربین چیست؟

این تکنیک عملکرد دوگانه دکمه شاتر دوربین یعنی فوکوس کردن و عکس گرفتن را از یکدیگر تفکیک کرده و به دو دکمه انتساب می‌دهد. این روش مفید از درگیر شدن سیستم اتوفوکوس دوربین هنگام فشار دادن دکمه شاتر جلوگیری کرده و انعطاف بیشتری را برای فوکوس در اختیار عکاس قرار می‌دهد. با انتخاب این تکنیک، دیگر لازم نیست برای فوکوس دکمه شاتر را تا نیمه فشار دهید، بلکه با فشار دادن دکمه AF-ON یا دکمه مشابه در پشت دوربین، عمل فوکوس انجام خواهد شد.

تقریباً در اکثر دوربین‌های عکاسی دیجیتال، هنگامی که دکمه شاتر را تا نیمه فشار می‌هید سیستم فوکوس به‌کار افتاده و سعی می‌کند سوژه را فوکوس نماید. با ادامه فشار دادن دکمه شاتر تا انتها، عکسبرداری انجام شده و تصویر ثبت می‌شود.

اگر سوژه ثابت بوده و هیچ حرکتی نداشته باشد، باید از حالت فوکوس اتوماتیک مخصوص سوژه‌های ثابت (One-Shot یا AF-S) استفاده کنید. در صورت نیاز به تغییر کادر با حفظ فوکوس، باید دکمه شاتر را تا نیمه نگه داشته و در همین حال اقدام به کادربندی مجدد کنید.

اگر سوژه مورد عکاسی سوژه‌ای متحرک باشد باید حالت اتوفوکوس را به حالت مناسب برای سوژه های متحرک یعنی (AI Servo یا AF-C) تغییر دهید تا شرایط تعقیب سوژه فراهم شود.

اگر هنگامی که دکمه شاتر را برای قفل و ثابت ماندن فوکوس نگه‌داشته‌اید، بطور ناخودآگاه انگشت خود را از دکمه شاتر بردارید، مجبور خواهید بود عمل فوکوس را مجدداً انجام دهید، هرچند در برخی از دوربین‌ها امکان قفل کردن فوکوس با دکمه‌ای مجزا وجود دارد اما به‌هرحال انجام مراحل مختلف فوکوس و تغییر حالات آن، به راحتی انجام نمی‌شود.

در‌صورتی که عملکرد فوکوس دوربین را به دکمه‌ای دیگر منتقل کنید، استفاده از دکمه شاتر فقط برای عکسبرداری خواهد بود، بنابراین می‌توانید فرایند فوکوس و عکسبرداری را تا حد زیادی ساده کنید.

در این روش، برای فوکوس، فوکوس مجدد یا فوکوس تعقیبی سوژه متحرک فقط از یک دکمه استفاده خواهید کرد و لازم نیست حالت فوکوس در حال استفاده را به‌خاطر بسپارید زیرا می‌توانید همیشه از حالت فوکوس متحرک یا AF-C بهره ببرید. به همین راحتی!

مزایای سیستم فوکوس با دکمه پُشت دوربین

بیایید نگاهی به مزایای استفاده از این تکنیک فوکوس بیاندازیم.

• با اتوفوکوس متحرک و با مزایای اتوفوکوس ثابت عکاسی کنید

برترین مزیت فوکوس با دکمه پشتی این است که می‌توانید با سیستم اتوفوکوس متحرک (AI Servo یا AF-C) عکاسی کرده در‌حالی که مزایای سیستم اتوفوکوس ثابت (One-Shot یا AF-S) استفاده می‌کنید.

از آنجایی که دکمه اختصاصی فوکوس را فقط هنگامی که به فوکوس کردن نیاز دارید، فشار می‌دهید، هنگامی که می‌خواهید فوکوس قفل شود کافی‌است انگشت خود را از دکمه بردارید و به عکس گرفتن ادامه دهید.

به عبارت ساده‌تر، در تکنیک فوکوس با دکمه پشتی، شما هر سه حالت فوکوس دستی، فوکوس سوژه‌های ثابت و فوکوس سوژه‌های متحرک را همزمان در اختیار خواهید داشت.

برای ثبت عکس فوق، تقریباً غیرممکن است که بر روی چهره سوژه فوکوس کنید زیرا نقاط فوکوس در میانه قاب قرار دارند. این بدان معنی است که باید از روش فوکوس، قفل کردن آن و ترکیب‌بندی مجدد استفاده کنید. حال در تکنیک فوکوس با دکمه پشتی با ترکیب حالت اتوفوکوس متحرک (AF-C یا AI Servo) با دکمه فوکوس اختصاصی پشت دوربین می‌توانید همان تکنیک کلاسیک استفاده از اتوفوکوس ثابت (AF-S یا One-Shot) را اجرا کنید.

در عکس بالا یک ابومرکوب را می‌بینید که در کنار مراتب انتظار می‌کشد. برای ثبت این عکس نقطه فوکوس مرکزی (بدلیل حساسیت بالاتر) انتخاب شده سپس با دکمه فوکوس پشتی فوکوس حاصل شده است. بلافاصله پس از ثبت عکس، پرنده تصمیم به پرواز می‌گیرد.

در این حالت فقط با نگه داشتن دکمه فوکوس پشتی عملکرد تعقیب سوژه انجام شده و با دکمه شاتر عکسبرداری پیاپی صورت گرفت. کل فرایند عکسبرداری از این پرنده فقط با یک حالت اتوفوکوس یعنی اتوفوکوس متحرک و با دکمه فوکوس پشتی به راحت‌ترین شکل ممکن برای سوژه ثابت و سوژه متحرک صورت گرفت.

به عبارت ساده‌تر، در تکنیک فوکوس با دکمه پشتی، شما هر سه حالت فوکوس دستی، فوکوس سوژه‌های ثابت و فوکوس سوژه‌های متحرک را همزمان در اختیار خواهید داشت.

برای استفاده از فوکوس دستی، فقط کافی است به دکمه پشتی کاری نداشته باشید و با حلقه فوکوس روی لنز عمل فوکوس را انجام داده سپس عکس بگیرید. برای این حالت حتی لازم نیست لنز در حالت فوکوس دستی باشد زیرا هیچ فرمان فوکوسی به لنز ارسال نمی‌شود.

برای ثبت عکس خرس گریزلی، سیستم اتوفوکوس دچار مشکل زیادی شده و نتوانست بدلیل بلندی علف‌های جلوی سوژه، فوکوس بر روی سوژه اصلی را انجام دهد. تنها راه ممکن برای کسب فوکوس دقیق، استفاده از فوکوس دستی به‌نظر می‌رسید و از آنجایی که عکاس از سیستم اتوفوکوس با دکمه پشتی استفاده می‌کرد، کافی بود تا دکمه AF-On را رها کرده و با چرخاندن حلقه فوکوس لنز، به فوکوس دلخواه برسد.

برای فوکوس بر روی سوژه ثابت باید دکمه فوکوس پشتی را نگه داشته تا سوژه فوکوس شود و سپس دکمه را رها کنید. حالا می‌توانید کادربندی مجدد را در صورت نیاز انجام دهید زیرا فوکوس حاصل شده قفل باقی می‌ماند و جابجا نمی‌شود.

تکنیک فوکوس با دکمه پشتی برای عکسبرداری در شب نیز بسیار مفید است. اگر تاکنون تلاش کرده باشید تا از کهکشان راه‌شیری عکاسی کنید، حتماً به اهمیت کسب فوکوس دقیق در این عکس‌ها واقف هستید. حال بجای اینکه دائمآ حالت فوکوس را بین اتوماتیک و دستی تغییر دهید، از تکنیک فوکوس با دکمه پشتی برای حصول فوکوس استفاده کرده و در زمان مناسب به هر تعداد که لازم است عکس بگیرید.

و بالاخره برای فوکوس سوژه‌های متحرک، باید دکمه فوکوس پشتی را نگه دارید تا تعقیب و فوکوس سوژه مادامی که دکمه را نگه داشته‌اید، انجام شود.

سوژه‌های متحرک مممکن است در برخی مواقع باعث سردرگمی سیستم اتوفوکوس دوربین شوند. هنگامی که از اتوفوکوس متحرک (AF-C یا AI Servo) برای تعقیب سوژه استفاده می‌شود، اگر جسمی در جلوی سوژه قرار بگیرد، ممکن است فوکوس دوربین بر روی سوژه جلویی انجام شود. در تکنیک فوکوس با دکمه پشتی، می‌توانید بطور لحظه‌ای انگشت خود را از دکمه AF-On برداشته و همزمان به گرفتن عکس بپردازید.

همانطور که می‌بینید به کمک این تکنیک دیگر لازم نیست با دکمه‌های تنظیم فوکوس درگیر شوید و تمام انواع فوکوس را می‌توانید فقط با یک دکمه در اختیار بگیرید. تجربه نشان می‌دهد در ابتدای به‌کار‌گیری این تکنیک، بنابر عادت قبلی همچنان سعی می‌کنید با فشار دادن دکمه شاتر تا نیمه عمل فوکوس را انجام دهید اما به مروز زمان فشار دادن دکمه فوکوس پشتی با انگشت شست برای شما به یک عادت تبدیل می‌شود. فشار دادن دکمه شاتر تا نیمه را برای همیشه فراموش کنید.

• از این به‌بعد فوکوس بر عکس گرفتن تقدم ندارد

در اکثر دوربین‌ها بطور پیش‌فرض، هنگامی عکسبرداری انجام می شود که فوکوس حاصل شده باشد. هرچند می‌توانید این تقدم فوکوس بر عکس گرفتن را در تنظیمات دوربین، لغو کنید اما این مستلزم آشنایی با تنظیمات و ورود به بخش مربوطه می باشد. در تکنیک فوکوس با دکمه پشتی، هیچ‌کدام از موارد فوکوس بودن یا عکس گرفتن بر دیگری تقدم ندارد زیرا می‌توانید هر کدام را مستقل از دیگری انجام دهید. این روش باعث افزایش سرعت عملکرد بخصوص هنگام عکسبرداری در طبیعت و سوژه‌های متحرک مانند پرندگان می‌شود.

معایب سیستم فوکوس با دکمه پُشت دوربین

یکی از ایرادات اساسی سیستم فوکوس با دکمه پشت دوربین، نیاز به هماهنگی زیاد برای عملکرد روان است. در ابتدا رسیدن به مهارت فشار دادن دو دکمه برای کاری که قبلاً فقط با یک دکمه انجام می‌شد، کمی زمانبر است.

اگر یک دشواری واقعی در انجام این تکنیک وجود داشته باشد، آن هنگامی است که در شرایط سخت محیطی بخواهید آن را عملی کنید. برای مثال هنگام استفاده از لنزهای سنگین یا هنگامی که خسته هستید فرایند اجرای فوکوس با دکمه پشتی آسان نخواهد بود. هنگام عکسبرداری در طبیعت و شرایط هوای سرد، مثال بارزی برای این سختی است.

عکس زیر در پارک ملی یلوستون و در یک هوای برفی شدید و دمای زیر صفر ثبت شده است. در این حالت انگشتان دست به‌حدی کرخت می‌شوند که ایجاد نیروی کافی برای فشار دادن دو دکمه روی دوربین، به چالش بسیار سختی تبدیل می شود. در چنین شرایطی شاید فشار دادن فقط یک دکمه برای فوکوس و عکس گرفتن، گزینه بهتری باشد.

یکی دیگر از نقاط ضعف تکنیک فوکوس با دکمه پشتی، هنگام عکاسی از سوژه‌های متحرکی است که حرکت آن‌ها نامنظم است. (مثل پرندگان درحال پرواز)

در این وضعیت انگشت شست بسیار زود خسته می‌شود به‌حدی که ترجیح دهید از سیستم یک دکمه‌ای سابق استفاده کنید. اگر بطور کلی در این رشته عکاسی کرده و همیشه بصورت پیش‌فرض از نقطه مرکزی فوکوس استفاده می‌کنید، درباره انتخاب تکنیک فوکوس با دکمه پشتی کمی بیشتر فکر کنید.

راه‌اندازی تکنیک فوکوس با دکمه پشتی در دوربین

• دوربین‌های بدون آینه و DSLR کانن

فرایند راه اندازی سیستم فوکوس با دکمه پشتی در این دوربین‌ها از طریق منوی تنظیمات شخصی (Custom Function) شروع می‌شود. با توجه به مدل دوربین، منوی تنظیمات شخصی ممکن است چیدمان متفاوتی داشته باشد، اما در اکثر دوربین‌های روش راه‌اندازی بشرح زیر است:

1- وارد منوی تنظیمات شخصی (Custom Function) شوید.

2- به قسمت شخصی سازی دکمه‌ها بروید.

3- در قسمت برنامه‌ریزی دکمه، عملکرد دکمه شاتر را فقط منحصر نورسنجی (Metering Start) کنید. با این‌کار، دکمه شاتر فوکوس را فعال نخواهد کرد.

4- دکمه AF-ON را برای نورسنجی و اتوفوکوس (Metering and AF start) برنامه‌ریزی کنید.

• دوربین‌های بدون آینه و DSLR نیکون

فرایند راه اندازی سیستم فوکوس با دکمه پشتی در این دوربین‌ها از طریق منوی تنظیمات شخصی (Custom Settings) شروع می‌شود. با توجه به مدل دوربین، منوی تنظیمات شخصی ممکن است چیدمان متفاوتی داشته باشد، اما در اکثر دوربین‌های روش راه‌اندازی بشرح زیر است:

1- وارد منوی تنظیمات شخصی (Custom Settings) شوید.

2- صفحه اتوفوکوس (Autofocus) را انتخاب کنید.

3- آیتم AF Activation را انتخاب کنید.

4- گزینه AF-ON only را انتخاب کنید.

برای آن دسته از دوربین‌های نیکون که فاقد دکمه AF-ON هستند بایستی دکمه AE-L/AF-L را از طریق منوی تنظیمات شخصی برای عملکرد دکمه فوکوس پشتی یا AF-ON برنامه ریزی کنید:

1- وارد منوی تنظیمات شخصی (Custom Settings) شوید.

2- صفحه کنترل‌ها (Controls) را انتخاب کنید.

3- آیتم Assign AE-L/AF-L button را انتخاب کنید.

4- از میان گزینه های مختلف، گزینه AF-ON را پیدا کنید.

5- بر روی گزینه AF-ON دکمه OK را فشار دهید.

• دوربین‌های بدون آینه سونی

در دوربین‌های بدون آینه سونی می‌توانید از دکمه‌های قابل برنامه‌ریزی به عنوان دکمه فوکوس پشتی استفاده کنید، هرچند در مدل‌های جدید دکمه اختصاصی AF-ON بر روی بدنه دوربین قرار داده شده است.

ابتدا باید ارتباط اتوفوکوس از دکمه شاتر قطع شود. برای این منظور باید در منوی دوربین گزینه AF w/ shutter را بیابید. سپس این گزینه را خاموش کنید.

1- دکمه منو را فشار دهید.

2- گزینه AF w/ shutter را در من یافته و آن را در حالت خاموش (Off) قرار دهید.

در این مرحله اگر دوربین شما دارای دکمه اختصاصی AF-ON باشد، می‌توانید با فشار دادن آن از تکنیک فوکوس با دکمه پشتی استفاده کنید. (البته اگر قبلاً عملکرد دیگری را به این دکمه نسبت نداده باشید) این ضعیت را می‌توانید مطابق تصویر زیر در بخش برنامه‌ریزی دکمه‌ها یا Custom key بررسی کنید تا عملکرد دکمه AF-ON button  همان عملکرد AF On باشد.

سخن پایانی

استفاده از تکنیک فوکوس با دکمه پشت دوربین اگرچه ممکن است در ابتدا کمی مبهم و نامأنوس به‌نظر برسد، اما یکی از مفیدترین تکنیک‌ها برای اطمینان از کسب فوکوس دقیق است.

هرچند این تکنیک بیشتر مورد توجه عکاسان طبیعت و منظره است اما درواقع می‌توانید آن را برای تمام ژانرهای عکاسی به‌کار ببرید. گفتگو و کسب نظر از بسیاری از عکاسان اعم از حرفه‌ای و آماتور نشان‌دهنده محبوبیت روزافزون این تکنیک در بین آنان است. شما هم این تکنیک را تجربه کنید.